داروهایی که با غذاها تداخل دارند...

داروها با تأثیر بر جذب، زیست دسترسی و دفع مواد مغذی با عملکرد غذاها در بدن تداخل دارند. جملاتی نظیر نیم ساعت قبل از غذا، یک ساعت بعد از غذا، با معده خالی، روزی یک عدد و ... را همیشه به هنگام تجویز داروها توسط پزشک و یا بر روی بسته داروها مشاهده می کنید.

یکی از مهم ترین دلایلی که باید به این جملات هنگام مصرف دارو توجه نمود، وجود همین تداخلات دارو - غذا و غذا - دارو است که تاکنون شناخته شده اند.

توجه به تداخل دارو - غذا به هنگام مصرف طولانی مدت دارو بسیار مهم است و غالبا اثراتی که داروها در کمبود ویتامین ها و مواد معدنی می گذارند، به دنبال مصرف مزمن داروها ایجاد می گردد.

توجه به تداخل دارو- غذا برای چه افرادی حائز اهمیت است؟

* سالمندان

این گروه نه تنها به علت این که از داروهای متعددی برای مدت طولانی استفاده می کنند، بلکه به علت تغییرات ایجاد شده در ترکیب بدن از نظر افزایش توده چربی، کاهش توده عضلانی، کاهش میزان آب بدن، کاهش سرعت جریان خون در بدن از جمله در کبد و کلیه ها، کاهش سطح جذب در دستگاه گوارش، کاهش توده کبد و کلیه ها و کاهش حرکات و ترشحات دستگاه گوارش بیش از سایر گروه های سنی در معرض خطر این تداخلات هستند و به هنگام مشاوره تغذیه برای سالمندان این موضوع را باید مد نظر قرار داد.

* کودکان در حال رشد

* زنان باردار

* مبتلایان به سوء تغذیه و افرادی که تغذیه متعادل و متنوع ندارند

* افرادی که بیش از دو نوع دارو در روز مصرف می کنند

* افرادی که نوشیدنی های الکلی مصرف می کنند و سیگار می کشند

* افرادی که از داروهای بدن نسخه (OTC) استفاده می کنند

اصولاً این داروها خطرناک تر هستند، زیرا بدون توجه به تداخلات، همراه غذا مصرف می شوند، مانند آسپیرین که باعث کمبود ویتامین C ، آنتی اسیدها که باعث کمبود فسفر و داروهای مُدر که باعث دفع پتاسیم می شوند.

در حقیقت اثرات داروها بر جذب مواد مغذی بر خلاف تأثیر آن ها بر اشتها که به راحتی توسط فرد بعد از چند روز مصرف دارو تجربه می شود، تا زمان بروز علایم کمبود، هشداری ایجاد نمی کند.

به طور کلی داروها با توجه به نوع، مقدار و زمان مصرف می توانند به طرق مختلف بر جذب مواد غذایی تأثیر بگذارند:

* برخی داروها با اثر بر روی مخاط دستگاه گوارش، نظیر آسپیرین، کلشی سین و نئومایسین در جذب چربی ها، لاکتوز، کلسیم، آهن، سدیم و پتاسیم تأثیر می گذارند.

* برخی داروها با تغییر اسیدیته دستگاه گوارش باعث اختلال در جذب ویتامین B12 و آهن می شوند، از آن جا که جذب کلسیم، آهن، منیزیم و روی با کاهش اسیدیته معده مختل می شود، مصرف طولانی مدت این داروها در افرادی که رژیم غذایی متعادل و متنوعی ندارند، می تواند باعث بروز کمبود شود.

* برخی از داروها فعالیت اسیدهای صفراوی را تغییر می دهند، مثلا داروهایی که برای کاهش کلسترول خون استفاده می شوند، با کاهش جذب چربی ها، کاهش جذب ویتامین های محلول در چربی را نیز به دنبال دارند.

* برخی از داروها زمان عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش را تغییر می دهند، مثلا ملین ها، مسهل ها و یا داروهایی که سوربیتول در فرمولاسیون آن ها وجود دارد (برای مثال الگریز تئوفیلین)، باعث عبور سریع غذا از دستگاه گوارش می شوند. در نتیجه فرصت جذب را کاهش می دهند و باعث از دست رفتن کلسیم و پتاسیم می گردند.

* برخی از داروها به مواد مغذی متصل می شوند، مثلاً هیدروکسید آلومینیوم موجود در برخی آنتی اسیدها به فسفر متصل شده و مانع جذب و رسیدن آن به استخوان ها می گردد، بنابراین مصرف طولانی مدت آنتی اسیدها باعث کاهش فسفر و در نتیجه ضعف عضلانی (در موارد خفیف) و استئومالاسی (در موارد شدیدتر) می شود.

داروها غیر از اختلال در جذب مواد مغذی از طرق دیگر نیز می توانند با مواد مغذی مورد نیاز بدن تداخل داشته باشند:

* برخی داروها فلور میکروبی دستگاه گوارش را از بین می برند، مثلاً مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک ها با از بین بردن فلور میکروبی دستگاه گوارش، باعث کاهش تولید ویتامین K در روده می شود.

* برخی داروها بر متابولیسم مواد مغذی اثر می گذارند، مثلا قرص های ضد بارداری باعث اختلال در متابولیسم ویتامین های B6 و فولات می شوند و یا داروهای ضد افسردگی متعلق به گروه مهار کننده های مونوآمین اکسیداز (MAO) موجب غیر فعال شدن آنزیم تجزیه کننده تیرامین می گردند. تیرامین ماده ای است که در پنیر کهنه، سوسیس دودی، سالامی، گوشت های فرآیند شده، سُس سویا، خاویار و باقلا وجود دارد. سطح بالای تیرامین در خون باعث افزایش خطرناک فشار خون، سردرد، حالت تهوع و... می شود، به همین جهت باید از مصرف مواد غذایی حاوی تیرامین تا سه هفته بعد از قطع این داروهای ضد افسردگی اجتناب نمود.

داروهای ضد انعقاد نیز باعث متابولیسم سریع تر ویتامین D در کبد و دفع سریع تر آن از بدن می شوند.

* برخی داروها نیز باعث افزایش دفع ویتامین ها و مواد معدنی می شوند که شایع ترین آن ها عبارت هستند از: داروهای مُدر که باعث دفع پتاسیم می گردند و آسپیرین که باعث دفع فولات می شود.

ادامه دارد...

لادن گیاهی - دانشجوی دکترای تغذیه

دنیای تغذیه

اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.