تخت جمشید، چه نصیحتی می‏کند؟

به نقل از  ابنا  «آیت‌الله جوادی‌آملی»  در جلسه  درس اخلاق خود درباره اهمیت «عقل»، «فقه اکبر و فقه اصغر» و نیز «موعظه‏ی تخت جمشید برای انسان‏ها» سخن گفتند. بخشی از سخنان ایشان به شرح زیر است:

اهمیت عقل

جامعه‌ای که رشد عقلانی نداشته باشد هر کسی او را به سمتی می‌کشاند اما جامعه عاقل و فهیم را براحتی می‏توان اداره کرد. حضرت حجت(ع) اگر الان ظهور کنند این هفت میلیارد انسان را بر اساس عقل اداره می‌کنند.

اگر امروز می‌بینیم این همه افراد در رانندگی کشته می‌شوند و یا در دادگاه‌ها این تعداد پرونده وجود دارد به دلیل همین مسئله است. کثرت پرونده‏های قضایی در دادگاه‏ها و یا عدم رانندگی صحیح، از بی‏عقلی است. کسی که به خود و جامعه رحم نمی‏کند، بی‏عقل محسوب می‏شود. چنین کسی در انگیزه نیز شهوت و غضب دامن‌گیر عقل عملی او می‌شود  و هدایت او را به دست می‌گیرد.

فریبنده بودن دنیا

این که بگوییم دنیا فریبنده است حرف درستی نیست؛ چرا که دنیا "دار حق" است و هیچ شخصی را فریب نمی‌دهد این انسان است که فریب می‌خورد. لذا در آخرت از گناهکاران می‌پرسند که چرا فریب خوردید؟

حضرت علی‌(ع) هم در این باره در نهج البلاغه می‌فرمایند: دنیا جای خوبی است به شرطی که انسان دنیا را به عنوان معبر بداند و این عالم را قرارگاه خود نبیند. یعنی عامل بیرونی در کار نیست چرا که دنیا همه چیز را اعم از خوبی و بدی نشان می‌دهد و کسی که فریب آن را می‌خورد خیال و وهم دامنگیر عقل نظری او می‌شود.

نیاز انسان در دنیا، برزخ و قیامت قطعی است. حال، با ضوابطی مثل خرید و فروش و روابطی مانند رابطه پدر و پسری، نیازهای دنیایی برطرف می شود. اما هیچگونه روابط و ضوابطی بعد از مرگ وجود ندارد؛ و برای رفع نیاز بعد از مرگ باید از همین دنیا جمع آوری کنیم.

اهمیت عمر دنیایی

دنیا خیلی چیزها را به انسان می‏دهد اما برخی از این چیزهای دنیایی، انسان را رها می‏کنند. انسان باید عمر خود را در راهی مانند خدمت به مردم صرف کند که برای او ماندگار است، و از چیزهایی که او را رها می کنند ـ قبل از رهایی آنها ـ او آنها را کنار بگذارد.

برخی انسان‏ها در دنیا درختی زندگی می‏کنند. اصل و ریشه درخت ترقی ندارد و آنچه که از درخت بالا می آید فروعات آن است. طبق فرمایش امیرالمومنین(ع) انسان اگر راحتی می خواهد بایئ قلم خود را زمین نگذارد. طلبه و دانشجو با اتلاف وقت، عمر خود را آتش نمی زند و تا زنده است و نفس می کشد از علم دست برنمی دارد.

یاری‏دهنده فقه اکبر

فقه اکبر ـ یعنی همان فلسفه، کلام و اخلاق ـ جهاد اکبر (مبارزه با نفس) را یاری می‏دهد. جهاد اصغر را فقه اصغر ـ که به حلال و حرام می‌پردازدـ یاری می‌دهد.

موعظه‏ی تخت جمشید

تخت جمشید به جای آنکه برای مردم موعظه باشد، شده است میراث فرهنگی. یعنی به جای آنکه مردم ببینند افرادی با آن قدرت، همه چیزشان را از دست دادند،  به این توجه می‏شود که فلان سال، فلان سنگ تراش اینجا چه کرده است!

در این باره علی(ع) می‌فرماید همین خانه‌های ویران، نشان دهنده آن است که ما باید برویم و این دنیا معبر است نه مقر. حضرت علی(ع) این توصیه‌ها را زمانی می‌کند که حاکم تمام خاورمیانه بود نه زمانی که خانه‏نشین بود.

گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی