از "بوتیك" تا "بی‌پولی"
باشگاه فیلم تهران صد و هجدهمین برنامه‌اش را به نمایش فیلم «بی‌پولی» دومین ساخته «حمید نعمت‌الله» اختصاص داد، فیلم‌سازی كه اولین اثرش، «بوتیك»، با اقبال تماشاگران و منتقدان روبرو شد و این فیلمش نیز توانست سیمرغ بلورین فیلم منتخب تماشاگران، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای «لیلا حاتمی» و دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه اول و دوم را از بیست و هفتمین جشنواره فیلم فجر دریافت كند.
«بی‌پولی» در حالی در باشگاه فیلم تهران و فرهنگسرای ارسباران به نمایش و نقد گذاشته شد كه تنها چند روز با اكران عمومی‌اش فاصله داشت. در جلسه نقد و بررسی فیلم كه با حضور عده زیادی از تماشاگران برگزار شد، حمید نعمت‌الله و كارگردان، «مصطفی شایسته» ¨تهیه‌كننده و «اعلایی» ¨عضو شورای مركزی انجمن منتقدان حضور داشتند.
شایسته در ابتدای جلسه، در مورد چگونگی انتخاب این فیلمنامه گفت: «آشنایی من و همكاری‌ام با آقای نعمت‌الله به فیلم «بوتیك» و سال 1380 مربوط می‌شود. نتایج بسیار خوب و موفقیتی كه فیلم هم در زمینه فرهنگی و هم در زمینه اقتصادی به دست آورد من را به عنوان تهیه‌كننده متقاعد كرد كه پیگیر همكاری مجدد با سازنده این فیلم باشم.
فكر می‌كنم آقای نعمت‌الله هم به این همكاری مجدد بی‌میل نبودند. وقتی فیلمنامه «بی‌پولی» را به من دادند، با توجه به شناختی كه از ایشان و سینمای خاصشان داشتم، به سرعت پذیرفتم كه تهیه‌كننده آن باشم. بنابراین، همان تیم 3 نفره‌ای كه در ساخت «بوتیك» شریك بروم «بی‌پولی» را شروع كردم.»
اولویت با موقعیت‌های پازل‌گونه است. حتی با اینكه داستان وجود دارد و بدون نقص هم بیان می‌شود ارجحیت با این موقعیت‌هاست. شخصیت‌های فیلم‌های حمید نعمت‌الله خاصند.
حمید نعمت‌الله هم درباره فیلمنامه این فیلم و نگارش آن كه محصول كار 2 نفره او و «هادی مقدم‌دوست» است، گفت: «این فیلمنامه كاری مشترك بود و پردازش نهایی‌اش هم 2 نفره انجام شد.
درست است كه به عنوان كار دوم و به دنبال توقعی كه «بوتیك» ایجاد كرده بود حساسیت زیادی روی این كار داشتم، ولی فكر می‌كنم اگر كار سوم و چهارم هم پیش بیاید، باز همین حساسیت را خواهم داشت و تمام سعی‌ام را خواهد كرد تا كار خوبی باشد.» اعلایی، منتقد، نیز درخصوص این هم گفت:
«وقتی «بی‌پولی» درجشنواره به نمایش درآمد، من مجری نشست نقد و پرسش و پاسخ آن بودم. هیچ واكنش منفی به این فیلم در آن جلسه از سوی منتقدان نشان داده نشد، طوری كه انتهای جلسه، «بهرام رادان» از منتقدان پرسید: «واقعاً هیچ نقدی روی فیلم ندارید؟» در آن جلسه، هیچ‌كس مسئله جدی‌ای را مطرح نكرد.
من جانبدارانه به فیلم نگاه نمی‌كنم، ولی خیلی كم می‌توان ایرادی به این فیلم گرفت. معمولاً بعد از ساخت 5 ـ 6 فیلم می‌شود مؤلفه‌های مشترك كارگردان را در آنها تشخیص داد، ولی آقای نعمت‌الله در فیلم دومش به مؤلفه‌های مشترك رسیده. با اینكه داستان در فیلم‌های او اهمیت دارد و دیده می‌شود، یعنی آغاز و میانه و پایان دارد، با نگاهی دقیق‌تر، به نظرم، فیلم‌های ایشان كمتر به داستان متكی است.
