کاخ های اصفهان

تالار اشراف

این جاذبه گردشگری از نوع کاخ ها و در شهرستان اصفهان بخش مرکزی واقع می باشد. دارای قدمت صفویان، و در آدرس خیابان استانداری واقع می باشد.

عمارتی که به نام تالار اشرف نامیده می شود باقیمانده کاخ های عصر صفوی است که در منطقه دولت خانه در کنار قصرهای دیگری همچون تالار سرپوشیده، کاخ هشت بهشت، کاخ پشت مطبخ، رکیب خانه و تالار تیموری مجموعه ای از کاخ های باشکوه آن روزگار را تشکیل می داده است.

کلمه «اشرف» باعث شده تا برخی ساختمان این عمارت را به «اشرف افغان» نسبت دهند. اما مطالعات محققین و پژوهشگران بیانگر این نکته است که «تالار اشرف» در زمان شاه عباس دوم ساخته شده و در عصر جانشین او شاه سلیمان کامل شده است.

این اثر زرنگار از لحاظ هنر تزئین و نقاشی و مقرنس های زیبا و گچبری و طاقهای متناسب ضربی جلوه و شکوهی خاص دارد.

بسیاری از خارجیانی که در روزگار صفویه و بعد از آن دوران به شهر اصفهان آمده اند تالار اشرف را بنائی نفیس، شکوهمند و زیبا توصیف کرده اند.

برخی از محققین نوشته اند در اوائل جنگ جهانی اول (1914 تا 1918 میلادی) تالار اشرف انبار علوفه بوده و بعد از آن یکی از واحدهای نظامی در آن مستقر شده است و در این زمان بوده است که گچبریها و نقوش زیبای کاخ را در زیر اندودی از گچ پنهان کرده اند.

در اواخر دوره قاجار، مرمت هائی در آن صورت گرفت و از ویرانی نجات یافت. پس از این تعمیرات بود که به اداره معارف وقت اختصاص یافت. بعد از دوران قاجار تعمیرات بیشتری در عمارت به عمل آمد و نقاشی هائی که از زیر گچ خارج شده بودند به وسیله استادکاران و نقاشان برجسته و هنرمند اصفهان ترمیم شدند.

در حال حاضر عمارت تالار اشرف یکی از بناهای بسیار معروف اصفهان است. این شهرت بیشتر به خاطر نقاشی های زرنگار و گچبریهای پرکار آن است

عالی قاپو

این جاذبه گردشگری از نوع کاخ ها و در شهرستان اصفهان بخش مرکزی واقع می باشد. دارای قدمت صفویان، و در آدرس مغرب میدان نقش جهان واقع می باشد.

در غرب میدان امام و روبروی مسجد شیخ لطف الله عمارتی سر بر افراشته که به عنوان یکی از مهمترین شاهکارهای معماری اوائل قرن یازدهم هجری از شهرتی عالمگیر برخوردار است.

با توجه به منابع و مأخذ موجود درباره سلسله صفوی و همچنین با در نظر گرفتن بررسی های انجام شده در مورد این ساختمان زیبا و رفیع چنین استنباط می گردد که کاخ عالی قاپو دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهائی است که در دوران صفویه در محدوده میدان امام احداث شده اند.

در حقیقت این بنا به مثابه یک ورودی بزرگ و با شکوه میدان امام را به مجموعه دولتخانه و عماراتی مانند رکیب خانه، جبه خانه، تالار تیموری، تالار طویله، تالار سرپوشیده و کاخ چهلستون و دیگر عمارات مربوط می کرده است.

ساختمان كاخ

اصل بنا در دوره شاه عباس اول احداث شده و در دوره جانشینان او الحاقات و تعمیراتی در آن انجام شده است. ساختمان دارای 5 طبقه است که هر طبقه تزئینات مخصوصی دارد. اگر چه این قصر در دوره های بعد از صفویه لطمات فراوان دیده است، هنوز نیز شاهکارهائی از تزئینات و نقاشی های عصر صفویه در آن، بینندگان را به تحسین وامی دارد.

