راه یکی بیش نیست !
آیا مسلمان بودن اجباری است؟
انسان در گزینش راه زندگى خویش مختار است و پیش از آنكه در فضاى دین اسلام قرار گیرد، اجبارى در انتخاب دین ندارد. علامه طباطبایى در ذیل آیه «لا إِكْراهَ فِی الدِّینِ» بر این نكته تأكید مى نماید كه چون واقعیت اسلام در سایه قرآن و كلمات پیغمبر اكرم صلى الله علیه وآله واضح و هویدا شده، احتیاجى ندارد كه مردم را به پذیرفتن اسلام اجبار و اكراه كرد. چنانکه در ادامه آیه می‌فرماید: «قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ» و در واقع این فراز، علت جمله «لا إِكْراهَ فِی الدِّینِ» است؛ یعنى چون راه راست از گمراهى آشكار شده است، دیگر جاى اجبار و اكراه نیست1.
در آیه‌اى دیگر خداوند بر عدم تحمیلى بودن دین، چنین تاكید مى فرماید: «وَ قُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ
فَلْیَكْفُرْ ؛ حق از پروردگارتان ـ رسیده ـ است. پس هر كه بخواهد، بگرود و هر كه بخواهد انكار كند»2.
لازم به ذکر است که اجبار در پذیرش دین با حكمت آزمایش بندگان مخالف است و خداوند، رسولش را از اجبار مردم براى ایمان به خدا بازداشته و فرموده است: «وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ لآمَنَ مَنْ فِی الأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِیعاً أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النّاسَ حَتّى یَكُونُوا مُؤْمِنِینَ ؛ اگر پروردگارت مى خواست، قطعاً هر كه در زمین است ایمان مى آورد. پس آیا تو مردم را ناگزیر مى‌كنى كه بگروند؟! ».
بنابراین عقیده قابل تحمیل نیست و نمى توان در حیطه عقیده كسى را جبر و اكراه نمود. گذشته از این باید توجه داشت که عقاید جزو درونیاتی و امور قلبی است که هیچ کس بجز خود فرد به آن دسترسی ندارد و اصلا اجبار در آن بی معناست . و هرگز با اجبار نمی توان کسی را به چیزی معتقد کرد هرچند در ظاهر به آن اعتراف کند.
دین حق و بلکه راه راست در هر زمانى همواره یكى بیش نیست و بر همه كس لازم است با شناسایى كامل، آن را پیروى كند. از نگاه قرآن دین صحیح، دین اسلام بوده و انتخاب آن برای رستگاری ضرورت دارد.
قرآن كریم مى فرماید: «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الإسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِینَ»3 هر كه جز دین اسلام دین دیگرى گزیند، هرگز از وى پذیرفته نشود و در آخرت، اهل نجات نخواهد بود.
استاد مطهرى ضمن أاكید بر این نكته، چنین مى نویسد: «درست است كه در دین، اكراه و اجبارى نیست ولى این سخن به این معنا نیست كه دین خدا در هر زمانى متعدد است و ما حق داریم هر كه را كه بخواهیم انتخاب كنیم، چنین نیست. در هر زمانى یك دین حق وجود دارد و بس. هر زمان پیغمبر صاحب شریعتى از طرف خدا آمده ـ و ـ مردم موظف بوده‌اند كه از راهنمایى او استفاده كنند و قوانین و احكام خود را چه در عبادات و چه در غیر عبادات از او فرا گیرند تا نوبت به حضرت خاتم الانبیا رسیده است. در این زمان اگر كسى بخواهد به سوى خدا راهى بجوید باید از دستورات دین او راهنمایى بجوید. قرآن كریم مى فرماید: وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الإسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِینَ، و هر كس غیر از اسلام دینى بجوید هرگز از او پذیرفته نشود و او در جهان دیگر از جمله زیانكاران خواهد بود».4
1. بررسى هاى اسلامى، ص 52.
2. سوره كهف، آیه 29.
3. سوره آل عمران، آیه 79.
4. مجموعه آثار ـ عدل الهى ـ، ج 1، ص 277.
