موارد پناهجویی به خدا
موارد پناهجویی به خدا
قرآن ابلیس را به عنوان دشمن آشكار یاد میكند و ضمن تبیین خطرات پنهان و آشكار او برای انسان یادآور میشود كه برای در امان ماندن از خطرات و دسیسهها و وسوسههای او میبایست در پناهگاه امنیت بخش الهی درآید.
مشكل آدمی زمانی دو چندان میگردد كه از نظر طبیعت بشری چنان ساخته و پرداخته شده است كه از درون نیز آمادگی برای خطر كردن در وی وجود دارد و خود او به نوعی به سمت وسوسههای ابلیسی تمایل غریزی و طبیعی دارد. از این روست كه نقش پناهجویی به خدا به عنوان قدرت برتر و حاكم بر همه هستی و پروردگار و رب العالمین از اهمیت دوچندانی برخوردار میشود.
قرآن از مساله پناهجویی و وجوب آن برای انسان به عنوان «استعاذه» یاد میكند. مفسران این اصطلاح قرآنی را به معنای پناهجویی به خدا از شر دشمنان دانستهاند. اتصال به حضرت حق برای حفظ از شر هر اهل شری و پناه بردن به خدا و توجه به او و درخواست دفع شر به وسیله او همراه با خضوع و خشوع و حرز گرفتن و خود را در پناه او برای حفظ از بدی قرار دادن از جمله توضیحاتی است كه مفسران برای این اصطلاح قرآنی بیان كردهاند.
قرآن ابلیس را به عنوان دشمن آشكار یاد میكند و ضمن تبیین خطرات پنهان و آشكار او برای انسان یادآور میشود كه برای در امان ماندن از خطرات و دسیسهها و وسوسههای او میبایست در پناهگاه امنیت بخش الهی درآید.
از چه چیزهایی میبایست به خدا پناه برد؟
قرآن مواردی را به عنوان چیزهایی كه میبایست از آنها به خدا پناه برد بیان داشته كه از همه مهمتر «ابلیس» است.
آیات قرآنی در این باره به دو دسته تقسیم میشود؛ دسته اول آیاتی كه از شیطان بدون اشاره به اعمال وی سخن گفته است. (آل عمران آیه 36 و نحل آیه 98) در این گونه آیات روشن بودن شر و وسوسهگری ابلیس علت مطرح نشدن آن و عدم ذكر كارهای زشت برای عمومیت بخشیدن به آنهاست، به گونهای كه شامل همه شرها بشود. چنان كه در آیه 1 و 2 سوره فلق سفارش شده كه از شر همه مخلوقات به خدا پناه برده شود. با این حال در آیاتی دیگر به پناه بردن از ابلیس امر شده كه بیانگر اهمیت توجه به خطر وسوسههای اوست.
دسته دوم آیاتی است كه در آنها شررسانی ابلیس بازگو و از آن استعاذه شده و یا به استعاذه سفارش شده است. از این دست آیات میتوان به سفارش به پیامبر (ص) اشاره كرد كه میبایست از شر وسوسههای ابلیس به خدا پناه برد. (مومنون آیه 97) و یا به انسان دستور داده شده كه از نزغ شیطان به خدا پناه برد (فصلت آیه 36) نزغ عبارت از داخل شدن در چیزی برای فاسد كردن آن است. از این رو به غضب انداختن و تحریك قلب و وسوسه و گمراهی ابلیس در هنگام خشم و انتقام از مواردی است كه میبایست به عنوان نزغ ابلیس به خدا پناه برد.
گاه شیطان با مس و دست گذاشتن بر چیزی قلب انسانی را به وسوسه گمراه میكند و او را از راه حق باز میدارد. (اعراف آیه 102)
1-از دیگر اموری كه میبایست از آن به خدا پناه برد میتوان از متكبرانی چون فرعونیان یاد كرد.
پیامبران كسانیاند كه به عنوان سرمشق زندگی میبایست از رفتار آنان درس بیاموزیم. حضرت موسی از شر متكبرانی چون فرعون به خدا پناه میبرد. متكبر كسی است كه نسبت به اقرار به الوهیت خدا و اطاعت از او تكبر میورزد و حاضر نمیشود تا اطاعت از حق كند. (غافر آیه 27)
2-در هنگام خطر نیز میبایست به خداوند پناه برد. (دخان آیه 20)
هم چنان كه از شر جهل و نادانی باید چنین كرد؛ زیرا هیچ خطری بالاتر از جهل، انسان را به هلاكت نمیاندازد. (هود آیه 45 تا 47 و نیز بقره آیه 67) رهایی از آلودگی دامن و خطر عفت و حیازدایی از دیگر مواردی است كه پناهجویی به صراحت امری پسندیده شمرده شده است و حضرت مریم (س) به عنوان مصداق و الگوی قرآنی این كار را هنگام چنین خطری انجام داده است. (مریم آیه 18) البته این اختصاص به زنان ندارد و قرآن این مسئله را درباره یوسف (ع) نیز بیان میكند كه چه سان از شر آلودگی دامن و اتهام به گناه به خدایش پناه میبرد. (یوسف آیه 23)
3-ظلم و ستم نیز از دیگر مواردی است كه قرآن پناهجویی به خدا را در آن پسندیده معرفی میكند
و از زبان یوسف میفرماید: معاذ الله ان ناخذ الا من وجدنا متاعنا عنده انا اذا الظالمون؛ پناه میبرم به خدا كه جز كسی كه متاع خود را در نزدش یافتیم بازداشت كنیم وگرنه در غیر این صورت ما از ستمگران خواهیم بود.4-پناهجویی از هر نوع بدی و شر از دیگر موارد مورد سفارش قرآن است. این شرها میتواند از جن و انس و آتش و توفان و باران و قحطی و بیماری و مانند آن باشد.
5-شر حسودانی كه حسد میورزند و حسادت باطن خود را آشكار میسازند و در مقام عمل كارهای زیانباری انجام میدهند از دیگر مواردی است كه پناهجویی در آن مطرح است. دشمنی دشمنان و كافران نیز از همین قسم به شمار میآید كه قرآن از آن یاد كرده و مردمان را سفارش به پناهجویی به خدا میكند. (فلق و نیز غافر آیه 56)
اینها نمونههایی است كه قرآن بر پناهجویی به خدا در آنها تأكید و سفارش میكند تا نشان دهد جز قدرت و احاطه كامل ربوبی او چیزی دیگر نمیتواند بازدارنده از شرور باشد و انسان همواره نه تنها میبایست خود را در محضر خدا بداند بلكه برای رهایی از شرور ظاهری و باطنی به او پناه برد كه او بهترین ملجا و ماوی است و پناهگاهی بهتر از او نمیتوان یافت.
تنظیم و ویرایش: گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی
برگرفته از: بنیاد اندیشه اسلامی - علی پوریا