کودک را مسلح تربیت کنید

اعتماد به نفس خوب، راهی برای دفاع کودک در مبارزه با مشکلات زندگی است. کودکانی که اعتماد به نفس دارند احساس کاملاً خوبی نسبت به خود دارند و راحت‏تر با تعارضات و فشارهای زندگی کنار می‏آیند آنها شاد هستند و از زندگی لذت می‏برند. این دسته از کودکان به واقعیت‏ها توجه کرده و به طور کلی خوش بین هستند. برعکس کودکانی که اعتماد به نفس پایین دارند تعارضات و مشکلات زندگی برای آنها موجب ناکامی و اضطراب شدید می‏شود. کودکانی که با ضعف به خودشان می‏نگرند برای دستیابی به راه حل مشکلات ناتوان خواهند ماند. اگر دچار افکار انتقادی از خودشان، مانند «من خوب نیستم» و یا «من هیچ کار صحیحی نمی‏توانم انجام دهم» گردند منفعل، گوشه‏گیر و یا افسرده می‏شوند.

اعتماد به نفس چیست؟

اعتماد به نفس مجموعه اعتقادات و یا احساساتی که ما نسبت به خود داریم به عبارت دیگر اعتماد به نفس میزان ارزشی است که برای خود قائل هستیم و اینکه چقدر خودمان را باور داریم. در حقیقت شکل‏گیری اعتماد به نفس از دوران شیرخواری (صفر تا دو سالگی) آغاز می‏شود. در این دوران کسب مهارت‏های حرکتی- شناختی و موفقیت کودک در انجام بعضی فعالیت‏های مربوط به خود مانند توانایی راه رفتن، غذا خوردن و... به رشد خود باوری و اعتماد به نفس کودک کمک موثری می‏نماید.

از طرف دیگر باور کودک درباره خود بر مبنای تعاملات او با اطرافیان بخصوص در ابتدا با والدین شکل می‏گیرد. به این دلیل است که رابطه صحیح والدین با کودکان کمک موثری به تقویت خودباوری کودک می‏نماید. والدینی که پاسخ گویی به خواسته های کودک خود را بر مبنای نیاز او بنا می کند و نه خواست و میل خود می تواند خود باوری را بهتر به فرزندش انتقال دهد .

خصوصیات کودک متکی به نفس

- با دیگران به راحتی ارتباط برقرار می‏کند و به آسانی دوست پیدا می‏کند.

- از فعالیت‏های گروهی لذت می‏برد.

- نسبت به خود و دنیای اطرافش خوش‏بین است.

- از عقیده خود دفاع می‏کند حتی اگر دیگران با او مخالفت کنند.

- وقتی کاری را شروع می‏کند آن را به اتمام می‏رساند و نسبت به حداکثر تلاش خود برای انجام کار، مطمئن است.

- تحمل پذیرش شکست و یا عدم پذیرش از طرف دیگران را دارد و در صورت برخورد با عدم موفقیت در فعالیت‏ها مایوس نشده و با انرژی بیشتری دوباره به پیش می‏رود.

- در موقعیت مناسب بدون شک و تردید نقش رهبری را به عهده می‏گیرد و یا لااقل در بعضی موفقیت‏ها انتظار رهبر شدن را دارد.

- مهارت‏های حل مسئله در کودک متکی به نفش قوی است و برای حل فشارها و مشکلات روزمره زندگی از روش‏های مختلف و مناسبی استفاده می‏کند. به عبارتی خلاقیت خود را به کار می اندازد و خلاقانه مسئله را حل می کند .

- همیشه علاقمند به شروع فعالیتی جدید است.

- نارضایتی خود را بدون سرزنش‏ کردن دیگران و خود بیان می‏کند. و خود انتقاد گری کمی دارد.

