تبیان، دستیار زندگی
نگرش مسئولین مدرسه و همکلاسی ها و برخورد آنها با فرد بعد از خانه، مدرسه قطعاً مهمترین جایگاهی است که فرد بیشترین ساعات روز را در آن می گذراند و از محیط و افراد آن می آموزد و تأثیر می پذیرد. بنابراین نوع ارتباط فرد با مدرسه، ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

رفوزه ها؛ هنوز آسمان به زمین نیامده است ( قسمت دوم )

نگرش مسئولین مدرسه و همکلاسی ها و برخورد آنها با فرد


بعد از خانه، مدرسه قطعاً مهمترین جایگاهی است که فرد بیشترین ساعات روز را در آن می گذراند و از محیط و افراد آن می آموزد و تأثیر می پذیرد.

بنابراین نوع ارتباط فرد با مدرسه، افراد ذی ربط را بر آن می دارد تا مسئولیت هایی را در ارتباط با دانش آموز عهده دار شوند. با توجه به مطالبی که در مقاله قبلی عنوان شد؛ این نکته حائز اهمیت است که فرد مردود به عنوان یک شخص سرخورده، ناکام و غالباً ناامید، نیاز به دریافت یک واکنش حمایت کننده، تعدیل کننده و تشویق کننده از سوی اطرافیان دارد؛ به ویژه از سوی کسانی که در خانه دوم خود به طور مداوم با ایشان تعامل و این مسئله خود نشانگر اهمیت ویژه نگرش و نحوه ی برخورد این گروه با شخص است.

افراد مورد تعامل شخص رفوزه در مدرسه دو گروه هستند:

الف - مسئولین مدرسه

ب – همکلاسی ها و دوستان

برای توضیح بهتر بخش «الف» این مبحث را در دو قسمت مورد بررسی قرار خواهیم داد:

1- مدیر مدرسه: یک مدیر در مدرسه حکم پدر در خانه را دارد. یعنی همانگونه که پدر نقش تعیین کننده و پر اثر را در یک خانواده عهده دار است، مدیر در مدرسه نیز چنین جایگاهی دارد. در واقع برخورد مدیر مدرسه با دانش آموز رفوزه، بسیار حائز اهمیت می باشد، چرا که نحوه رفتار وی با فرد رفوزه می تواند به عنوان الگوی رفتاری برای گروه دوم (مربیان و کادر اجرایی) تلقی شود و هماهنگ کننده نوع نگرش دیگران به فرد می باشد. در واقع یک مدیر مدبّـر باید به این امر آگاهی داشته باشد که رفوزه ها هم بخشی از سیستم آموزشی هستند و جزء غالباً لاینفک آن می باشند، بنابراین نمی توان از کنار آنها بی تفاوت گذشت یا با دیده معضلات غیر معمول و خارج از حیطه کاری به آن نگریست؛ بلکه یک فرد مردود، به اندازه یک دانش آموز موفق، در دوره ی تحصیل نیازمند و مستلزم یک نظارت درست و اهمیت مناسب است و باید از جایگاه لازم در محیط آموزش برخوردار گردد، چرا که در نبود چنین جایگاهی، قطعاً به یک معضل ناهنجار تبدیل خواهد شد که عدم تمایل به پذیرش آن را توسط تمامی اعضای محیط در بر خواهد داشت.

همانطور که در گذشته ذکر شد یک فرد به دلایل متفاوتی می تواند مردود شده باشد، از سهل انگاری و بی برنامگی خویش گرفته تا اتفاقات و تحولات ناخواسته در پیرامون وی و حتی خلقیات و عملکرد اطرافیان و ... پس هنگامی که سرپرست خانواده ی مدرسه (مدیر) با یک فرد رفوزه مواجه می شود باید این امکان را در نظر داشته باشد که وضعیت دانش آموز می تواند حاصل هر فرآیندی باشد و مردودی او الزاماً به معنای اصطلاحاً «تنبل» یا «بی استعداد» بودنش نیست. لذا او به عنوان یک انسان از شخصیتی برخوردار است که شایسته احترام است و یک مدیر با التفات به پایگاه خویش در مدرسه و شدت اثر عملکرد و برخوردش در سوگیری رفتار همکاران و نیز میزان اثر نحوه مواجهه او با فرد در روحیه شخص برای آغاز و ادامه راه، باید از همان اولین برخورد (که معمولاً روز ثبت نام است)، با احترام تمام به صورتی که حتی هیچ گونه نگاه تحقیرآمیز یا مطرود را نسبت به شخص اعمال ننماید، وی را ثبت نام کند و حتی الامکان تا جایی که مخالف ضوابط کاری نباشد از ابراز اکراه یا امتناع خود نسبت به ثبت نام وی بپرهیزد. همچنین بهتر است در همان ابتدای سال تحصیلی جدید با تشویق و ترغیب دانش آموز مردود برای کسب موفقیت، به پردازش برنامه های مختلفی در طی سال تحصیلی برای تثبیت این مهم بپردازد،برنامه هایی از قبیل:

