تبیان، دستیار زندگی
دولت موقت از آغاز تا پایان
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

استعفای دولت موقت بازرگان
بازرگان

مهم ترین واقعه پس از ورود امام خمینی (ره) به ایران، انتخاب مهندس مهدی بازرگان به عنوان رییس دولت موقت بود. در پی جلسه اعضای شورای انقلاب به پیشنهاد اعضا و موافقت حضرت امام(ره)، مهندس بازرگان، رهبر ملی گرایان و نهضت آزادی، به ریاست دولت موقت انقلاب اسلامی انتخاب شد و مامور تشكیل كابینه گردید.

پس از خروج شاه در 26 دی 1357 و كسب رای اعتماد كابینه بختیار از مجلسین، امام خمینی نخستین ضربه را بر كابینه بختیار وارد كردند و به تمامی كاركنان اعتصابی دولت دستور دادند وزرای غیرقانونی را به وزارتخانه ها راه ندهند، این اقدام بختیار را به شدت مستاصل و تضعیف كرد. دومین ضربه نیز ورود امام به ایران بود كه با وجود مخالفت های بختیار بالاخره در روز 12 بهمن انجام شد. سومین ضربه بر جسد نیمه جان كابینه غیرقانونی، سخنرانی امام(ره) در بهشت زهرا بود كه در فرازی پرشور از سخنان خود وعده دادند كه: «من دولت تعیین می كنم، من توی دهن این دولت می زنم»روز بعد (شامگاه 14 بهمن) جلسه مهمی با حضور اعضای شورای انقلاب اسلامی در اقامتگاه امام در دبستان علوی شماره 2 در خیابان عین الدوله ایران برگزار شد و تا ساعت 11 شب ادامه داشت.

موقت در 15 آبان 1358، پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریكا در تهران، به صورت دسته جمعی استعفا دادند و زمینه برای انتخابات ریاست جمهوری مهیا گردید

در این جلسه مهندس بازرگان به عنوان نخست وزیر تعیین شد و حكم وی كه تاریخ 6 ربیع الاول 1399 [15 بهمن 57] را بر پیشانی داشت، صادر شد.

روز 16بهمن مراسمی در آمفی تئاتر مدرسه علوی برگزار شد و حكم نخست وزیری به او اعطا شد. این مراسم ساعت 5:30 بعد از ظهر با حضور جمع زیادی از خبرنگاران داخلی و خارجی با سخنان امام(ره) آغاز شد. امام در بخشی از سخنان خود تاكید كردند كه انتخاب مهندس بازرگان به پیشنهاد و نظر شورای انقلاب بوده است: ایشان وزرای خود را تعیین می كنند و به ما معرفی می كنند تا شورای انقلاب ما كه پیشنهادش و نظرش این بود كه ایشان رئیس دولت باشد وزرای شان را بررسی می كنند و ان شاءالله مسائل به طور سهل و خوبی انجام بگیرد. امام سپس تلویحا بختیار را از مخالفت با دولت موقت بر حذر داشتند. پس از پایان سخنان امام (ره)، آیت الله هاشمی رفسنجانی متن فرمان نخست وزیری بازرگان را قرائت كرد. در این پیام آمده بود: «بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، جناب عالی را بدون در نظر گرفتن روابط حزبی و بستگی به گروهی خاص مامور تشكیل دولت موقت می نمایم.» در آن حكم وظایف دولت موقت نیز مشخص شده بود: اداره مملكت، برگزاری رفراندوم تغییر نظام كشور، تشكیل مجلس خبرگان برای تصویب قانون اساسی و برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی.

