در نخستین روزهای آغاز به کار مجلس ششم بود که طرحی با عنوان اصلاح قانون مطبوعات با قید یک فوریت در دستور کار مجلس قرار گرفت. طرحی که محمدرضا خاتمی، مرد اول مشارکتیهای مجلس آن را مهمترین "مسئله سیاسی " آنها قلمداد کرده و با همین نگاه در طرح خود جرایم سیاسی و مطبوعاتی را با هم آمیخته و به جای اصلاح، درصدد تغییر قانون مطبوعات برآمدند. هر چند فرجام این طرح خروج از دستور کار مجلس در پی نامه مقام معظم رهبری بود اما غائله به اینجا ختم نشد و مجلسی که کار خود را با اصلاح قانون مطبوعات آغاز و با تحصن پایان داده بود، در جریان آخرین نمایش سیاسی خود یعنی تحصن، با استناد به تدبیر رهبر انقلاب، آن را سندی بر ایستادگی ایشان در مقابل اصلاحات معرفی کردند.
29 خرداد 79 یعنی در حالی که هنوز تنها دو سه هفتهای از آغاز به کار مجلس ششم میگذشت، جمعی از نمایندگان فراکسیون اکثریت (مشارکت) مجلس، طرحی را با نام اصلاح قانون مطبوعات با قید یک فوریت به مجلس آوردند؛ طرحی که در واقع در مقام نقض اصلاحیه دیگری برمیآمد که سه ماه پیش از آن در مجلس پنجم به تصویب رسیده و به تازگی از سوی سیدمحمد خاتمی، رئیس جمهور وقت برای اجرا، ابلاغ شده بود.مرحوم احمد بورقانی فراهانی، از چهرههای مطبوعاتی فراکسیون مشارکت در مجلس که برای دفاع از یک فوریت این طرح پشت تریبون مجلس ایستاده بود، سخنان خود را با این شعر آغاز کرد: "به صفای دل رندان صبوحی زدگان/ بس در بسته که به مفتاح دعا بگشایند " تا شاید راهی به باز انتشار مطبوعاتی یابد که در نطق خود از آنها چنین یاد کرد: "از توقیف 18 روزنامه و هفتهنامه که در مجموع تیراژی بیش از یک میلیون نسخه در روز داشتهاند " .
بورقانی گفت: اصلاحیه اردیبهشت 79 قانون مطبوعات فعالیت مطبوعاتی را در کشور با بحران جدی روبهرو ساخته است که رفع برخی از موانع آن امری اجتنابناپذیر شده است. در این جلسه هادی خامنهای در حالی که از فوریت طرح اصلاح قانون مطبوعات دفاع میکرد اصلاحیه مصوب مجلس پنجم را اقدامی شتابزده ارزیابی میکرد؛ او هر چند دلیل روشنی بر شتابزده نبودن طرح همفکرانش که به تازگی وارد خانه ملت شده بودند نداشت اما در توجیه فوریت، آن را بازگشت به قانون مطبوعات مصوب سال 64 عنوان کرد.