- برگزاری جلسات تشویقی در حضور دیگران در صورت پیشرفت مناسب

- شرکت دادن دانش آموز مردود در برنامه های فرهنگی و تفریحی و حتی گاهی مسئول قرار دادن وی برای بازیابی یا تقویت اعتماد به نفس بهتر و ... .

2- کادر آموزش و اجرایی: بعد از مدیر، پر رنگ ترین نقش را در چگونگی روحیه فرد برای ادامه مسیر، معلمان، دبیران و کادر اجرایی مثل ناظم و ... دارند. فرد در طی زمانی که در مدرسه می گذراند، بیشترین ارتباط و برخورد را با معلم و مربی خود نسبت به مسئولین دیگر دارد که این امر در اهمیت وافر عکس العمل معلم نسبت به فرد دخیل است. چه بسا معلمانی که با اِعمال برخورد نامناسب در کلاس نسبت به فرد، باعث تخریب روحیه و اعتماد به نفس فرد مردود شده و گاه موجد ترس، اضطراب و حتی تنفر شخص نسبت به درس و یا به طور کلی تری نسبت به تحصیل می شوند. متأسفانه بارها و بارها رفتار معلمانی گزارش شده که با مطرح کردن موضوع مردودی فرد پس از مشاهده اولین نارسایی ها در مورد نمره یا فعالیت کلاسی وی، یا با مکرراً مورد خطاب قرار دادن دانش آموز با القاب و اصطلاحات نامناسب در کلاس، چنان خدشه ای بر روان فرد وارد ساخته اند که منجر به تصمیم گیری های غیرعاقلانه مثل ترک تحصیل شده است و یا محرک مناسبی، نه در جهت سوق به کامیابی، بلکه در راستای تکرار شکست و ناکامی بوده اند. این می تواند یکی از بدترین انواع برخورد یک معلم با دانش آموز رفوزه باشد. یک معلم شایسته و مجرب، باید به این شناخت رسیده باشد که فرد رفوزه، مانند تمامی افراد حاضر در کلاس، نیازمند آموزش است و حتی گاهی بیشتر از دیگران؛ و با عنایت به این اصل، باید با حوصله تمام به سؤالات چنین دانش آموزی در طی ساعات تدریس پاسخ دهد و بر این باور باشد که صرف کردن سال تحصیلی قبلی فرد در همین مقطع، او را از حق برخورداری از آموزش کامل مبرّا نمی سازد و او دانش آموزی است مثل بقیه، حتی احتمالاً با ابهامات و اشکالات بیشتر. پس پیش گرفتن حلم و بردباری در آموزش یک دانش آموز رفوزه از مسئولیت های مهم یک مدرس است. همچنین قابل توجه است که آگاهی دادن به همکلاسی ها در مورد وضعیت تحصیلی گذشته فرد، هرگز از وظایف یک معلم نیست، بلکه همراهی و تشویق و ترغیب مداوم دانش آموز و آموزش به دور از هرگونه توقع از آموخته های قبلی، جزء وظایف اصلی یک معلم موفق است.

در مورد کادر اجرایی مثل ناظم مدرسه هم باید گفت که ناظم حکم نایب سرپرست خانواده مدرسه را داراست و واکنش آلوده به تحقیر یا بی احترامی نسبت به فرد رفوزه از سوی وی می تواند به مقدار زیاد در تزلزل پایه های استقامت، اعتماد به نفس و حس مقبولیت شخص، انگیزه و تمایل به ادامه تحصیل و ... مؤثر باشد.

بالعکس یک عملکرد و برخورد مناسب با فرد که معمولاً در حضور گروه همسالان صورت می پذیرد، می تواند رشد دهنده و استحکام بخش موارد نامبرده برای شخص مردود باشد که یکی از مهمترین وجوه آن می تواند جلوگیری از ذکر وضعیت قبلی فرد و یا هرگونه رفتار که چنین مضمونی در برداشته باشد و رفتار کاملاً خالی از تحقیر و حاکی از احترام با شخص مردود باشد.

