قانون کار، مدافع کارگر تازه کار

بخش حقوقی- این شروع کار است دورانی سخت اما پر خاطره. کارآموزی را می گویم دورانی که هر یک از ما آن را تجربه کرده ایم و شاید هم نه، تازه اول راه باشیم و بخواهیم آن را تجربه کنیم همه ما می دانیم کارآموز در اکثر موارد مظلوم واقع می شود شاید این به دلیل عدم آشنایی ما با حقوق کارآموز است بدین منظور در این یادداشت شما را با حقوقی که کارآموز در قانون کار دارد آشنا می کنم.

کارآموز کیست؟

كارآموز به كسی گفته می شود كه برای اشتغال به كار معینی نیازمند آموختن مهارتهای ویژه ای است و دوران كارآموزی، مدت زمانی است كه افراد مهارتهای لازم برای اشتغال به كار را می آموزند.

مراكز كارآموزی نیز به مكانهایی گفته می شود كه برای این آموزشها در مدت زمان معین در نظر گرفته می شود.

انواع کارآموزی در قانون کار

براساس قانون كار ایران، وزارت كار و امور اجتماعی مكلف به فراهم كردن امكانات آموزشی لازم برای این منظور است و وزارتخانه ها و سازمانهای مربوطه موظف به همكاری با وزارت كار و امور اجتماعی هستند.

مراكز كارآموزی از نگاه قانون كار به چهار دسته تقسیم می شود: دسته اول مراكز كارآموزی پایه برای آموزش كارگران و كارجویان غیرماهر است، دسته دوم مراكز كارآموزی تكمیل مهارت و تخصصهای موردی برای بازآموزی، ارتقا و مهارت و تخصصهای پیشرفته به كارگران و كارجویان نیمه ماهر، ماهر و مربیان آموزش حرفه ای است، دسته سوم مراكز تربیت مربی برای آموزش مربیان مراكز كارآموزی و دسته چهارم مراكز كارآموزی خاص معلولین و جانبازان را تشكیل می دهند.

به نسبت مراكز ذكر شده كارآموزان نیز از دیدگاه قانون كار به دو دسته عمده تقسیم می شوند: دسته اول كسانی كه فقط برای فراگیری حرفه خاص، بازآموزی یا ارتقای مهارت برای مدت معین در مراكز كارآموزی و یا آموزشگاههای آزاد آموزش می بینند كه ممكن است به صورت شخصی یا با معرفی كارفرما به مراكز كارآموزی مراجعه كنند و دسته دوم افرادی هستند كه به موجب قرارداد كارآموزی به منظور فرا گرفتن حرفه ای خاص برای مدت معین در كارگاهی معین به كارآموزی همزمان با كار اشتغال دارند، این افراد نباید كمتر از 15 سال و بیشتر از 18 سال سن داشته باشند و دوران كارآموزی آنها نباید بیش از سه سال باشد.

بر این اساس، حقوق و تكالیف كارفرما و كارگر كارآموز در دو مورد ذكر شده با هم متفاوت است، از جمله این كه اگر شخص كارآموز، شاغل نباشد و شخصاً برای كسب مهارت به مراكز كارآموزی مراجعه نموده باشد تكالیف دو گانه قانونی به دلیل عدم وجود رابطه كاری با كارفرما مفهومی ندارد، اما اگر كارگری براساس توافق كتبی با كارفرما به مراكز كارآموزی معرفی شده باشد مكلف به اتمام دوره كارآموزی و شركت منظم در برنامه های مربوط به دوره است و پس از اتمام دوره باید حداقل مدت زمان دو برابر دوره كارآموزی را در همان كارگاه محل اشتغالش فعالیت نماید و عدم رعایت این امر به كارفرما حق مطالبه خسارت به موجب توافق انجام شده را خواهد داد. در مقابل، كارفرما نیز حق ندارد كه مانع ادامه كار كارگر در دوران كارآموزی یا سبب قطع این دوره شود، زیرا كارگر در طی مدت كارآموزی شاغل محسوب می شود و از لحاظ حقوق، مزایا و كمك هزینه های قانونی مانند سایر كارگران است، هرگونه تخلف از این مقررات از سوی كارفرما، موجب جبران خسارات وارده به كارگر می شود و كارگر و كارفرما برای حل اختلافات ناشی از این امر می توانند به مراجع حل اختلاف قانونی مراجعه كنند.

آن دسته از كارگرانی كه برای كسب مهارتهای خاص اقدام به انعقاد قرارداد كارآموزی می كنند نیز دارای شرایط، حقوق و تكالیفی خاص هستند. براساس قانون كار، این افراد كارگر نوجوان محسوب شده و علاوه بر این كه از حقوق قانونی مندرج در قانون كار برای نوجوانان برخوردارند، دارای حقوق و تكالیفی هستند كه به موجب قانون كار برای آنها متصور است.

لازم به ذكر است، این كارگران تنها در صورتی می توانند كارآموزی همزمان با اشتغال داشته باشند كه سلامت جسمی و روحی آنان را تحت تأثیر قرار ندهد. قراردادی كه با عنوان كارآموزی تنظیم می شود باید علاوه بر شرایط اصلی و اساسی برای صحت قراردادها دارای شرایط و مندرجات خاص و ویژه باشد، از جمله این كه تعهدات كارگر و كارفرما به طور دقیق در آن ذكر شده باشد تا در صورت تخلف هر یك از طرفین قرارداد قابل استناد باشد، سن و مزد كارگر كارآموز باید به طور دقیق در قرارداد كارآموزی نوشته شود تا سبب سوء استفاده های كاری كارفرما از كارگر نشود، مكانی كه كارگر باید دوران كارآموزی را در آن بگذراند و همچنین نوع فعالیتی كه در آن مكان به كارگر آموزش داده می شود، قید شود.

هرگونه توافقی كه كارگر و كارفرما در مورد نوع و طول مدت كارآموزی داشته باشند باید به صورت شرط در قرارداد كارآموزی ذكر شود تا طرفین در صورت تخلف از مفاد و شرایط مندرج ناچار به ادامه رابطه مذكور نباشند و بر مبنای آن بتوانند بطور یك جانبه به قرارداد كارآموزی خاتمه دهند.

نداسادات پاک نهاد/وکیل پایه یک دادگستری

گروه جامعه و ارتباطات