- کودک با اعتماد به نفس نقاط قوت و ضعف خود را می‏شناسد. اما کودکی که اعتماد به نفس پایین دارد تمایلی برای امتحان کردن کارهای جدید ندارد. او درباره خودش به صورت منفی صحبت می‏کند و جملاتی مانند «من خوب نیستم» یا «من نمی‏توانم کاری را درست انجام دهم» و یا « هیچ‏کس به من اهمیت نمی‏دهد» را عنوان می‏کند. تحمل او در مقابل ناکامی پایین است، زود تسلیم می‏شود و منتظر کمک از طرف دیگران است. این گونه کودکان در مواجهه با مشکلات مکرر ضعیف‏تر نیز می‏شوند و در مقابله با استرس‏های زندگی اولین عکس‏العمل آنها «من نمی‏توانم» است؛ آنها نسبت به خود، اطرافیان و زندگی غالبا بد بین هستند. روش‏های تقویت اعتماد به نفس کودکان را تقویت کنند:

- به فرزندتان توجه کنید، به صحبت‏های او گوش کنید و از نصیحت کردن و ابراز انتقاد بپرهیزید. و یا با روش های درست به او تذکر دهید.

- محبت خود را به کودک نشان دهید و به او بگویید که چقدر دوستش دارید.

- انتظارات خود را با سن، هوش، توانایی و مهارت‏های کودک تطبیق دهید.

- به فرزندتان اجازه تصمیم‏گیری دهید و به تصمیم‏های او برای امور شخصی (انتخاب لباس، نوع غذا، وسایل مورد نیاز و ...) احترام بگذارید.

- کودک خود را تحت فشار نگذارید و امر ونهی های بی‏مورد پرهیز کنید.

- از اشتباهات کوچک فرزند خود چشم‏پوشی کنید و بیشتر رفتارهای مثبت او را مورد توجه قرار دهید. و درتذکر ها او را طولانی سین جین نکنید.

- فرزند خود را با کودکان دیگر مقایسه نکنید با گذشته خودش مقایسه کنید.

- الگوی مثبت باشید، اگر نسبت به خود خشن و سخت‏گیر هستید و درباره توانایی‏ها و محدودیت‏های خود واقع بین نیستید خودتان را تعدیل کنید. زیرا فرزندتان از شما الگو می‏گیرد.

- برای تلاش کودک و نتیجه کار ارزش قائل شوید. برای مثال: بعداً بیشتر تلاش کن .من به تلاش تو افتخار می‏کنم.»

- افکار غیرمنطقی کودک نسبت به خودش را تصحیح کنید. گاهی کودک به درک نادرست درباره خودش جنبه واقعی می‏دهد. برای مثال کودکی که در مدرسه در تمام درس‏ها موفق است ولی در درس ریاضی مشکل دارد شاید بگوید «من دانش‏آموز بدی هستم» در اینجا کودک از تعمیم غلط استفاده کرده است و همین اعتقاد او را برای شکست آماده می‏کند. عکس‏العمل مناسب ما به عنوان والدین این است که به او بگوییم «تو دانش‏آموز خوبی هستی و در تمام درس‏ها موفقی، برای خواندن درس ریاضی به زمان بیشتری نیاز داری که با هم کار خواهیم کرد.»

- شروع سن مدرسه مرحله مهمی از مراحل رشد کودک است. به فعالیت‏هایی که در مدرسه انجام می‏دهد توجه کنید. همراه فرزندتان در گردش‏های دسته‏جمعی شرکت کنید، او را تشویق کنید تا دوستانش را برای بازی به خانه دعوت کند و اگر با دوست او ارتباط خانوادگی دارید او را به خانه دوستش ببرید.

- فرصت‏های مناسبی برای او فراهم کرده تا فعالیت‏های مختلفی چون ورزش، موسیقی، نقاشی و... را بیاموزد.

ما در صورتی می‏توانیم بگوییم این وظیفه را به خوبی انجام داده‏ایم که فرزندان ما هنگام ترک خانه و آماده شدن برای شروع زندگی جدید بزرگسالی دارای اعتماد به نفس بالا و سازگار با محیط باشند. زیرا میزان استقلال و اعتماد به نفس رابطه عمیقی با هم دارند .

دکتر کتایون خوشابی- روانپزشک کودک/ نسرین توفیق