ابهام فوریت
مهمترین چالشی که طرح جناح اکثریت مجلس با آن مواجه شد ابهام درباره فوریت آن بود و به همین دلیل مخالفانی که در اردوگاه اقلیت مجلس جای میگرفتند این نقص را متذکر شدند. از سوی دیگر اقدامی که نمایندگان تازه کار مجلس ششم بر فوریت آن اصرار میورزیدند، قانون پیشین را که هنوز سه ماه از تصویب آن نگذشته بود در نطفه خفه میکرد. رضا عبداللهی در صحن مجلس این موضوع را متذکر شد و با استناد به ماده 133 آئیننامه داخلی مجلس گفت: اگر طرحی مورد تصویب مجلس یا کمیسیونهای موضوع اصل 85 قانون اساسی واقع نشد، بدون تغییر اساسی تا 6 ماه دیگر نمیتوان آن را مجدداً به مجلس پیشنهاد نمود مگر با تقاضای کتبی 50 نماینده و تصویب مجلس. مهدی کروبی رئیس مجلس ششم این تذکر را وارد ندانست و در نهایت فوریت طرح اصلاح قانون مطبوعات با رأی اکثریت مجلس به تصویب رسید. فوریت اصلاح قانون مطبوعات از سوی نمایندگان مجلس ششم اما در حالی تأیید میشد که مهدی کروبی، رئیس وقت مجلس در خاطراتی که چند سال بعد یعنی در دی ماه 86 از آن روزهای مجلس نقل میکرد به مخالفت مقام معظم رهبری از همان ابتدا با این طرح اشاره کرد. کروبی در اینباره گفت: ما هنوز هیچ کاری در مجلس نکرده بودیم، تازه وارد مجلس شده بودیم که دیدیم عدهای دارند امضا میگیرند، برای دو فوریت اصلاح قانون مطبوعات، شما به آئیننامه داخلی مجلس نگاه کنید، معلوم میشود دو فوریتها برای چی است. اخبار این ماجرا به مقام معظم رهبری میرسد، از دفترشان تماس میگیرند پیامی برای من و نفر دوم مجلس میآورند، پیام دوستانه بود، در آن این بود که شما میخواهید قانون مطبوعات را اصلاح کنید، خب! اجازه دهید یک مقدار مجلس جلو برود، کارهایش را آغاز کند، کمیسیونها تشکیل شود، قانون مطبوعات قبلی عملی شود و نقایص آن مشخص شود، آنوقت تصمیم بگیرید.
از دفتر مقام معظم رهبری گفتند که آقا خواسته فعلاً طرح مطرح نشود، اما آقایان آمدند طرح را در مجلس مطرح کردند و فوریت آن مطرح و بررسی شد.
روایت بهزاد نبوی
این موضوع را بهزاد نبوی، نائب رئیس مجلس ششم هم مورد تأکید قرار داد و در خرداد 83 زمانی که با استعفا و تحصن نمایندگان این دوره مجلس، حرکت تندروانه دیگری رقم میخورد بهزاد نبوی در نطق استعفای خود در صحن علنی مجلس ماجرا را اینگونه روایت کرد: پس از تشکیل مجلس ششم و طرح بحث اصلاح قانون مطبوعات به منظور جلوگیری از برخوردهای غیرقانونی با آنها، رهبری به آقای کروبی و بنده پیغام دادند: با توجه به اینکه قانون مطبوعات اخیراً و در اواخر دوره پنجم اصلاح شده و هنوز در عمل و اجرا مشکلات آن مشخص نشده است از نمایندگان بخواهید تا مشخص نشدن اشکالات آن، دست به تغییر قانون نزنند در غیر اینصورت من این اقدام را سیاسی تلقی کرده و در مقابل آن خواهم ایستاد. فراکسیون جبهه دوم خرداد در اجرای نظر رهبری تنها به چند اصلاح کوچک و ضروری در قانون بسنده کرد ولی وقتی همین موارد نیز به جلسه علنی تقدیم شد، نامه معروف رهبری صادر و جلوی آنها گرفته شد. حسین نوشآبادی، نماینده ورامین در اعتراض به ادعاهای بهزاد نبوی، اخطار قانون اساسی به مجلس داد و گفت: من فکر میکنم که صحبتهای جناب آقای نبوی، دلایل استعفای ایشان نبوده، بلکه ایشان دارند به بهانه استعفا با ولایت فقیه مخالفت میکنند. در واقع صحبتهای ایشان، سوءاستفاده از تریبون مقدس مجلس برای مخدوش ساختن نظام ولایی است.