مهدی بازرگان

متن حكم نخست وزیری دولت موقت كه توسط آیت الله رفسنجانی قرائت گردید:

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای مهندس مهدی بازرگان

بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اكثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران كه طی اجتماعات عظیم و تظاهرات وسیع و متعدد در سراسر ایران نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است و به موجب اعتمادی كه به ایمان راسخ شما به مكتب مقدس اسلام و اطلاعی كه از سوابقتان در مبارزات اسلامی و ملی دارم، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط و حزبی بستگی به گروهی خاص، مامور تشكیل دولت موقت می نمایم تا ترتیب اداره امور مملكت و خصوصا انجام رفراندوم و رجوع به آرای عمومی ملت درباره تغییر نظام سیاسی كشور به جمهوری اسلامی و تشكیل مجلس موسسان از منتخبین مردم جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید و انتخاب مجلس نمایندگان ملت بر طبق قانون اساسی جدید را بدهید. مقتضی است كه اعضای دولت موقت را هر چه زودتر با توجه به شرایطی كه مشخص نموده ام تعیین و معرفی نمائید. كارمندان دولت و ارتش و افراد ملت با دولت موقت شما همكاری كامل نموده و رعایت انضباط را برای وصول به اهداف مقدس انقلاب و سامان یافتن امور كشور خواهند نمود. موفقیت شما و دولت موقت را در این مرحله حساس تاریخی از خداوند متعال مسئلت می نمایم.

سپس مهندس بازرگان پس از حمد الهی از امام (ره) و مردم سپاسگزاری كرد و مسوولیت خویش را عظیم ترین وظیفه ای دانست كه در طول 72 سال عمر مشروطه به كسی داده شده است.

حضرت امام مدتها پس از استعفای بازرگان چندین بار در سخنرانی های خود گفتند: انتخاب بازرگان اشتباه بود و من قلبا راضی به این امر نبودم

پس از سخنان بازرگان، بار دیگر امام رشته سخن را به دست گرفتند و از مردم خواستند با انجام تظاهرات، نظر خود را پیرامون دولت بازرگان اعلام كنند. سپس امام به 3سوال خبرنگاران پیرامون موضعگیری ارتش و بختیار و قانون اساسی مشروطه پاسخ دادند. از صبح سه شنبه 17 بهمن ماه بازرگان به محل كمیته استقبال از امام خمینی (نقل مكان كرد و تا شب با انتقال وسایل ضروری زندگی از منزل خود به مدرسه علوی عملادر آن 2مكان استقرار یافت.

بارزگان، بازرگان، نخست‌وزیر ایران

به دنبال درخواست امام، از صبح سه شنبه 17 بهمن ماه موجب تظاهرات مردمی در حمایت از مهندس بازرگان تهران و شهرستان ها را در بر گرفت و جامعه روحانیت روز پنجشنبه 19 بهمن را برای راهپیمایی بزرگ تعیین كرد و در آن روز میلیون ها ایرانی با حضوری بی سابقه، به دولت منصوب امام رای اعتماد دادند. با سقوط رژیم شاهنشاهی در 22 بهمن به تدریج كابینه بازرگان تكمیل و مستقر شد ولیكن با گذشت زمان، فاصله میان آن دولت و آرمان های مردم رخ نمود تا پس از 9 ماه سرانجام در 15 آبان 1358 با تسخیر لانه جاسوسی مهندس بازرگان استعفا داد و كنار رفت و كسانی همچون دكتر مصطفی چمران با بیان این كه امام را تنها نمی گذاریم از استعفا خودداری كردند و در خدمت انقلاب باقی ماندند.

سیاست هیئت دولت موقت در طول نه ماه كار خود در چندین مساله از قبیل: تاكید بر كلمه جمهوری اسلامی، مجلس خبرگان قانون اساسی، پاك سازی عناصر فاسد و طاغوتی و جایگزینی افراد صالح و نیز برخورد با ضد انقلاب، سلطنت طلب و تجزیه طلب ها و برخی موارد سیاست خارجی، با رهنمود های امام خمینی منافات داشت. تا این كه دولت موقت در 15 آبان 1358، پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریكا در تهران، به صورت دسته جمعی استعفا دادند و زمینه برای انتخابات ریاست جمهوری مهیا گردید. حضرت امام مدتها پس از استعفای بازرگان چندین بار در سخنرانی های خود گفتند: انتخاب بازرگان اشتباه بود و من قلبا راضی به این امر نبودم.

منبع:magiran / روزنامه رسالت

تنظیم برای تبیان: عطاالله باباپور