سیر تحولات مناقشه اتمی غرب با ایران (بخش سوم- شهریور82 تا آبان 83)
• از سعدآباد تا الیزه...
در 21 شهریور 82 (12 سپتامبر 2003م)، شورای حکام آژانس به روش اجماع، توافق جمعی اولین قطعنامه خود را در باره برنامه هسته‌ای ایران صادر کرد و به ایران تا 31 اکتبر (9 آبان) فرصت داد تا برنامه هسته‌ای خود را ارائه و غنی‌سازی را متوقف کند، ولی جمهوریاسلامی این ضرب‌الاجل را نپذیرفت. روز بعد، روسیه اعلام کرد که به فشارهای غرب اهمیت نمی‌دهد ولی به دلیل مشکلات فنی، راه اندازی راکتور بوشهر را یک سال به تعویق انداخته است!
در همین ایام، آژانس اعلام کرد ایران اظهارنامه «جامعی» در باره فعالیت های اتمیاش تحویل داده و در حال حاضر هیچ مدرکی در دست نیست که نشان دهد ایران در حال تولید تسلیحات اتمی است، آمریکا بلافاصله این گزارش را رد کرد. در اواخر آبان 82 (نوامبر 2003م)، آژانس در گزارشی اعلام کرد که ایران در چارچوب برنامه‌های تحقیقاتی دانشمندان اتمی خود، مقدار اندکی پلوتونیوم -ماده‌ای که برای تولید جنگ افزار اتمی کاربرد دارد- تولید کرده است ولی هیچ مدرکی در دست نیست که ایران قصد تولید بمب اتمی را داشته باشد. در اوایل آذر 82 (اواخر نوامبر 2003م)، اجلاس شورای حکام آژانس به پرونده ایران رسیدگی کرد و انگلیس، فرانسه و آلمان با آمریکا بر سر قطعنامه‌ای به توافق رسیدند که امضای پروتکل الحاقی برای گسترش بازرسی‌های سرزده و توقف تمامی فعالیت‌های غنی‌سازی در تاسیسات اتمی ایران را خواستار شد. قطعنامه پس از مجادلات گسترده اروپا و آمریکا با کشورهای جنبش عدم تعهد به روش اجماع به تصویب رسید. اواخر آذر 82 (دسامبر 2003)، علی اکبر صالحی نماینده وقت ایران در آژانس، پروتکل الحاقی را امضا کرد و اعلام کرد که ایران پذیرفته است تاسیسات اتمی جمهوریاسلامی، در معرض بازرسی بی قید و شرط قرار گیرد.
در نیمه فروردین 83 (آوریل 2004م)، ایران داشتن تاسیسات اتمی مخفی را تکذیب و اعلام کرد که به کارگیری آزمایشی اورانیوم غنی شده در اصفهان، مغایر با تعهداتش در پروتکل الحاقی نیست. غلامرضا آقازاده، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد که جمهوری اسلامی «داوطلبانه» تولید سانتریفیوژ را متوقف می کند. در اواخر خرداد 83 (مه 2004م)، ایران گزارشی با بیش از هزار صفحه در باره فعالیت های اتمی خود، تحویل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داد. چند روز بعد، آژانس ادعا کرد نشانه‌های تازه‌ای از اورانیوم غنی شده را در ایران یافته که فراتر از سطح لازم برای تولید غیر‌نظامی انرژی هسته‌ای است؛ سپس برخی دیپلمات‌های غربی مدعی شدند که ایران در بازار سیاه اتمی به دنبال «ده ها هزار» قطعه برای برنامه هسته‌ای خود بوده است. ایران اعلام کرد که تسلیم فشارهای بین المللی نخواهد شد و از دنیا خواست که این کشور را عضو «باشگاه هسته‌ای» بداند.
در همین ایام، سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت ایران، اعلام کرد که آژانس باید حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم جهت نیات صلح‌جویانه را به رسمیت بشناسد.
در اوایل شهریور 83 (سپتامبر 2004م)، آژانس در گزارشی اظهار کرد که ادعاهای ایران در مورد فعالیت‌های اتمی صلح جویانه‌اش قابل باور است، ولی از تصمیم ایران برای تولید انبوه کیک زرد برای غنی‌سازی ابراز نگرانی کرد. آمریکا مدعی شد که این گزارش، برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت کفایت می‌کند. در اواخر همین ماه اجلاس شورای حکام آژانس در وین آغاز شد. ایران تعلیق نامحدود غنی‌سازی را نپذیرفت و اعلام نمود که تولید سانتریفیوژ را متوقف نخواهد کرد. قطعنامه شورای حکام آژانس که به روش اجماع به تصویب رسید، به ایران تا آذر 83 (اواخر نوامبر 2004) فرصت داد تا فعالیت‌های اتمی خود را متوقف کند.
در اوایل مهر ماه 83 (اواخر سپتامبر 2004م)، ایران اعلام کرد که فرآوری کیک زرد را که گامی به سوی غنی سازی است، از سر گرفته است.
آمریکا نیز صدور برخی اقلام صنایع هواپیمایی را به ایران آزاد کرد و به سازمان تجارت جهانی، برای پذیرش عضویت ایران و پیوستن به «گات» چراغ سبز نشان داد و در فاصله کوتاهی، ایران به عضویت ناظر این سازمان پذیرفته شد. ایران اعلام کرد که مشوق‌های اقتصادی مزبور، بخشی از حقوق اقتصادی بین‌المللی این کشور است و واجد چندان ارزشی نیست ک دستیابی به آنها را با فناوری هسته‌ای خود معامله کند؛ لذا ایران چشم پوشی از فنّاوری هسته‌ای خود را نپذیرفت و مجلس شورای‌اسلامی، طرحی را تصویب کرد که خواستار از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم بود.
در آبان 83 (نوامبر 2004م)، در پی مذاکرات ایران با سه کشور اروپایی در پاریس، اعلام شد «توافقی مقدماتی» به دست آمده و توافقنامه پاریس مبنی بر ادامه تعلیق داوطلبانه غنی سازی همزمان با پیشرفت مذاکرات برای رسیدن به راه‌های اعتمادسازی متقابل و اقدام سه کشور مزبور برای خروج پرونده ایران از دستور کار آژانس، امضا شد.
لینک مطالب مرتبط:
سیر تحولات مناقشه اتمی غرب با ایران (بخش اوّل- از نیمه سال 80 تا آذر ماه 81)
سیر تحولات مناقشه اتمی غرب با ایران (بخش دوّم- اسفند 81 تا شهریور 82)
راکتورهای هسته ای