گرچه یک فوریت طرح یاد شده با استقبال اکثریت اهالی مجلس ششم مواجه شد اما آنها به یک فوریت هم بسنده نکردند و در اقدام شتابزده بعدی و پیش از آنکه طرح آنها روال معمول یک فوریتیها را در کمیسیون طی کند در جلسه 28 تیرماه 79 بار دیگر این موضوع را احیا کردند و با تقاضای بررسی خارج از نوبت این طرح بار دیگر سایه سیاست را بر تصمیمات تقنینی مجلس گستراندند. طراحان که میخواستند به هر طریقی طرح خود را پیش از پایان تعطیلات مجلس که از پایان تیر آغاز میشد و تا نیمه مرداد ادامه داشت به سرانجام برسانند در جلسه 28 تیرماه تقاضای تغییر دستور جهت رسیدگی به طرح یک فوریتی خود را در مجلس مطرح کردند. این تقاضا اما با ایرادات آئیننامهای مواجه میشد تا آنجا که این بار نه تنها نمایندگان اقلیت بلکه بعضی از اکثریتیها که دستی در تقنین داشتند، به اعتراض درآمدند. گرچه کروبی بعدها اصلاح قانون مطبوعات را اقدامی تندروانه از سوی مشارکتیهای مجلس میدانست اما در آن روز تذکرات آئیننامهای درباره فوری و آنی نبودن طرح مذکور را نمیپذیرفت. تا جایی که مجید انصاری تذکر داد: اگر مجلس مسئلهای را فوری و آنی بدانند میتوانند از مکانیزم تقاضای یک تا سه فوریت استفاده کنند. بحثهای مجلس در آن روز به نتیجه نرسید اما بنابر تصمیم هیأت رئیسه بررسی طرح اصلاح قانون مطبوعات با تغییر دستور عادی مجلس، در دستور کار قرار گرفت.
حکم حکومتی
16 مرداد 79 اولین جلسه مجلس پس از تعطیلات با نامه رهبر انقلاب خطاب به نمایندگان مجلس، برای طرح اصلاح قانون مطبوعات سرنوشت دیگری رقم خورد. نامه ایشان خطاب به نمایندگان گرچه در این روز قرائت شد اما موضوعی نبود که نمایندگان از آن بیخبر باشند. کما اینکه در ابتدای همین جلسه مجلس، در یک جلسه غیرعلنی نامه برای آنها قرائت نیز شد. کروبی سیر وقایعی که منجر به صدور نامه رهبر انقلاب شد را چنین بیان میکند:
رفته رفته ماجرا وارد فاز دیگری شد، کمکم باخبر شدیم مقام معظم رهبری یک نامهای برای مجلس نوشتهاند، ما نمیخواستیم به آنجا برسند، از آقای هاشمی در یک جلسه پرسیدم ایشان گفت، بله، نبایست نامهای نوشته شود. یک بار خدمت مقام معظم رهبری رفتم و در این مورد صحبت کردم، سابقه مصوبه را دادم و درباره طرح صحبت کردم و بعد گفتم، نامه نیاید به نظر ما بهتر است، ایشان احساس کرده بودند که مجلس نمیخواهد اطاعت کند، توضیح دادم که این طور نیست، مجلس اهل اطاعت هست. از نکات تلخ این بود همان روز که با مقام معظم رهبری ملاقات داشتیم هم طرح تصویب شد و هم نامهای به قوه قضائیه نوشته شد که نکات تندی داشت. یکی از نزدیکان مقام معظم رهبری به من گفت، تو با این مجلس در این چهار سال چه میکنی، یک نفر دیگر که در آنجا بود پرسید ماجرا چیست که او توضیح داد امروز نمایندگان مجلس نامهای نوشتند که این نامه کیفرخواست علیه قوه قضائیه است.
