مازندران در عهد رضاشاه

کتاب «اسناد مازندران در دوره رضاشاه؛ مجلس ششم تا دوازدهم شورای ملی» که گزیده‌ای است از مهمترین نامه‌ها و عرایض مردم مازندران به مجلس شورای ملی توسط کتاب‌خانه ی مجلس شورای اسلامی منتشر شد.

به گزارش ایبنا، مصطفی نوری مولف این کتاب در این باره گفت: با رعایت بی طرفی در گزینش و ارایه این اسناد، کوشیدم از یک سو شکایات مردم از اجحاف های حاکمان و افراد صاحب نفوذ عصر رضاشاه، و از دیگر سو، خواسته‌های آنان درباره نوسازی و پیشرفت را به‌گونه‌ای نشان دهم که خوانندگان به قضاوت بنشینند.

وی با تاکید بر این که این مجموعه به نوعی نشان‌دهنده اوضاع و اخبار ولایات مازندران در دوره رضاشاه‌ است، عنوان داشت: با توجه به این که این عرایض توسط مردم محلی نوشته شده‌اند، بازگوکننده مسایل اجتماعی و میزان امنیتی‌اند که مردم از آن برخوردار بودند و از سوی دیگر میزان تحولات و پیشرفت در این منطقه را نیز انعکاس می‌دهند.

وی درباره پاسخگویی و توجه به این عرایض از سوی مجلس اظهار داشت: با توجه به این که مجلس در دوره رضاشاه به شیوه خاصی بود، از نحوه برخورد مجلس به این عرایض جز ارجاع به وزارتخانه‌ها و ادارات اطلاع دیگری در دست نیست، اما بیشتر این نامه‌ها درباره مالکیت زمین، مالیاتی که از اراضی دریافت می‌شدند و اجحاف های خوانین مازندران به مردم‌اند.

وی گفت: در بخش نخست اقدامات اشخاصی مانند قاسم‌خان عبدالملکی، چراغعلی خان پهلونژاد(امیر اکرم)، نایب مختارخان پهلونژاد و ... شکایت شده است. همچنین گاهی به دلیل حوادث طبیعی، مردم مازندران خواستار تخفیف یا بخشش مالیاتی بودند. در نامه‌های آنان ناخرسندی از اجحافات مالیاتی نیز دیده می‌شود.

نوری ادامه داد: عرایض مربوط به مسایل نوسازی در مازندران، مسایل ساخت و سازهای جدید، تاسیس مدرسه، ساخت راه‌آهن و... اسناد دومین بخش این کتاب را شامل می‌شوند. سومین فصل این کتاب بازتاب مساله تجارت تجار مازندران با روسیه از اواخر سال 1305 تا اوایل 1310 هجری شمسی است.

شکایت از دزدان و یاغیان در دوره سلطنت رضاشاه و ماه‌های پس از شهریور سال 1320 از مطالب فصل بعدی این نوشتارند. ماجرای املاک مازندران و تصرفات اداره املاک شاهنشاهی، فصل پنجم را رقم می‌زنند. در فصل نهایی این مجموعه نیز اسناد پراکنده‌ای از ماجراهایی مانند دست‌اندازی در املاک وقفی، ماجرای خلع لباس روحانیون، وضع تبعیدی‌ها و مسایلی از این دست، قرار گرفته‌اند.

پدیدآورنده کتاب «اسناد مازندران در دوره رضاشاه» در پایان افزود: با وجود کمبود داده‌های تاریخی از این حوزه، کوشیدم اطلاعات جدیدی را برای شناخت مناسبات اجتماعی حاکم بر تحولات محلی آن سامان در دوره رضاشاه ارایه کنم تا با دستیابی به داده‌های تاریخی بیشتر، بتوانم بررسی دقیقی نسبت به این مساله داشته باشم.