اولویت با موقعیت‌های پازل‌گونه است. حتی با اینكه داستان وجود دارد و بدون نقص هم بیان می‌شود ارجحیت با این موقعیت‌هاست. شخصیت‌های فیلم‌های حمید نعمت‌الله خاصند. در فیلم‌های او آسیب‌شناسی رفتاری و مسائل بومی مطرح می‌شوند.» با توجه به نزدیك بودن نوبت اكران فیلم طبیعی بود كه در مورد پیش‌بینی از استقبال مخاطب از تهیه‌كننده فیلم سؤال شود.
مصطفی شایسته در جواب این سؤال گفت: «با توجه به نمایش اولیه فیلم در جشنواره، بازخوردهای خوبی كه از سوی مخاطب داشت و فیلم منتخب تماشاگران شناخته شد و نیز سالن‌های نمایش فیلم در آن جشنواره، امیدوارم استقبال خوبی از آن شود. دلیل ساخت این فیلم مسائل فرهنگی، ارزش‌های موجود در فیلمنامه آن و كارنامه سازنده‌اش بود.
برای من تهیه‌كننده ارتباط برقرار كردن مخاطب با فیلم بسیار مهم است. زمانی كه مردم با فیلمی مثل «بی‌پولی» كه دغدغه‌اش وجوه فرهنگی است، ارتباط برقرار می‌كنند، رشد فرهنگی جامعه را نشان می‌دهد. با توجه به مجموعه نشانه‌هایی كه از بازخورد مردم می‌بینم، حدس می‌زنم فیلم جزو فیلم‌های پرفروش امسال باشد.»
سؤال بعدی‌ای كه مطرح شد این بود كه «بوتیك» كمتر به دیالوگ مبتنی بود، ولی در «بی پولی» دیالوگ نقش مهم‌تری دارد و اصولاً فیلم پردیالوگی است. آیا این موضوع به خاطر افزودن به جذابیت فیلم و كشاندن تماشاگر به سینما بوده است؟ نعمت‌الله در جواب این سؤال گفت:
«كلمه گیشه با خودش بار منفی می‌آورد. ولی واقعاً به نظر من، اینكه فیلم پرمخاطب باشد جدا از كیفیت فیلم و بخش خلاقه و هنرمندانه آن نیست. فیلمنامه‌نویس فیلمنامه‌اش را برای مخاطب فرضی می‌نویسد و مدام حساب می‌كند كه برایش كشش دارد یا حوصله‌اش را سرمی‌برد. در مورد «بوتیك» هم همینطور بود. همه‌اش به این فكر می‌كردم كه برای مخاطب جذابیت داشته باشد.
در «بوتیك» هم البته دیالوگ زیاد داشتیم، ولی جنسش فرق می‌كرد. دیالوگ‌های «بی‌پولی» جزو شخصیت پرسوناژهای آن است.» اعلایی درباره پایان‌بندی خوش فیلم گفت: «در مورد شاكله اصلی هر فیلمی قطعاً اول كارگردان مطرح است و بعد منتقد و مخاطب. اگر بخواهم به پایان‌بندی این فیلم فكر كنم، نظرم جلب می‌شود به این نكته كه پایان، پایان شادی است.
ما عادت كرده‌ایم فیلمی را كه پایان خوش دارد تجاری بدانیم. منتقدان هم علاقه‌مند بودند كه فیلم پایان خوش نداشته باشد. تلخ بودن فیلم «بوتیك» را مخاطب دوست داشت و آماده بود كه در «بی‌پولی» هم فضایی تلخ با آدم‌های داغان و مریض ببیند، در حالی كه می‌توان با طنز هم مسائل جامعه را نشان داد. به نظرم، «بی‌پولی» یك جور طنز «بیلی‌وایدر»ی دارد. پلی است بین طنز و هراس.»
بی‌پولی
نویسندگان: هادی مقدم‌دوست، حمید نعمت‌الله كارگردان: حمید نعمت‌الله بازیگران: بهرام رادان، لیلا حاتمی، حبیب رضایی و امیر جعفری مدیر فیلمبرداری: علیرضا زرین‌دست طراح صحنه و لباس: كیوان‌مقدم خلاصه داستان: فیلم درباره زوج جوانی است كه درگیر یك‌دوره بیكاری و بی‌پولی می‌شوند و سعی می‌كنند مشكلات روزافزونشان را حل كنند.
منبع : همشهری
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