رئیس مجلس ششم ادامه داد: به هر حال رسیدیم به مصوبه، تلاش کردیم، نامه نیاید، اما طرح آمد تو دستور، آقای حجازی از دفتر رهبری خبر داد که اول وقت نامهای از مقام معظم رهبری میآید، ما صبح در هیأت رئیسه بودیم که نامه رسید، نامه را یکی از آقایان خواند، در نامه آمده بود که این طرح نه مصلحت است و نه مشروع که در دستور کار قرار گیرد و طرح را از دستور کار خارج کنیم، پس طرح را از دستور کار خارج کردیم.رئیس مجلس ششم نمایندگان را از نامه باخبر کرد و انتظار بر این بود که با توجه به صدور حکم حکومتی در این زمینه آنها اصرار دوبارهای بر خواست خود نداشته باشند اما چنین نشد و با اصرار برای قرائت نامه از تریبون مجلس فاز دیگری از سیاسی کاری را در پیش گرفتند. گرچه کروبی صلاح نمیدانست که نامه از تریبون مجلس قرائت شود اما با اصرار نمایندگانی از جمله محسن آرمین مبنی بر اینکه اکثریت هیأت رئیسه نظرشان این است که نامه خوانده شود، نامه رهبر معظم انقلاب به شرح زیر قرائت شد:
بسمالله الرحمن الرحیم
جناب حجتالاسلام آقای کروبی ریاست محترم مجلس شورای اسلامی و حضرات نمایندگان محترم با سلام و تحیت؛
مطبوعات کشور، سازنده افکار عمومی و جهتدهنده به همت و اراده مردمند. اگر دشمنان اسلام و انقلاب و نظام اسلامی، مطبوعات را در دست بگیرند یا در آن نفوذ کنند، خطر بزرگی امنیت و وحدت و ایمان مردم را تهدید خواهد کرد و اینجانب سکوت خود و دیگر دستاندرکاران را در این امر حیاتی جایز نمیدانم. قانون کنونی تا حدودی توانسته است مانع از بروز این آفت بزرگ شود و تغییر آن به امثال آنچه در کمیسیون مجلس پیشبینی شده مشروع و به مصلحت نظام و کشور نیست. والسلام علیکم سید علی خامنهای
قرائت نامه رهبر انقلاب اما باز هم آتش تندروی مشارکتیها را در مجلس ششم خاموش نمیکرد و به همین دلیل پس از قرائت نامه اولین آبستراکسیون (نصابشکنی) از سوی آنها در مجلس شکل گرفت و آنها با خروج از مجلس، جلسه علنی را به نشانه اعتراض از رسمیت انداختند.
پس لرزه ها
کروبی در این مورد میگوید: میآمدند میگفتند مجلس را تعطیل کن، اما مجلس را ادامه دادیم، با شوخی و خنده گذراندیم، تا مجلس آرام شد، واقعاً اگر مجلس را تعطیل میکردم، معلوم نبود چه میشد، افرادی که از صحن رفته بودند را به مجلس آوردیم، به هر حال تلاش کردیم و اوضاع آرام شد. وقتی از مجلس بیرون آمدم، خبرنگاران از اتفاقات درون مجلس پرسیدند، گفتم طبیعی است، مجلس محل بحث و نظر است. برخی نمایندگان مجلس ششم همان زمان میگفتند خارج کردن طرح اصلاح قانون مطبوعات با اقدام شخص رئیس و بدون تصویب هیأت رئیسه صورت گرفته است.
این حرفها پسلرزههایی بود که بعد از ماجرای خارج شدن طرح مطبوعات در مجلس بروز کرد که من با بیاعتنایی از کنار آن گذشتم، برخی از نمایندگان مجلس که از اعضای غیر از هیأت رئیسه بودند با خبرنگاران صحبت کردند و گفتند که رئیس مجلس خودسرانه، طرح مطبوعات را از دستور کار خارج کرده است، من تعجب کردم. در جلسه هیأت رئیسه نامه خوانده شد، هیچکس نه موافقت کرد و نه مخالفت و همه سکوت کردند و بنابراین طرح از دستور کار خارج شد. البته در صحن علنی مجلس هم قبل از اینکه رادیو روشن شود، نامه را خواندیم تا نمایندگان بدانند ماجرا چیست.