عالی قاپـو مرکب از دو کلمه «عالی» و «قاپو» است که با هم به معنای «سردر بلند» یا «درگاه بلند» هستند. از این سر در بلند که تماماً با سنگ سماق ساخته شده به قصر وارد می شویم و به وسیله پلکانی که در دو طرف تعبیه شده اند به طبقات فوقانی می رسیم.

در طبقه همکف دو تالار وجود دارد که در آن روزگار به امور اداری و دیوانی اختصاص داشت و صدرخانه یا کشیک خانه نامیده می شدند.

در طبقه سوم، ایوان بزرگی است که بر 18 ستون بلند و رفیع و استوار است. این ستون ها در آن زمان پوشیده از آئینه بوده و سقفی با صفحات بزرگ که با نقاشی ها و آلت های چوبی تزئین شده بودند بر فراز آن قرار گرفته است. در وسط این ایوان حوض زیبائی از مرمر و مس وجود دارد که قرینه آن در تزئینات زیر سقف انعکاس یافته است.

این تالار از الحاقات کاخ است که در دوران جانشینان شاه عباس اول بنا شده است. در پشت این ایوان تالار بزرگی است با اتاقها و طاقهای بسیار که نقاشی های زیبائی بر دیوارهای آن مشاهده می شود.

از ایوان کوچکی که پشت این تالار است گنبد زیبا و ساده توحید خانه نمایان است. در دوران صفویه در شبهای جمعه گنبد محل تجمع صوفیان و دراویش بود. سالنی که این گنبد بر فراز آن استوار است و اتاقهای اطراف آن در حال حاضر به کلاسهای درس دانشگاه پردیس اصفهان اختصاص دارد. اکثر جهانگردان و سیاحان خارجی و همچنین نمایندگان کشورهای مختلف این تالار را به منزله جایگاهی دانسته اند که از آن مسابقات مختلف و بازیهای معمول آن عصر مثل چوگان بازی و غیره را تماشا می کرده اند. طبقات بعدی هر کدام شامل یک سالن بزرگ در وسط و چندین اتاق کوچک در اطراف هستند.

ویژگی خاص كاخ

آنچه عالی قاپو را در عداد آثار باشکوه و بسیار نفیس قرار داده است علاوه بر مینیاتورهای کار هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی، گچبری های آخرین طبقه است که تالار آن به «اتاق موسیقی» یا «اتاق صوت» نیز معروف است. در این قسمت از کاخ شکل انواع جام و صراحی در دیوار تعبیه شده است ساختن و پرداختن این اشکال به غیر از نمایش زیبائی و خلاقیت و ابتکار هنرمندان گچکار برای این بوده است که انعکاسات حاصله از نغمه های نوازندگان و اساتید موسیقی به وسیله این اشکال مجوف گرفته شود و صداها طبیعی و بدون انعکاس به گوش برسند.

«فرد ریچاردز» که خود نقاش معروفی بوده و در اواخر عصر قاجاریه به ایران آمده درباره تزئینات گچبری این اتاق می نویسد: « ... این تورفتگی ها مانند قطعات مختلف بازی معما با تناسب خاصی پهلوی یکدیگر قرار گرفته اند... » گذشته از گذشت زمان که متأسفانه به عالیقاپو لطمات فراوان زده است عوامل مخرب دیگر مانند حمله و استیلای افغانها و جنگ های مختلف و انتقال پایتخت از اصفهان و بی توجهی حکام بعد از صفویه خسارات جبران ناپذیری به بنا وارد آورده است.

در دوران قاجاریه عالی قاپو چند سال محل سکونت و کار ظل السلطان بود و او تغییراتی در کتیبه های آن داد. کتیبه های جبهه شرقی بنا و الواح خط نگاشته سردر ورودی که طی اشعاری به تعمیرات سال 1274 اشاره می کند مبین همین مطلب است.

در چهل ساله اخیر به دلیل آن که خطر ویرانی کاخ عالی قاپو را تهدید می کرد و همچنین به علت توجه مردم و ارگانهای دولتی به میراث های فرهنگی، مرمت هائی توسط هیأت های متخصص داخلی و خارجی در آن انجام گرفته است.

