تبیان، دستیار زندگی
خواب قبل از اینكه یك پدیدۀ جسمانی باشد، یك پدیدۀ‌ روحانی است، قرآن خواب رایك نوع «قبض روح» و جدائی روح از جسم می‌داند، امّا نه جدائی كامل و خداوند این مطلب را در سورۀ مباركه زمر بیان فرموده است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

خواب های قرآنی

قرآن کریم

"نوْم" کلمه ای است عربی و در فارسی به معنی خواب می باشد و‍ در اصطلاح "خواب" آن حالتی است كه قسمتی از حواس انسان به واسطه عوامل طبیعی خاصی به هنگام آن ركود پیدا می‌كند.1

"رؤیا" از ماده (رأی) گرفته شده و تمامی مشتقات این ماده در معنای «دیدن» مشتركند، با این تفاوت كه رویت، دیدن در بیداری و رؤیا، دیدن در خواب را گویند. لذا آنچه شخص در خواب می‌بیند (رویا) از مصادیق (رأی)، «دیدن» است و چون شخص چیزی را در خواب می‌بیند، لذا آن را رؤیا گفته‌اند.2

خواب و رؤیا از منظر آیات قرآن

خواب قبل از اینكه یك پدید? جسمانی باشد، یك پدید?‌ روحانی است، قرآن خواب رایك نوع «قبض روح» و جدائی روح از جسم می‌داند، امّا نه جدائی كامل و خداوند این مطلب را در سور? مباركه زمر بیان فرموده است:

«اللهُ یَتَوَفَی الأنْفُسُ حِینَ مَوْتِها وَ الَّتی لَمْ تَهُتْ فِی مَنامِها فَیُمسِكُ الَّتی قَضی عَلَیْها الموتَ وَیُرسُلَ الأُخری اِلی أجَلٍ مُسَمّیً إنَّ فی ذلِكَ لآیاتٍ لِقَومٍ یَتَفَكّرُونَ» (زمر/ 42)

«خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض می‌كند و ارواحی را كه نمرده‌اند، نیز به هنگام خواب می‌گیرد، سپس ارواح كسانی را كه فرمان مرگ آنها را صادر كرده نگه می‌دارد و ارواح دیگر را باز می‌گرداند تا سرآمد معینی...»

بنابراین آیه، خواب برادر مرگ است و شكل ضعیفی از آن، چرا كه رابطه روح با جسم به هنگام خواب به حداقل می‌رسد و بسیاری از پیوندهای این دو قطع می‌شود.

امام باقر (ع) در این رابطه میفرماید: «هر كس می‌خوابد، نفس او به آسمان صعود می‌كند و روح در بدنش می‌ماند. هرگاه خداوند فرمان قبض روح آدمی را صادر كند، «روح» دعوت نفس را اجابت می‌كند و به سوی او پرواز می‌نماید و هنگامی كه خداوند اجازه بازگشت روح را دهد. «نفس» (به معنی روح انسانی) دعوت «روح» را اجابت می‌كند و به تن بازمی‌گردد3 و این است معنی سخن خداوند سبحان كه می‌فرماید:«الله یتوفی الانفس...»

«وَمِنْ ءَایتِهِ مَنامُكُم باللیلِ وَالنَهارِ ... »(روم/ 23)

«و از نشانه‌های خداوند، خواب شما در شب و روز است »

در روایتی پیامبر اكرم (ص) میفرمایند: «رؤیایی را كه انسان با حالت طهارت درخواب، می‌بیند، رویای صادقه و در غیر این صورت رؤیای غیر صادقه می‌باشد

انواع رؤیا

خواب

1- رؤیای صادق: در اینگونه رویاها مستقیماً یا پس از تأویل و با استفاده از رموز،‌می‌توان، مطلبی را كشف نمود. در روایات، این رویاها به عنوان نتیجه ملاقات روح با ملائك معرفی شده‌اند.

