تلاوت قرآن، آواز خوانی نیست

- البته خیلی از همین قاریان ایرانی، شاگردان یا درس آموخته شاگردان‏تان هستند؛ فکر نمی‏‏کنید این جور خرده گرفتن و انتقاد کردن از تلاوت‏های این قاریان، در نهایت به خود شما هم برمی‏گردد؟

فکر می‏کنم هم اکنون دو یا سه نسل قاری در کشور داریم. شاگردان و قاریان دوره خودم الحمدالله همه خوب هستند و خوب می‏خوانند بیشتر آنها حالا از استادان هستند، مولف شده‏اند و کتاب در زمینه قرائت قرآن دارند به جرات می‏گویم که آنها تجوید را خوب بلدند. نسل بعد که شاگردان همین نسل اولند هم تقریباً خوب می‏‏خوانند؛ مثل همین آقای احمد پورزرگری یا مثلاً همین آقای طوسی که بسیار خوب می‏خوانند. اما متاسفانه این نسل آخر که در حال حاضر قرائت می‏کنند، بسیار دور شده‏اند از تلاوت صحیح. مخصوصاً همان روزی که در مجلس رهبری بودم و به قرائت‏ها گوش می‏دادم چند نفری از همین نسل آخر قرآن خواندند که بسیار ناراحت شدم. از خودم پرسیدم که چرا قرائت قرآن در کشور ما به این وضع افتاده و به این مرحله رسیده است.

- خب، برای این سوال‏تان پاسخی هم پیدا کرده‏اید؟

علت مشخص است؛ می‏روند تعدادی قاری از مصر می‏آورند که این قاریان حتی شایستگی تقلید از قاریان بزرگ مصری را ندارند، چه برسید به اینکه خودشان سبک خاصی داشته باشند و جوان‏ای ما بخواهند از آنها تقلید کنند.

- می‏شود بگویید منظورتان از این قاریان جدید مصری دقیقاً چه کسانی هستند؟

مثلاً همین پسر شحات‏انور. آقای محسن بادپا که از شاگردانم است وقتی در کانادا بودم خیلی از ایشان تعریف می‏کرد و می‏گفت که هر سال به ایران دعوت می‏شود تا تلاوت کند وقتی آمدم ایران، یک روز دعوت شدم به جلسه قرآن حسینیه فاطمیون. رفتم دیدم محمود شحات‏انور هم آنجاست. تلاوتش را شنیدم. فردایش زنگ زدم به بادپا و گفتم که حالا فهمیدم چرا قاریان جوان ما، قرآن را این طور می‏خوانند. گفتم دیشب تلاوت یکی از کسانی را شنیدم که قاریان جوان ما سراغش رفته‏اند و از او تقلید می‏کنند. باور کنید محمود شحات از این جوان‏های خودمان بهتر نیست. من نمی‏گویم حتما بروند سراغ مصطفی اسماعیل؛ حداقل سراغ عبدالباسط، حصری، رفعت و... بروند و تقلید کنند قرائت صحیح، مقامات خواندن نیست.

- تقریباً جامعه قرآنی اتفاق نظر دارد که شما پایه‏گذار تلاوت قرآن کریم به شکل اصولی و صحیح در ایران هستید؛ پس مسلما شما بهتر از هر کس دیگری می‏توانید در این باره صحبت کنید. حالا راهکاری ارائه بدهید که قاریان نسل جدید ما چه کنند که تلاوت صحیحی داشته باشند؟

متاسفانه قاریان جوان ما افتاده‏اند دنبال مقامات. خیلی نمی‏خواهم درباره مقامات صحبت کنم ولی همین قدر بدانید که اگر روزی قرار باشد جلسه قرآنی در ایرانی دایر کنم، تابلویی بر سر در این جلسه آموزش قرآن می‏زنم و روی آن می‏نویسم: «فقط تجوید». مقامات، صوت، لحن، نفس و... همه بعد از تجوید است و خود به خود بعد از یاد گرفتن کامل تجوید می‏آید. قاریان جوان امروز باید اول توجه به تجوید داشته باشند. نمی‏توان سقف یک خانه را بدون ساختن پایه‏های آن بنا کرد.

