مقدّمه - درآمدی بر منشأ دین نسخه متنی

مقدّمه

نظريات خداگرايانه، اين ويژگى را دارند كه همگى وجود خدا را به عنوان پيشفرض پذيرفته اند. البته مراد از پيش فرض اين نيست كه بدون اثبات وجود خدا راپذيرفته اند; بلكه ممكن است دلايلى هم براى اثبات خدا داشته باشند. مراد ايناست كه در مقام تبيين دين، وجود خدا را به عنوان اصل مسلّم پذيرفته اند. مهمترين ويژگى اين نظريات، اين است كه در كنار اين پيش فرض، تبيينى روان شناختىو يا جامعه شناختى از ديندارى نيز ارائه مى دهند.

نكته اى كه از بررسى نظريات الحادى (تكامل گرايانه) به دست آمد، اين استكه در همه اين نظريات نوعى سير غيرمنطقى به چشم مى خورد. همه اين نظرياتمبتنى بر اين پيش فرض اند كه منشأدين بايد امرى باطل باشد. علاوه بر اين، ايننظريات با توصيف حالاتى روانى و يا اجتماعى كه موجب پيدايش باورهاى خاصى مىشود، منشأ تمام اديان را به دست مى آورند. از اين رو اين نظريات از هر دو جهتقابل نقداند.

اكنون به تعدادى از نظريات خداگرايانه مى پردازيم.

1. نظريه ترس از نومن

نظريه اى كه در اين بخش به بررسى آن مى پردازيم، نظريه فيلسوف و مستشرقمشهور، رودلف اتو (rudolf otto)(1937 ـ 1869 م) است. اتو پيروسنت فكرى متفكر بزرگ آلمان، شلايرماخر است. شلايرماخر ـ چنان كه توضيح داديمـ پديده دين و معنويت را جزء لاينفك ساخت روانى انسان مى دانست. اتو هندشناسبزرگى بود و ساليان درازى در هند زندگى كرد و بسيارى از كتاب هاى مقدس هند رابه زبان آلمان ترجمه كرد. اتو كتابى به نام مفهوم امر قدسى(135) نگاشت.انتشار اين كتاب آغاز موجى بزرگ از تحقيقات بود و شورى وصف ناپذير را ميانمحققان برانگيخت.

نكته محورى در انديشه اتو، تنظيم و تقسيمى است كه از تجارب دينى، و تجربهامر مقدس ارائه مى دهد. لذا قبل از اين كه به بيان نظر او درباره منشأدينبپردازيم، بايد تجربه دينى، و مفهوم نومن; يعنى مفهوم كليدى نظريه اتو راتوضيح دهيم.