در روایتی پیامبر اكرم (ص) میفرمایند: «رؤیایی را كه انسان با حالت طهارت درخواب، می‌بیند، رویای صادقه و در غیر این صورت رؤیای غیر صادقه می‌باشد.4

2- رؤیای کاذب: به این گونه رؤیاها كه بر خاطر پرخوری، پرخوابی و بیماری می‌باشند، نام اضغاث و احلام داده شده و نیز به همه رؤیاهای مبهم و مهمل و آنچه خالی از پیام و محتوای روشنی باشد، اطلاق می‌شود.5

در بین صاحبنظران، برخی مطلقاً به رؤیا به چشم حقارت و پوچی می‌نگرند و برخی، رویایی را حاوی پیام ‌می‌دانند كه از تحولات روانی، جسمی و خارجی، گزارشاتی ارائه ‌كند. اما دین مبین اسلام، راه اعتدال را پیش گرفته و بر اساس جهان بینی الهی و شناخت صحیح و همه جانبه از جهان و انسان، دسته‌ای از رویاها را دارای حجیّت و اعتبار و دسته‌ای دیگر را كاذب و فاقد ارزش و اعتبار می‌داند.

امام صادق (ع) خطاب به یكی از شاگردانش در این باره می‌فرماید:‌ «ای مفضّل! در ارتباط با رویاها فكر كن و ببین خداوند متعال چه تدبیر زیبایی را در مورد آنها اعمال نموده است و چگونه رویاهای صادق و كاذب را با هم در آمیخته است، زیرا اگر همه رویاها صادق بود، همه مردم پیامبر بودند؛ و اگر همه كاذب بود، نفعی در آن نبود و یك امر اضافی و بی معنی به حساب می‌آمد. اما برخی از آنها صادق هستند تا مردم به آن منتفع گردند و از هدایت‌ها و هشدارهای آن بهره‌مند شوند و در بسیاری از موارد، كاذب هستند تا مردم به آن زیاد اعتماد نكنند.6

رویاهای ذكر شده در قرآن

قرآن در سوره‌های مختلفی از رؤیاهایی نام برده كه حقیقت آنها به وقوع پیوسته است، از جمله:

1-   رویای پیامبر اكرم (ص)، كه تعبیر به فتح مكه شد. (فتح 27)

2-   رویای پیامبر اكرم (ص) درباره بنی امیه و آینده حكومت اسلامی (اسراء 60)

3- رویای پیامبر اكرم (ص) درباره عدد اندك و مشركان در جنگ بدر كه تعبیر به شكست مشركان شد. (انفال 43)

4-   رویای حضرت ابراهیم در مورد ذبح فرزندش حضرت اسماعیل. (صافات 102 و 103)

5- رویای حضرت یوسف درباره سجده 11 ستاره و ماه و خورشید، كه تعبیر به قدرت رسیدن او و تواضع پدر و برادران و مادر به او گردید. (یوسف 4)

6-  رویای پادشاه مص درباره خوردن گاو لاغر، گاو چاق را، كه تعبیر به قحطی شد. (یوسف 43 و 49)

7- رویای دو یار زندانی حضرت یوسف، كه بعداً یکی از آنها آزاد و ساقی پادشاه و دیگری به دار آویخته شد. (یوسف 36 و 41)

8-   رویای مادر حضرت موسی كه نوزادش را در صندوق گذاشته و به آب انداخت.

از مجموع آیات به خوبی استفاده می‌شود كه بعضی از رویاها، ممكن است منبعی برای درك بعضی از حقایق و پرده‌برداری از بعضی حوادث گردد.

نویسنده :  محبوبه محجوب

تنظیم: گروه دین و اندیشه


[1] . شریعتمداری، جعفر؛ شرح و تفسیر لغات قرآن، آستان قدس رضوی، مشهد، 74، چاپ اول، ج 4، ص 54.

[2] . قرشی، سید علی اكبر؛ قاموس قرآن، دارالكتب الاسلامیه، تهران، 78، چاپ 13، ج 3، ص 37 و 38.

[3] . مكارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، دارالكتب الاسلامیه، تهران، ج 19 – ص 481 تا 483.

[4] . سرح العیون فی شرح العیون، انتشارات دفتر تبلیغات، چاپ دوم، قم، 79، ص 875.

[5] . رضوان طالب، محمدرضا؛ رویا از نظر دین و روانشناسی، نشر شفق، قم، 79، چاپ دوم، ص 66 و 67

[6] . منتظری، علی؛ خواب و رویا بررسی و تحلیل از نگاه قرآن و حدیث، نشر هستی نما، تهران 83، چاپ اول، 126و 127.