بطور کلی بنای عالی قاپو به عنوان یک بنای تشریفاتی خوش ساخت و زیبا دستاورد دیگری است از هنر معماری دوران صفویه که از فراز آن منظره شهر باستانی اصفهان و تغییر و تحول 1000 ساله آن به خوبی نمایان است.

هشت بهشت

این جاذبه گردشگری از نوع کاخ ها و در شهرستان اصفهان بخش مرکزی واقع می باشد. دارای قدمت صفویان، و در آدرس خیابان باغ گلدسته پارك شهید رجائی واقع می باشد.

زیباترین کاخ عالم

از کلیه کاخهای با صفا و کلاه فرهنگی هائی که در کنار چهارباغ احداث شده بود فقط کاخ هشت بهشت باقی مانده است. این عمارت باشکوه که روزگاری زیباترین کاخ عالم هم نامیده می شد در سال 1080 هجری و به روزگار شاه سلیمان صفوی در نزدیکی باغ بلبل ساخته شد.

این بنای دو طبقه با طاقهای زیبا و تزئینات فراوان و هماهنگ دست به دست هم داده تا یکی از نمونه های درخشان معماری عصر صفویه را به نمایش بگذارند.

کلیه سیاحان و جهانگردانی که از اصفهان بازدید کرده و موفق شده اند به درون کاخ هشت بهشت راه یابند آن را بهترین بناهای دنیا نامیده اند. یکی از آنها کاخ هشت بهشت را با عبارت «... فرح انگیز تر از مجلل ترین کاخهای ممالک اروپایی» توصیف کرده است.

باغ وسیعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش جهان بوده است که شاه اسماعیل اول احداث کرد و در زمان جانشینان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات متعددی تقسیم شد.

این قصـر با شکوه از همان ابتدای احداث «عمارت هشت بهشت» «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» نامیده می شده است

ساختمان كاخ

بخش مرکزی کاخ به صورت 4 صفه ساخته شده و ایوان آن رو به شمال است. سقفی که بر فراز این بنای 4 صفه استوار است پوشیده از مقرنس های گچی خوش رنگ و خوش طرح است.

اتاقهای طبقه اول در 4 گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نیز مجموعه ای از رواق ها و اتاقها و طاقها و پنجره ها بر نفاست و زیبائی آن می افزاید. این طبقه به راهروها و اتاقهای متعددی تقسیم شده که هر یک تزئینات خاصی دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری های دیواری تعبیه شده اند دیوارها را نیز آینه های فراوان می پوشانیدند تمام سقف های کاخ را نیز موزائیک های بسیار عالی پوشانیده و دالانها و غلام گردش های بسیار زیبا و هماهنگ آنها را احاطه کرده اند.

تزئینات عمارت در دوران صفویه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که هیچ سیاحی از اعجاب و تحسین آنها خودداری نکرده است.

آنچه در این عمارت حائز اهمیت است ارتباطی است که میان فضاها و قسمت های مختلف آن پدید آمده است. این ارتباط باعث شده تا عمارت هشت بهشت اصفهان در عین تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و یکپارچگی و تزئینات قابل توجه برخوردار شود.

متأسفانه امروز از نرده های چوب زرنگار و قابها و جام های بلور و آلت های شیشه ای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده است چرا که در دوره های بعد از صفویه و بخصوص در عصر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شد. این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده اند.

در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکیت خصوصی اشخاص در آمد و از زیورهای نفیس و گرانبهای دوره صفویه عاری گردید بطوری که امروز از آن همه شکوه و فریبندگی داخل کاخ و درختان چنار و تناور و گلهای یاس سفید و سرخ که در حاشیه خیابان های آن روئیده بودند و همچنین از آب نماها و جوی های آب روان اثری بر جای نمانده است. با همه دخل و تصرفات به گفته «آندره گدار» که سالها باستانشناسی ایران را اداره کرده است:

ذکر این نکته مناسبت دارد که تزئینات این کاخ هشت گوشه که نشانه روحیه معماری و تزئینات اواخر دوره صفوی است به همراه ساختمان آن که میان باغ واقع شده است بعدها به فراوانی مورد تقلید قرار گرفته است.

منبع:وب سایت گردشگری استان اصفهان