بیماری فقر و محرومیت
در گذشته های نه چندان دور - اندكی بیش از یك قرن پیش- خوره یا جذام نه بیماری كه یك نفرین الهی به شمار می آمد و از گذشته های بسیار دور در تمدن های چین هند و مصر باستان شناخته شده و همواره ترس و وحشت بسیاری را در میان مردم ایجاد می كرده است. بیماری جذام ، یك بیمارى عفونى مزمن است كه توسط باسیل فاست و میله اى شكل "مایكوباكتریوم لپرا" ایجاد مىشود. این بیمارى بیشتر پوست ، اعصاب محیطى، مخاط دستگاه تنفسى فوقانى و نیز چشم ها را گرفتار مىكند، ولى به تدریج اعضاى دیگر نیز گرفتار مىشوند. شیوع این بیماری درهر دو جنس - زن و مرد- به یك میزان است، اگر چه این بیماری بین مردان شایعتر است و به ازای هر دو مرد یك زن به این بیماری مبتلا میشود. دوره نهفتگی طولانی و روند پیشرفت بسیار آرامی دارد و هیچ واكسنی علیه آن وجود ندارد. اما جای ترس وجود ندارد چرا كه 95% افراد جامعه در برابر این بیماری ایمنی طبیعی دارند و هرگز به این بیماری مبتلا نمی شوند.
عامل بیماری - مایكوباكتریوم لپرا - جذام درسال۱۸۷۳ ، توسط " جى.اى.هانسن " كشف شد ولی معالجه بیماران با كشف داروی موثر بر آن دراواخر دهه ۱۹۴۰ میسرگردید. جذام تنها در صورت ارتباطات نزدیك طولانی مدت در یك محیط سربسته ، با فرد بیماری كه تحت درمان نباشد ، انتقال می یابد، و راه های انتقال آن از طریق عطسه یا سرفه در فضای محدود است و از طریق آمیزشی و از مادر به جنین در دوره بارداری منتقل نمی شود . چنانكه گفته شد عامل این بیماری بر روی اعصاب حسی پوست اثرگذاشته و آن ها را مختل می سازد در نتیجه نقاط انتهایی بدن بیمار مانند دستها و پاها بی حس شده ، و همین عامل باعث می شود در سوختن یا بریدن های مكرر شخص احساس درد نكند كه منجر به ایجاد ضایعات دائمی شده و در ادامه ، عفونت هم به این زخم ها افزوده شده گاهی حتی نیاز به قطع عضو حس می شود . از نقاط دیگری كه در معرض آسیب قرار دارند چشم ها و مخاط بینی است ، حمله به اعصاب چشم توسط باكتری جذام باعث از بین رفتن رفلكس پلك زدن شده كه به این ترتیب محافظ اصلی چشم در مقابل صدمات و خشك شدن چشم از میان برداشته شده و در ادامه ممكن است شخص دچار كوری شود . تخریب مخاط بینی نیز به تدریج منجر به از بین رفتن حالت طبیعی بینی و صورت می شود .
بیماری جذام وابسته به شرایط اقتصادی و میزان بهره وری از مواهب طبیعی است لذا این بیماری بیشتر در نقاط محروم دنیا گسترش دارد . هم اكنون 12 كشور در صدر كشورهاى آندمیك جهان ( كشورهایى كه داراى خطر بالقوه براى شیوع این بیمارى هستند )،۹۱ درصد موارد تخمینى جذام را به خود اختصاص داده اند كه بیش از۸۰ درصد موارد مربوط به ۵ كشور اول جهان (هند، برزیل، ماداگاسكار، نپال، موزامبیك ) است ،این در حالی است كه 61% افراد مبتلا به این بیماری برابر با 460000 نفر در هند زندگی می‌كنند. در سال۱۹۹۱ سازمان جهانى بهداشت طی مصوبه اى حذف جذام را تا سال۲۰۰۰ و ریشه كنی آن را تا سال 2020هدف گذارى كرد. حذف جذام به معناى میزان شیوع كمتر از۱ یك مورد در۱۰۰۰۰ نفر جمعیت است . در۱۸ سال گذشته ، میزان شیوع جهانى بیمارى۹۰ درصد كاهش یافته و در پایان سال۲۰۰۰ جذام به عنوان یك مشكل درسطح جهان حذف شده تلقى گردید. دراوایل سال۲۰۰۳ ، متجاوز از۱۰۷ كشور به هدف حذف جذام رسیده اند.
