بر ساحل غدیر

در این مقاله قصد بر اینست كه اهم محتویات 11 جلد از كتاب الغدیر را كه به چاپ رسیده است را به صورت اجمال معرفی نماییم. و برای این كار از كتاب سیری در الغدیر، تالیف دكتر محمد امینی نجفی، مدد جسته‌ایم.

مباحث جلد اول الغدیر

در این جلد علامه به داستان غدیر، بررسی سند حدیث غدیر، آیات مربوط به حدیث غدیر كه عبارتند از: آیه تبلیغ (مائده/16)، آیه اكمال (مائده/ 3)، آیه سألَ سائل (معارج/1-3) و بررسی دلالت حدیث غدیر پرداخته است.

مباحث جلد دوم الغدیر

در این جلد ابتدا اهمیت و چگونگی شعر در دنیای اسلام مورد بحث قرار گرفته است. از این جلد تا انتهای كتاب به ذكر غدیریه‌هایی(3) كه توسط شاعران به زبان عربی سروده شده پرداخته شده است. علامه ذیل هر غدیریه به شرح حال غدیریه سرا پرداخته و اگر چنانچه در غدیریه و یا در دیگر اشعار غدیریه سرای مورد نظر، اشاراتی نسبت به مناقب امیرالمومنین و سایر اهل‌بیت علیهم السلام شده باشد منابع روایی اثبات آن مناقب را ذكر كرده‌اند. در این جلد غدیریه‌های قرن اول و دوم مورد بررسی قرار گرفته است. كه غدیریه حضرت علی علیه السلام نیز در این جلد درج گردیده است. یكی از غدیریه سراهای این دوره عمرو عاص است كه علامه به تفصیل در مورد حیات وی بحث كرده است.

مباحث جلد سوم الغدیر

در این جلد نیز غدیریه‌های مربوط به قرون سوم و چهارم درج گردیده است. شایان ذكر می‌باشد كه غدیریه‌ها صرفا مختص به مسلمانان نیست بلكه برخی شاعران مسیحی نیز غدیریه سروده‌اند كه در این جلد از كتاب آمده است. آنچه كه از غدیریه‌های مسیحیان استفاده می‌شود اینست كه جامعه مسیحیت نیز از فرمایشات پیامبر صلوات الله علیه در غدیر خم چیزی جز ولایت و امامت حضرت علی علیه السلام استنباط نكرده‌اند.

در این كتاب در مورد نخستین مسلمان سخن به میان آمده كه علامه به تفصیل احادیث مربوط به این مسئله را در الغدیر درج نموده است.

مبحثی دیگر كه در این جلد مطرح شده افتراها و تهمت‌هایی است كه اهل تسنن به شیعه زده‌اند و علامه به آنها پاسخ داده‌اند. و نیز 16 كتاب كه در آنها به شیعه افتراهای نامربوط زده‌اند؛ معرفی شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

مباحث جلد چهارم الغدیر

در این جلد غدیریه‌های قرون چهار، پنجم و ششم مورد بررسی قرار گرفته است. غدیریه سرایان این دوره 31 نفر می‌باشند. درباره شرح حال این 31 نفر كه از علما و شعرای برجسته هستند؛ به طور مبسوط در این جلد بحث شده و خصوصا میزان توانایی ادبی آنها مورد بررسی دقیق قرار گرفته است. در واقع، روح حاكم بر این جلد، شعر و ادب است. در میان غدیریه سرایان این دوره، چهره‌های برجسته‌ای نظیر شریف رضی، سید مرتضی و خطیب خوارزمی دیده می‌شود.

از مهمترین نكات قابل توجه اینست كه علامه امینی بر خلاف اكثریت علما، به صورت كانالیزه مطالعه نمی‌كردند و در مورد موضوع تحقیقی خود تنها به متون رشته‌ای خاص مراجعه نمی‌نمودند. بلكه به تمامی منابع مطبوع و مخطوط موجود كه به آن موضوع خاص پرداخته بودند رجوع نموده و در تحلیل‌های علمی خود از همگی آنها استفاده می‌كردند.

مباحث جلد پنجم الغدیر

غدیریه‌های مربوط به اواخر قرن ششم تا اواخر قرن هفتم در این جلد نقل گردیده است. غدیریه سرایان این دوره 12 نفر هستند. قابل توجه است كه در غدیریه‌ها به برخی از مناقب و فضائل امیرالمؤمنین علی(ع) نیز اشاره شده است كه علامه امینی آن مناقب را ذكر و مورد بررسی قرار داده است. از جمله مناقب حضرت، حدیث ردّ الشمس است كه این داستان در این جلد بررسی شده است و نیز در باب جعل احادیث در خصوص خلافت خلفای غاصب نیز به صورت مشروح، سخن به میان آمده است.

علامه امینی در اثبات مناقب ائمه هدی صلوات الله علیهم، تحقیقات عمیق و گسترده خود را در چند مرحله ارائه كرده است.

مبحث مهم دیگری را كه علامه در این جلد به آن پرداخته‌اند مبحث جعل احادیثی در خصوص خلافت خلفای غاصب است. روایان دروغگو و كذاب برای این كه انحراف از امامت حضرت علی علیه السلام را توجیه كنند به ساختن اكاذیب متوسل شدند و در مقابل هر یك از احادیث در منقبت امیرالمومنین علی علیه السلام، حدیثی را برای خلفا جعل كرده‌اند.

