تبیان، دستیار زندگی
در دسترس‌ترین بخش كویری ایران برای ساكنان نیمه شمالی كشور كویر مرنجاب است. امنیت این منطقه در مقایسه با سایر قسمت‌های كویری نظیر كویر لوت، اعتدال نسبی دمای آن، تنوع جاذبه‌های گردشگری، تنوع گونه‌های جانوری ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نزدیك ترین مقصد برای شنیدن صدای طبیعت و دیدن ماه

یكی از بهترین گزینه‌های سفر در ایام عید، كویر بی‌انتهاست.

در دسترس‌ترین بخش كویری ایران برای ساكنان نیمه شمالی كشور كویر مرنجاب است. امنیت این منطقه در مقایسه با سایر قسمت‌های كویری نظیر كویر لوت، اعتدال نسبی دمای آن، تنوع جاذبه‌های گردشگری، تنوع گونه‌های جانوری و پوشش گیاهی آن، از این منطقه فضایی وصف ناشدنی ساخته است.

مرنجاب، كاروانسرایی است در دل كویر كه در ادامه راه ابریشم قرار گرفته است. روزگاری كاروان‌ها برای سفر به خراسان، اصفهان، ری و بالعكس از این مسیر می‌گذشتند. می‌گویند كه شاه عباس با وجود ایجاد كاروانسرا و قلعه‌های متعدد در سراسر كشور، در این منطقه تأسیسات دفاعی تعبیه نكرده بود.

کویر مرنجاب

حمله ازبك‌ها و افغان‌ها از طریق دریاچه نمك و پیشروی آنها تا كاشان و اصفهان، شاه عباس را به صرافت انداخت تا در سال 1012 قمری سریعاً یك پایگاه نظامی در این منطقه ایجاد كند و جلوی تهدید را بگیرد.

بالای كاروانسرا به شكل سنگرهای دیده‌بانی درست شده است و زمانی 500 مسلح در قلعه حضور داشتند و امنیت عبور كالا از چین به اروپا و بالعكس را در این منطقه تامین می‌كردند، اما امروز جوان سرباز وظیفه‌ای كه اهل اردبیل است از این اثر باستانی و توریست‌های آن مراقبت می‌كند.

جاده آران و بیدگل به مرنجاب و چاه دستكن یكی از راه‌های ارتباطی بوده كه اصفهان را به شهرهای كاشان، یزد، مشهد و تهران متصل می‌ساخته است.

در زمان صفویه مسیر اصفهان (پایتخت) و مشهد از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. این مسیر مرنجاب- اصفهان را از طریق كاشان به جاده سنگفرش اصفهان- مشهد متصل می‌ساخته است.

این مسیر از گرمسار به طرف پایین منحرف شده و تا سیاهكوه ادامه می‌یابد و به جاده دستكن متصل می‌شود. دستكن در ادامه مسیر مرنجاب، محل انشعاب جاده‌ای بوده كه كاشان را به گرمسار و ورامین مرتبط می‌ساخته و شاخه‌ای به طرف اردستان و شاخه‌ای به جانب یزد ادامه می‌یافته است. مجموعه این مسیرها به‌عنوان جاده‌های فرعی برای اتصال به جاده ابریشم دامغان را به ری وصل  می‌كرده است.

مسیرهایی كه گفته شد، سالیان بسیاری است كه دیگر كاربری قبلی خود را ندارند. برای رسیدن به مرنجاب بهترین راه، رفتن به كاشان و بعد آران و بیدگل است. در كنار امامزاده هلال‌ابن علی راهی است كه مستقیم به دل كویر می‌رود و پس از 45كیلومتر (حدود دوساعت) به مرنجاب می‌رسید.

مسیر دیگر از سمت پارك ملی كویر شروع می‌شود. بعد از پیشوای ورامین و سپس مباركیه (15 كیلومتر)، به كاروانسرای سنگی قصر بهرام (60كیلومتر) می‌رسید. كاروانسرای سفیدآب منزلگاه بعدی است كه در 80 كیلومتری كاروانسرای قبلی قرار دارد. 50 كیلومتر بعد مرنجاب در حاشیه دریاچه نمك خود را نشان می‌دهد.

تردد در این جاده تا سفیدآب نیاز به مجوز از سازمان حفاظت از محیط زیست استان سمنان دارد. بنابراین راه شمالی كم رفت وآمد‌ترین مسیر است و فقط محیط‌بانان در آن تردد می‌كنند.

كاروانسرای مرنجاب

كاروانسرای مرنجاب در موقعیت جغرافیایی ’7و‏‎‎ ْ34 عرض جغرافیایی و ’48و ‎ْ‏‎51 طول جغرافیایی، در ارتفاع 810 متری از سطح دریای آزاد در حاشیه جنوبی دریاچه قم و دقیق‌تر در 50 كیلومتری شمال شرق مركز شهرستان‌های آران و بیدگل قرار دارد.

