شاهنامه فردوسی
بزرگترین نرم افزار چندرسانه اى نامه باستان
نظر به اهمیت شاهنامه و احیاى آن در عرصه اطلاع رسانى نوین، مؤسسه خدمات کامپیوترى نور بر آن شد تا با تهیه و تولید نرم افزارى کارآمد به همراه قابلیت هاى گوناگون، در مسیر عرضه بهینه این گنجینه نفیس ادب فارسى و کمک به پژوهشگران حوزه ادب و فرهنگ گام بردارد و به معرفى این شاهکار بزرگ بپردازد.
به طور کلى، برنامه چندرسانه اى شاهنامه مشتمل بر متن کامل شاهنامه فردوسى با امکان پخش صوت ابیات آن در قسمتهاى مختلف، 7 ترجمه و شرح به زبانهاى: فارسى، عربى، انگلیسى و فرانسوى، و همچنین قابلیت هاى متنوع و امکانات جانبى دیگراست که در مجموع، فضاى مناسب و کارآمدى را براى محققان فراهم ساخته است.
شاهنامه فردوسی
محتواى برنامه
1. متن کامل شاهنامه
در این لوح فشرده متن کامل ابیات شاهنامه مبتنى بر نسخه مسکو با صداى گوینده معاصر آقاى اسماعیل قادرپناه ارائه گردیده است. نسخه مزبور علاوه بر تصحیح، با دیگر نسخه هاى موجود نیز مقابله شده است.
شاهنامه فردوسی
2. ترجمه و شرح
نرم افزار حاضر، دربردارنده چند ترجمه و شرح از شاهنامه است که عبارتند از:
ـ ترجمه و شرح شاهنامه کامل فردوسى به نثر پارسى، 3 جلد، میترا مهرآبادى
ـ ز گفتار دهقان شاهنامه به نظم و نثر (فارسى)، 1 جلد، اقبال یغمایى
ـ ترجمه شاهنامه فردوسى به عربى، 2 جلد، اَلْفَتْحِ بْنِ عَلىِ الْبُنْدارى
ـ ترجمه شاهنامه به انگلیسى، 1 جلد، رُوبِن لِوى، با صداى خانم وِرْجى
ـ ترجمه و شرح شاهنامه فردوسى به انگلیسى، 5 جلد، آرتور و اِدْموند وارْنِر
ـ ترجمه و شرح شاهنامه به انگلیسى، 1 جلد، جِیْمز اَتْکینْسُن
ـ ترجمه و شرح شاهنامه به فرانسه، 7 جلد، ژُول مُل
امکانات برنامه
1. شاهنامه
در این بخش از برنامه متن شاهنامه فردوسى همراه با امکانات متعددى عرضه شده است. در این صفحه عنوان مربوط به ابیاتِ در حال نمایش و شماره صفحه و بیت جارى قابل مشاهده است.
ضمن اینکه کاربر قادر است به وسیله امکان «فهرست» به فهرست ابیات مورد نظر در شاهنامه دست یابد و کلیه عناوین آن را ملاحظه نماید. همچنین با استفاده از قابلیتهاى متنوع «جستجو» مىتواند فهرستى از ابیاتى که مشخصات آنها را در سطر ورود درج نموده، فراهم کند و به کمک قابلیت «دامنه» به محدود کردن دامنه جستجو اقدام نماید و در فرآیند جستجو از عملگرهاى عمومى و ترکیبى نیز استفاده کند.
شاهنامه فردوسی
با حرکت در متن شاهنامه در صورتى که فیلم، نقّالى و یا تصویرى در مورد بیتهاى جارى وجود داشته باشد، از طریق قابلیت «جلوه هاى ویژه» مىتوان به هر یک از آنها دست یافت.
یکى دیگر از امکانات این بخش، دستیابى به شروح شاهنامه است. با انتخاب گزینه «شرح ها» متن مربوط به ابیات جارى به نمایش در مىآید و پژوهشگر به کمک ویژگى «انتقال به شرح» مىتواند مستقیماً به کتابخانه شرح ها منتقل شود و از امکانات آن استفاده نماید. بهره مندى از خط نستعلیق کامل ابیات شاهنامه بر اساس نسخه مسکو و امکان چاپ آنها، از دیگر ویژگی هایى است که در قسمت شاهنامه وجود دارد.