حرکت اعتراضی مشارکتیها برای از نصاب انداختن مجلس، 20 دقیقهای طول کشید. در این مدت در راهروهای مجلس به تشکیک حکم حکومتی رهبر انقلاب پرداختند. برای مثال در این باره علی مزروعی عضو فراکسیون مشارکت مجلس گفت: "مقام معظم رهبری نکتهای را به نمایندگان تذکر دادند. در اینکه این حکم حکومتی است یا نه، میان نمایندگان بحثهای مختلفی در جریان است. تأکید رهبری این است که خلاف شرعی صورت نگیرد. " همزمان در صحن نیز برخی نمایندگان فراکسیون مشارکت به اقدامات ساختارشکنانه پرداختند، در این راستا علی رشیدیان نماینده آبادان از کروبی تقاضای 10 دقیقه وقت برای صحبت کرد که خارج از روال جلسات علنی مجلس بود و بعد از آنکه با امتناع کروبی مواجه شد، با لحنی گستاخانه فریاد کشید: "میخواهم شرع را به آقای خامنهای یادآوری کنم. " این اهانت نماینده آبادان واکنش برخی دیگر از نمایندگان بویژه اعضای فراکسیون اقلیت مجلس را به دنبال داشت تا آنجا که سیدرجب حسینینسب خطاب به رئیس مجلس گفت: اینطور برخورد میکنید که یک ... جرأت پیدا بکند به رهبر و انقلاب توهین بکند. در مقابل حکم حکومتی رهبر بایستند و در مقابل این همه تصاویر شهدا ما اینجا شاهد باشیم؟... باید کاری کنید که کسی جرأت نکند به رهبر توهین بکند. احمد بورقانی یکی دیگر از اعضای حزب مشارکت پس از بازگشت به صحن با فریاد تقاضای جلسه غیرعلنی کرد که رئیس مجلس جلسه غیرعلنی را مربوط به موارد اضطراری و امنیتی دانست و درخواست بورقانی را رد کرد.
مشارکتیها در جهت القای این برمیآمدند که خارج شدن طرح از دستور جلسه مجلس، عملی غیرقانونی است. در همین راستا محسن میردامادی، دبیرکل حال حاضر حزب مشارکت، مدعی شد که: "معتقدم خارج کردن طرح از دستور، خلاف قانون و آئیننامه بود. این نحوه اداره جلسه در شأن مجلس نبود. " در جایی دیگر نیز تاجرنیا، عضو مطرح حزب مشارکت، با هدف القای غیرقانونی بودن عمل رئیس مجلس، ابراز عقیده کرد که: "به نظر من اشتباه از سوی هیأت رئیسه مجلس بود که بحث دامن زده شد. "کروبی درباره واکنشهای پس از این جریان میگوید: بعد از این ماجرا، برخی از مطبوعات حملات تندی را علیه من آغاز کردند، انتقادات و حملات به گونهای بود که در یکی از جلسات سران که آقایان هاشمی رفسنجانی، آیتالله هاشمی شاهرودی و آقای خاتمی میهمان من بودند، آقای هاشمی بسیار نسبت به من محبت کرد و خواستار جلوگیری از این حملات شد. او گفت: "آغاز فعالیت مجلس است و حملات زیادی به آقای کروبی میشود. باید کاری کنیم که به او کمتر حمله شود. " من گفتم، نه! من از این حملهها نمیترسم. آقای هاشمی گفت من میدانم، اما شرایط اینگونه است و بعد به آقای خاتمی گفت: "به برخی از این افراد که از نزدیکان شما هم هستند و زیرنظر شما کار میکنند بگویید (حتی نام برخی از آنها را برد) این کار نکنند.کروبی در پاسخ به این سؤال که واکنش خاتمی چه بود؟ اظهار میدارد: او در مقابل حرفهای هاشمی سکوت کرد و گفت که اینها به حرفهای من گوش نمیکنند.تنها 3 روز پس از خارج شدن طرح اصلاح قانون مطبوعات از دستور کار مجلس نیز احمد پورنجاتی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس ششم در نطق پیش از دستور خود در جلسه علنی مجلس ضمن طرح این ادعا که مذاکرات این کمیسیون درباره طرح مذکور در یک روزنامه جناح خاص منتشر شده است و در اعتراض به خارج شدن این طرح از دستور کار مجلس، استعفای خود را از ریاست بر این کمیسیون اعلام کرد.غائله اصلاح قانون مطبوعات در مجلس ششم ختم نشد و اعضای مشارکتی آن روزهای مجلس همواره به عنوان ترجیعبند اظهارنظرها و تجلیلهایشان درباره شکست اصلاحات از آن به عنوان ایستادگی جناح مقابل در برابر اصلاحطلبان یاد کرده و میکنند.
-----------
منبع: ویژهنامه رمزعبور