ب – همکلاسی ها و دوستان: هر شخص بیشترین نیاز به مقبولیت اجتماعی و پذیرش را از سوی گروه همسالان خود داراست. این گروه ها به طور گسترده در مدارس به چشم می خورند. فرد به دستیابی به جایگاه مناسب در گروه و حفظ این جایگاه و گاه ارتقاء آن نیاز دارد. رفوزه شدن می تواند این تصور را در شخص به وجود آورد که در گروه همسالان و دوستان از جایگاه خود نزول کرده و یا پذیرش خود را از دست خواهد داد و این تصور می تواند منجر به عدم تمایل فرد برای حضور در میان افراد گروه شود و به گوشه گیری و انزوای وی بیانجامد. معنای دوستی، ایجاب می کند که دوستان در قبال یکدیگر احساس مسئولیت کنند و یکدیگر را حمایت نمایند. حال این حمایت و یاری می تواند در هر زمینه ای صورت پذیرد؛ مثلاً در برابر یک فرد رفوزه. چرا که با توجه به اهمیت این گروه، چنانکه پیشتر شرح داده شد، دوستان و همکلاسی ها می توانند به راحتی بر فرد تأثیر بگذارند و به تجدید روحیه او برای دستیابی به موفقیت کمک کنند. معمولاً در آغاز سال نوی تحصیلی، همه ی همکلاسی ها از وضعیت سال گذشته فرد مطلع نیستند. بنابراین افرادی که مسئله مردودی فرد را می دانند، هیچ لزومی ندارد که با شرح آن برای دیگر همکلاسی ها و معرفی فرد به عنوان «رفوزه» در کلاس به تنزیل روحیه و اعتماد به نفس فرد دامن بزنند.

البته رفوزگی، حکم گناهی را ندارد که تا ابد باید از دیگران پوشیده باشد، بلکه یک اتفاق حتماً ناخواسته است که دامنگیر یک دانش آموز شده است. ولی ابراز نکردن آن برای این که فرد با اطمینان بیشتری در کنار دیگران حضور یابد، معمولاً لازم است. (ناخواسته بودن این امر بدان معنا در اینجا به کار رفته، که یک فرد حتی علی رغم همه تنبلی ها نیز، هرگز خواهان چنین عاقبتی نبوده است.)

در ضمن فرد به همیاری همکلاسی ها مثلاً در مورد دروسی که دچار ضعف است احتیاج دارد و آنها می توانند در قالب جلسات رفع اشکال حتی در کمترین فرصت، مثل زنگ های تفریح در مدرسه به وی کمک کنند و به عنوان پشتیبان در طول دوره ی تحصیل از تنها ماندن او در عرصه یادگیری جلوگیری نمایند.

گاهی بعضی از دانش آموزان از نشستن در یک نیمکت با شخص رفوزه امتناع می ورزند که این رفتار معمولاً در مقاطع پایین تحصیلی از دانش آموزان سر می زند. این برخورد می تواند ضربات شدیدی به فرد رفوزه بزند یعنی برای فرد، همان معنای طرد از گروه همسالان را دارد. لذا همکلاسی ها نباید از دوستی و همنشینی با چنین افرادی دوری کنند. دانش آموزان دانا باید واقف باشند که رفوزه ها هم افرادی هستند مثل آنها و به جای این که فکر کنند شخص رفوزه روی آنها تأثیر خواهد گذاشت و مانع موفقیت آنها می شود، به این بیاندیشند که قطعاً و بی تردید قرار است آنها برروی فرد مردود اثر بگذارند و باعث پیشرفت او شوند. پس هیچ دلیلی برای امتناع از دوستی با یک رفوزه وجود ندارد.

بنابراین برخورد همکلاسی و دوستان با فرد می تواند نقش مهمی در چگونگی روحیه فرد برای شروع تحصیل داشته باشد. یادمان نرود هر یک از ما می توانیم در جایگاه یک دوست، یک معلم، یک مدیر و ... با عملکرد خویش در حصول کامیابی تحصیلی و روانی یک دانش آموز رفوزه مؤثر باشیم.

مهدخت قربان عسگری – کارشناس روان شناسی

لینک ها

رفوزگی؟ ...هنوز آسمان به زمین نیامده است (1)

 تست اعتماد به نفس 

 تست ریون