هم اكنون كشور ما نیز از جمله كشورهایی است كه به هدف حذف بیماری جذام دست یافته است. ولی متاسفانه آمار ضد و نقیضی از تعداد بیماران مبتلا به جذام در ایران وجود دارد ، ایران در سال 62 ، دوازده هزار بیمار جذامی داشت كه در حال حاضر این رقم كاهش بسیار چشمگیری دارد. كارشناس جذام سازمان بهداشت جهانی این تعداد را 700 تن و وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی شمار جذامیان را 158 تن ذكر می كند. ولی گاه منابعی غیر رسمی میزان مبتلایان به جذام را در كشورمان سه تا پنج هزار تن تخمین می زنند كه در روستاهای دوردست زندگی می كنند . شیوع این بیماری در كشورمان در استانهای آذربایجان شرقی و غربی، زنجان، گیلان، مازندران، خراسان، اردبیل، كردستان، كرمانشاه، ایلام و لرستان بیشتر است.
چنانكه گفته شد جذامیان با تغییر شكل غیر قابل بازگشت در سیمای ظاهری دست به گریبانند و همین عامل سبب می شود كه آنان دچار انزوای اجتماعی شوند . جذامیان به واسطه ترس موهومی مردم از این بیماری به دلیل آنكه غیرقابل علاج، علیل كننده و مسرى قلمداد مى شود، از جامعه طرد شده و یا واكنش های شدیدی را از جانب اجتماع متحمل می شوند و علاوه بر رنج بیماری ، صدمات روحی ناشی از تنهایی را نیز تحمل می كنند . جذام را به راستی می توان بیماری فقر و محرومیت نامید ؛ جذامیان در چرخه بسته ای از فقر گرفتار آمده اند. افراد فقیری كه از تغذیه مناسب و بهداشت بهره ای ندارند با از دست دادن مقاومت و كاهش سیستم ایمنی بدن بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و بیماری خود به انزوای آنان در جامعه و در نتیجه به فقیر تر شدن آنها می انجامد. فقر در این جا تنها كاهش دسترسی به غذای سالم و كافی نیست بلكه فقر فرهنگی و بهداشتی را نیز می توان در زمره آن به حساب آورد، كه هر دو به همان میزان فقر غذایی می توانند در ابتلا و شیوع بیماری كمك كنند .
جذامیان با احساساتی چون طردشدگى و خطرناك بودن دست به گریبانند به همین جهت یكى از ضرورى ترین اقداماتى كه براى امدادرسانى به جذامیان باید انجام گیرد، اطلاع رسانى و شناسایى آنان به سایر افراد جامعه است تا نگاه مردم عامى به این قشر نیازمند تغییر یابد و همچنین راهای امدادرسانی معنوی به این بیماران تسهیل شود ، این بیماران بیش و پیش از آنكه به كمك های مالی دیگران نیاز داشته باشند به لبخندی مهرآمیز و دوستانه نیازمندند. با توجه به پیوستگی جذام و فقر می توان انتظار داشت كه در روستاهای دوردست كه دسترسی به امكانات ، آب سالم ، بهداشت و درمان وجود ندارد می توان آثار این بیمای را یافت . لذا در كشورمان انجمنی با عنوان " انجمن یاوران جذامیان" تاسیس شده است كه تمام سعی آنان در این است كه حداقل هفته ای یك بار برای دهكده های جذامیان غذای گرم تهیه كنند و شرایط زندگی را برای آنان و فرزندانشان تسهیل كنند. به هر روی مهربانی با این بیماران و شادی بخشیدن به آنان كه مورد بی مهری زندگی قرار گرفته اند ، صفتی بس والاست كه بزرگانی چون پیامبران و ائمه نیز بدان متصف بودند.