البته جعل حدیث تنها به خلفا ختم نشد و پس از آن در مورد ابوحنیفه، شافعی، مالك و احمدبن حنبل هم رواج یافت و در مورد ایشان نیز احادیثی جعل شد.

در جلد پنجم الغدیر نام 700 راوی از بزرگان اهل تسنن ذكر شده است كه همگی آنها كذاب بوده‌اند. روایات و احادیثی كه این 700 نفر ساخته‌اند در تمامی كتب اهل تسنن پراكنده است. شایان ذكر است كه تنها 43 نفر از این 700 راوی، تعداد 408684 حدیث ساخته‌اند.

مباحث جلد ششم الغدیر

غدیریه‌های هفت تن از غدیریه سرایان سده هشتم، با شرح و بررسی در این جلد نقل گردیده است.

گفته شد كه جعل كنندگان حدیث، در مقابل مناقب حضرت علی علیه السلام، مناقب و فضائلی برای خلفاء جعل می‌كردند. یكی از مناقب امیرالمومنین علی علیه السلام اعلمیت ایشان است كه حدیث سازان برای خلیفه دوم احادیثی در باب علمش جعل نموده‌اند و علامه امینی 200 نمونه از این احادیث را در كتاب الغدیر ثبت كرده كه 100 مورد آن در جلد ششم درج شده است.

مباحث جلد هفتم الغدیر

غدیریه‌های سه غدیریه سرا در جلد هفتم الغدیر آمده است. این غدیریه‌ها متعلق به سده نهم ه. ق می‌باشد. در این جلد نیز علامه جدای از ذكر غدیریه‌ها، به فسادها و كارهای ناپسند و خلقیات منكر و زشت خلیفه اول كه تحت عنوان ملكات نفسانی!!! مطرح شده به طور مفصل توضیح داده است . چرا كه اهل تسنن برای او داشتن ملكات نفسانی را مطرح كرده‌اند و علامه معنای ملكات نفسانی را بیان كرده است.

مباحث جلد هشتم الغدیر

راویانی كه به حدیث سازی و نشر اكاذیب اشتغال داشته‌اند مناقب بسیاری برای ابوبكر جعل كرده‌اند. به شهادت تاریخ، تمامی مناقب و فضائلی كه به ابوبكر نسبت داده‌اند دروغ محض است. در جلد هفتم الغدیر به 28 نمونه از این مناقب جعلی اشاره شده، و در جلد هشتم نیز 42 نمونه دیگر از فضائل دروغین ابوبكر و 11 نمونه از مناقب مجعول عمر مورد بررسی قرار گرفته است. در این جلد پیرامون حكومت، قضاوت‌ها، فساد مالی، بدعت‌های عثمان و نحوه برخورد وی با مخالفین به تفصیل سخن رفته است.

علامه امینی برای نگارش الغدیر كلیه كتاب‌های تفسیری، روایی، تاریخی، رجالی، انصاب، لغت، و دواوین شعری را با دقت، مورد مطالعه قرار داده‌اند. با عنایت به همین موضوع است كه علامه امینی خود در ابتدای الغدیر نوشته‌اند:"الغدیر فی الكتاب والسنه والادب. كتابٌ دینیٌ، علمیٌ، فنیٌ، تاریخیٌ، ادبیٌ، اخلاقیٌ ." كه همین شیوه منحصر بفرد، یكی از علل جاودانه شدن الغدیر شده است .

مباحث جلد نهم الغدیر

در این جلد موضوع بحث، عثمان می‌باشد؛ كه كارهای خلاف و نامشروع او بالاخره داد مردم را در آورد و مورد حمله قرار گرفت. در جلد نهم تبعید ابوذر، عبدالله بن مسعود، مالك اشتر و اصحابش كه جملگی توسط عثمان انجام شده، مورد بررسی قرار گرفته است.

مباحث جلد دهم الغدیر

در این كتاب موضوع بحث در مورد عبدالله بن عمر و معاویه است. معاویه نیز جزء كسانی است كه حدیث سازان برای او نیز مناقب و فضائل بسیاری جعل كرده‌اند كه در این جلد به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.

مباحث جلد یازدهم الغدیر

در این جلد موضوع بحث در مورد معاویه و امام حسن مجتبی(ع) است. در اینجا به طور مبسوط از كشتارها و جنایات معاویه سخن رفته، و جریان قتل بزرگانی چون حجربن عدی، عمربن حمق، مالك اشتر، محمدبن ابی بكر و ... مفصلا ذكر شده است.

موضوع دیگری كه در این جلد مورد بررسی دقیق قرار گرفته عبارت است از طرح یكصد نمونه از غلوها و قصه‌های خرافی كه در طول تاریخ اسلام برای برخی از صحابه، تابعین، ائمه مذاهب، علما و عرفا جعل شده است.

2- سیری در الغدیر، دكتر محمد امینی نجفی، ص 25.

3- به اشعاری كه در وصف و موضوع واقعه غدیر سروده شده است، غدیریه گویند.