2. کتابخانه شرح ها
دراین بخش، دو شرح فارسى دکتر میترا مهرآبادى و استاد اقبال یغمایى از شاهنامه، سه ترجمه انگلیسى از روبن لوى، جیمز اتکینسن و برادان وارنر، یک ترجمه به زبان عربى از فتح بن على بُندارى و یک ترجمه به زبان فرانسوى از ژول مُل عرضه شده است. قسمتهاى اصلى این بخش از قرار ذیل است:
2ـ1. نمایش
متن کتب برنامه در این قسمت نمایش داده مىشود و در آن امکان انتخاب عنوان کتاب، جلد و صفحه مورد نظر از راه هاى مختلف وجود دارد. از دیگر قابلیتهاى موجود در بخش نمایش، دسترسى به ابیات از طریق فهرست شاهنامه و شرح هاى فارسى و عربى موجود در برنامه و امکان مقایسه بین دو متن از کتب مىباشد. ضمن اینکه کاربر مىتواند با استفاده از امکان «رفتن به شاهنامه» مستقیماً به بخش شاهنامه انتقال یابد .
شاهنامه فردوسی
گفتنى است که در قسمت شرح انگلیسى روبن لوى علاوه بر مشاهده شرح هر عنوان مىتوان از قابلیت خواندن ترجمه شاهنامه به زبان انگلیسى بهره مند گردید.
2ـ2. جستجو
در این قسمت، امکانات متنوعى براى جستجوى الفاظ و عبارات به روشهاى مختلف در اختیار محقق قرار مىگیرد. جستجو در متن کتب و عناوین، فصلها و ابواب آنها از دیگر ویژگی هاى این برنامه به شمار مىرود. قابلیت «فهرست سازى» فهرست هاى پویا و متنوعى از کلمات را ارائه مىنماید که مىتوان آنها را در متن کتب جستجو کرد و یا آنها را با هم ترکیب نمود و پژوهش هاى گوناگونى را به انجام رساند. علائم عمومى «*» و «؟» و عملگرهاى جستجو کاربر را در انواع پژوهش در الفاظ و عبارات مختلف یارى مىدهد.
گفتنى است که شرح هاى موجود در برنامه به چهار زبان: فارسى، عربى، انگلیسى و فرانسوى نوشته شده و پژوهشگر مىتواند ضمن محدود کردن دامنه جستجو در کتب برنامه، حوزه پژوهش خود را نیز در یکى از این زبانها مشخص نماید.
2ـ3. شرح و متن
شرح و متن از دیگر امکانات موجود در بخش کتابخانه شرح هاست که به نمایش همزمان متن شاهنامه و شرح ابیات جارى مىپردازد و به محقق امکان مىدهد تا در یک صفحه، از متن و شرح شاهنامه استفاده نماید و به وسیله قابلیت «فهرست» از فهرست عناوین شاهنامه و شرح هاى فارسى و عربى موجود در برنامه اطلاع یابد و به متن دلخواه دسترسى پیدا کند.
شاهنامه فردوسی
2ـ4. واژه نامه
این قسمت از برنامه به شرح واژه ها و معرفى نام هایى که در شاهنامه به کار رفته اند، اختصاص دارد که در دو قسمت ارائه شده است ؛ نخست فرهنگ لغات و ترکیبات شاهنامه که در طى یک فهرست، بیش از8500 واژه موجود در شاهنامه را توضیح مىدهد و دوم، فرهنگ نام ها که جهت آشنایى با نام مکانها و شخصیتهاى اسطوره اى و تاریخى شاهنامه در برنامه گنجانده شده و افزون بر 2000 نام را شرح داده است.
3.پژوهش
بخش پژوهش، پاره اى از اطلاعات جانبى را در اختیار کاربر قرار مىدهد. این اطلاعات در پنج قالب ارائه گردیده است:
شاهنامه فردوسی
1ـ3. کتابشناسى
فهرستى از کتب و مقالاتى که در زمینه فردوسى و شاهنامه نوشته شده، در این قسمت عرضه گردیده است. کتابهاى فارسى بر اساس نام: کتاب، مؤلف و ناشر در سه فهرست جداگانه معرفى شده اند و فهرست چهارم به ارائه عناوین بیش از 660 مقاله، و فهرست پنجم به عرضه صدهاعنوان کتاب لاتینى بر اساس 22 زبان زنده دنیا اختصاص یافته است.
2ـ3. نسخه شناسى
در صورت انتخاب این گزینه، اطلاعاتى مفید در مورد 40 نسخه خطى و چاپى شاهنامه در طىّ دو فهرست جداگانه در اختیار کاربر قرار مىگیرد.
3ـ3. آرایه هاى ادبى
دراین قسمت از برنامه، جهت آشنایى کاربران با صنایع بدیعى زبان پارسى، تعدادى از آرایه هاى ادبى معرفى و توضیح داده شده اند.