کاروانسرای مرنجاب

در حاشیه جنوبی دریاچه نمك، كاروانسرای مرنجاب قرار دارد. این بنای آجری در مسیر یكی از شاخه‌های معروف جاده ابریشم قرار گرفته است. در ایران معمولا مسافت بین دو كاروانسرا حدود 6فرسنگ (36 كیلومتر) بوده تا مسافران پس از طی طریق یك روزه، شب را در كاروانسرای بعدی پناه گیرند.

این كاروانسرا به‌شكل قلعه‌ای مربع شكل ساخته شده  و 6 برج در دیوارهای آن تعبیه شده است. ابعاد حیاط 30×20 متر است و چندین اتاق و شاه نشین به دور آن قرار دارند. بیرون قلعه، بركه كوچكی وجود دارد كه از دو چشمه آب تلخ و شور و چشمه شیرین پر می‌شود.

کاروانسرای مرنجاب

این چشمه‌ها با هم به سطح زمین می‌آیند.مسئول مرمت كاروانسرا می‌گوید: قرار است مسیر این دو چشمه از هم جدا شود تا از آب شیرین آن بهره‌برداری شود. این كاروانسرا توسط سازمان میراث فرهنگی باز‌سازی‌ شده است، اما باز‌سازی آن با درهای فلزی و آجر‌های امروزی آن را از كاروانسرای دوره صفویه دور كرده است.

جزیره سرگردان

جزیره سرگردان تپه‌ای است كه در دریاچه نمك آران و بیدگل قرار دارد. برای رسیدن به این جزیره كه در نزدیكی ساحل جنوبی دریاچه خشك نمك قرار دارد باید مسیر كاشان به آران و بیدگل را طی كرد و سپس وارد جاده خاكی مرنجاب شد، سپس از كاروانسرای مرنجاب باید 15كیلومتر در دریاچه نمك پیش رفت تا به جزیره‌ای از سنگ‌های متخلخل آتشفشانی و عاری از هرگونه پوشش گیاهی رسید. بلندترین نقطه این جزیره حدود 808متر بالاتر از سطح دریای آزاد است.

جزیره سرگردان

اطلاق نام سرگردان به این دلیل است كه هنگامی كه از فاصله دور به این جزیره نگاه می‌كنید دو انتهای جزیره در افق محو می‌شوند و منظره‌ای مانند كشتی سرگردانی در دریای بیكران كویر پدید می‌آورند. محو شدن دو انتها به‌علت گرمای منطقه و در نتیجه خطای دید و شكست نور است. پیشینیان معتقد بودند كه این جزیره دائما در حال حركت است و از جایی به جای دیگر نقل مكان می‌كند.

دریاچه نمك آران

دریاچه نمك آران در فاصله 35 كیلومتری شمال شرقی شهرستان آران و بیدگل واقع است. این دریاچه از غرب به كوه‌های سفید‌آب وسیاه كوه و منطقه پارك ملی كویر، از شمال و غرب به كویر مسیله و از جنوب به كویر مرنجاب و بند ریگ محدود است.

جزیره نمک

وسعت این دریاچه در حدود 647كیلومتر مربع است. زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمك است كه بر اثر انباشته شدن سیلابها و آبهای سطحی در طول قرنها پدید آمده است.زمین‌های اطراف این دریاچه به‌شدت باتلاقی هستند، بنابراین رانندگی در خارج از این دو مسیر ارائه شده می‌تواند مشكل آفرین باشد.

ماسه‌های بادی

در فاصله 12 كیلومتری شرق كاروانسرا، حاشیه غربی تپه‌های شن روان تا دور دست به سمت شرق گسترده شده‌اند. این تپه‌ها كه به رمل معروفند در بهار پوشش گیاهی زیبایی بر تن می‌كنند.

زمانی كه این منطقه از كویر را می‌بینید اگر هوا ابری است و پیش‌بینی می‌كنید هر لحظه امكان دارد باران ببارد و باد شروع به وزیدن كند، داخل رمل‌ها نشوید و تنها در حاشیه آنها حركت كنید. به راحتی می‌توان در توفان شن این منطقه، راه را گم كرد.

برای سفر به كویر مرنجاب می‌توانید 5 شنبه ظهر از تهران حركت كنید تا قبل از غروب به كاروانسرا برسید و بساط چادر‌ها را علم كنید. شب را به كویر نوردی در اطراف كاروانسرا بگذرانید و جمعه صبح به دیدن رمل‌ها و دریاچه و جزیره سرگردان بروید.

بهترین زمان برای سفر به كویر نیمه ماه قمری است، زمانی كه ماه كامل بوده و مدت زمان زیادی را از زمان طلوع تا غروب در آسمان طی می‌كند.

منبع: همشهری آنلاین

تهیه و تنظیم: زهره حضرتی