- پس مشکل اصلی را همان رعایت نکردن کامل اصول تجوید در قرائت می‏دانید؟

دقیقاً همین‏طور است. نوجوانی در همان جلسه رهبری قرائت کرد که به دلیل تقلید از مصطفی اسماعیل خیلی مورد توجه قرار گرفت. اتفاقاً همین نوجوان هم هنگام سکت‏ها نفس می‏کشید که اشتباه محض است. قاریان نسل جدید ما باید دنبال رعایت کامل قواعد تجوید بروند. اینها شوخی نیست. متاسفانه کمی بی‏اخلاقی در تلاوت قرآن به وجود آمده است و انگار کسی هم نبوده که به این قاریان جوان در این زمینه تذکر بدهد. یک روز رفته بودم شورای عالی قرآن. تعدادی قاری نوجوان آمده بودند که من درباره تلاوت‏شان نظر بدهم. کمی درباره تجوید با آنها صحبت کردم. عده‏ای پذیرفتند و عده‏ای هم ناراضی بودند که چرا این‏قدر به مقامات حمله می‏کنم. واقعیت این نیست؛ من فقط به کسانی حمله می‏کنم که قرآن و کلام خدا را فدای موسیقی می‏کنند. یکی از این نوجوانان گفت که استاد اگر ما بخواهیم در تلاوت، تجوید را به طور کامل رعایت کنیم نمی‏توانیم از قاریان معتبر مصری تقلید کنیم. اصلا این حرف معنا ندارد؛ یعنی ما فقط می‏خواهیم الحان و مقامات را از قاریان مصری تقلید کنیم؟ به آن قاری نوجوان گفتم امکان ندارد آن کسی که شما از او تقلید می‏کنید، تجوید را رعایت نکند واقعاً چرا قاریان نسل جدید ما از رعایت نجوید قاریان معروف  مصری در تلاوت تقلید نمی‏کنند و فقط سراغ صداهای آنها رفته‏اند؟ صدای خوش و دانستن مقامات والحان زیاد در قلب مومن تاثیر ندارد، مگر اینکه قرآن را درست بخوانند.

- البته بعضی از این قاریان جوان و نسل سومی که به آنها انتقاد می‏کنید این روزها خیلی طرفدار پیدا کرده‏اند؛ مثل همین آقای شاکرنژاد. تلاوت‏های ایشان را شنیده‏اید؟

اتفاقاً همین آقای حامد شاکرنژاد داد مرا در آن مجلس رهبری درآورد. این چه تلاوتی است که ایشان انجام می‏دهد؟ این جو طرفداری از ایشان هم جو خوبی نیست. این فضا به هیچ‏وجه سالم نیست. ایشان هم مثل همین محمود شحات می‏خواند مطمئن باشید تارهای صوتی‏اش هم به زودی آسیب می‏بیند چون بسیار بلند می‏خواند و بی‏خودی جیغ می زند. البته دلیل طرف‏داری از این نوع تلاوت‏ها مشخص است؛ قرائت قرآن کریم در کشور ما افت کرده و مردم بیشتر به دنبال موسیقی هستند. اگر آیات قرآن به طور صحیح خوانده شود مویسقی زیبایی در تلاوت نواخته خواهد شد که از اعجاز قرآن است. اگر مرحوم شیخ مصطفی اسماعیل به ایران می‏آمد و در حضور مردم تلاوت می‏کرد باور کنید تمام مردم طرفدار او می‏شدند و به سمت تقلید از تلاوت‏های او گرایش پیدا می‏کردند.

- البته خیلی‏ها اساس همین تقلید از قاریان مصری مثل مصطفی اسماعیل را قبول ندارند و اتفاقا بعضی از همین خیلی‏ها جزو شاگردان شما هم هستند.

قرآن را باید به سبک عربی و با موسیقی عربی خواند و راه دیگری وجود ندارد. بادید کلام با موسیقی هماهنگی داشته باشد؛ مثلا نمی‏توانیم یک آهنگ اصیل ایرانی را با موسیقی پاپ خارجی بخوانیم. قرآن هم موسیقی اصیل خودش را دارد که موسیقی عربی است؛ پس ما مجبوریم که تقلید کنیم. به نظرم این افراد چون نمی‏توانند تقلید کنند و برایشان سخت است، سراغ این قاریان معتبر نمی‏روند. خواندن به شیوه مصطفی اسماعیل کار هر کسی نیست. گروهی هنوز هم حاضر به پذیرش برتری مصطفی اسماعیل نسبت به دیگر قاریان نیستند و شاید به علت صعب‏التقلید بودن اسلوب پیچیده تلاوت ایشان است که خود را نسبت به او بی‏تفاوت نشان می‏دهند. کسانی هستند که به دلیل عدم توانایی در تقلید از مصطفی اسماعیل، به این نابغه دنیای قرائت اهانت هم می‏کنند و حرف‏های بی‏ربطی درباره او می‏زنند متاسفانه شاید جوان‏های ما چون قاریان نسل‏های گذشته را ندیده‏اند و زیاد تلاوت‏های آنها را نشنیده‏اند، می‏روند دنبال افراد دیگر.