4ـ3. مقالات
متن دهها مقاله برگزیده که در مورد شاهنامه و حکیم فردوسى نوشته شده، در این قسمت قابل دستیابى است و محقق مىتواند پس از انتخاب عنوان مقاله مورد نظر، به مطالعه آن بپردازد.
5ـ3. زن در شاهنامه
ابیات مربوط به زنان در شاهنامه، در این صفحه نمایش داده مىشود و کاربر مىتواند عناوین و ابیات مربوط به عنوان فعال را مشاهده نماید و از قرائت اختصاصى ابیات مربوطه برخوردار گردد. افزون بر اینکه به وسیله امکان «رفتن به شاهنامه» مىتوان به محل واقع شدن ابیات جارى در شاهنامه منتقل شد.
4. پیشگفتار
دراین بخش، چهار مقدمه که توسط استادان ادبیات فارسى به نگارش در آمده است، ارائه مىگردد. این مقدمه ها به وسیله استادان گرامى، آقایان: حسین آهى، فریدون جنیدى، میر جلال الدین کزازى و خانم میترا مهر آبادى نوشته و خوانده شده است.
شاهنامه فردوسی
با انتخاب نام هر استاد، متن نوشته شده توسط او به نمایش در مىآید و با استفاده از امکان پخش صوت مىتوان صداى ایشان را نیز شنید.
5. نگارخانه
در بخش نگارخانه، برخى از امکانات برنامه در قالب فیلم، تصویر و صوت در اختیار کاربر قرار دارد. در قسمت «فیلم»، قطعاتى از فیلم «خون سیاوش» به همراه دو گزارش از آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسى و موزه طوس ارائه شده است. همچنین تصاویرى از آثار هنرى مربوط به شاهنامه به زبان فارسى و لاتین در بخش نگارخانه قابل مشاهده است. پس از انتخاب عناوین تصاویر موجود، تصویر مربوطه به همراه اطلاعاتى در مورد تصویر جارى عرضه مىگردد.
شاهنامه فردوسی
یکى دیگر از قابلیت هاى نگارخانه، نقّالى است. دراین قسمت مىتوان از دو صوت نقّالى: «هفت خوان رستم» و «مرگ سهراب» بهره برد و همزمان با پخش صوت، تصاویر مرتبط با داستان در حال نقل را نیز مشاهده کرد.
ابیاتى از شاهنامه که با موضوع ورزش ارتباط دارد، در قسمت «ورزش در شاهنامه» خوانده مىشود. ضمن اینکه به همراه پخش صوت، تصاویرى نیز در خصوص موضوع جارى به نمایش در مىآید.
6. امکانات پژوهشى
امکانات پژوهشى متنوعى در این برنامه وجود دارد که کاربر را در استفاده بهتر از برنامه یارى مىرساند؛ به وسیله قابلیت حاشیه نویسى مىتواند دیدگاه ها و نکته هاى مهم را به اختصار یا تفصیل در هر قسمت از متن بنویسد و در صورت نیاز به آن مراجعه کند. ضمن اینکه گزینش قسمتى از متن به کمک رنگى کردن متن و انتخاب عنوان مورد نظر براى آن، در دسترس پژوهشگر قرار دارد.
شاهنامه فردوسی
در این برنامه با استفاده از امکان نمایه زنى مىتوان به دلخواه نمایه خاص و یا عنوان ویژه اى را براى قسمتى از متن برگزید و سپس فهرست نمایه هاى زده شده برمتن را به همراه نشانى آنها مشاهده نمود. قابلیت علامتگذارى، از دیگر امکانات پژوهشى است که کاربر را در بازیابى آسانتر مطلب مورد نظر کمک مىرساند.
همچنین پژوهشگر به هنگام کار با بخشهاى مختلف برنامه مىتواند به وسیله امکان پژوهش فعال به قابلیت هاى دیگر؛ یعنى: شرح، جستجو، نستعلیق و واژه نامه دسترسى داشته باشد و تحقیق خود را در باره کلمه یا بیت جارى به سامان برساند.
7. سایر امکانات
در این برنامه ویرایشگرى قرار داده شده است که کاربر به کمک آن مىتواند مطالب انتخابى را به قسمت یادداشت منتقل نماید و پس از ویرایش، در پرونده اى با قابلیتهاى مختلف ذخیره کرده و به چاپ برساند. امکان چاپ متون مورد نظر نیز در اختیار محقق قرار دارد.
