نظرى بر اسامى و القاب حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام
برای این مجلله عظیم الشان اسامی چند نقل كرده‌اند كه عبارتند از:
فاطمه:
ایشانهم نام حضرت زهراعلیهاالسلام و فاطمه یا فاطمه كبرى نامیده شده است. در روایتى درباره مقام والا و عظمت شان حضرت زهراعلیهاالسلام و علت نامیده شدن ایشان به فاطمه آمده است:محمد بن مسلم گفت: از ابوجعفر امام باقرعلیه السلام شنیدم كه فرمود:
فاطمه داراى جایگاهى كنار درِ جهنم است. وقتى روز قیامت مىشود، میان دو چشم هر نفر، مومن یا كافر نگاشته مىشود. آنگاه به كسى كه دوستدار اهلبیت است و گناهان فراوانى دارد، دستور داده مىشود به آتش افكنده گردد. وقتى حضرت فاطمه آن شخص را مىبیند، مىگوید: بارالها! مولاى من! مرا فاطمه نام نهادى و به واسطه من مىخواستى از كسانى كه دوستدار من و ذریهام هستند درگذرى. وعدهات حق است و تو از وعدهات تخلف نمىكنى.
در آن زمان خداوند عزیز و والامرتبه مىفرماید: درست گفتى، تو را فاطمه نام نهادم و مىخواستم به خاطر تو از كسى كه دوستت دارد، و پیرو توست و به خاندانت علاقمند و پیرو آنان است، درگذرم. پیمانم حق است و من خلف وعده نمىكنم؛ به این سبب به بندهام فرمان داخل شدن در آتش را دادم تا تو درباره او شفاعت كنى. تو را شفیع قرار دادم تا براى ملائكه و پیامبران و فرستادگانم و صاحبان این توقفگاه، جایگاه و منزلتت در پیشگاه من مشخص شود. هر كس را كه دیدى میان دو چشمش كلمه مومن است، مىگیرى و داخل بهشت مىكنى.
حضرت معصومه علیهاالسلام نیز چون حضرت فاطمه زهراعلیهاالسلام داراى مقام شفاعت است؛ و احتمالا نامیده شدن وى به فاطمه بى ارتباط با این مقام نبوده است. به هر تقدیر به واسطه این بانوى گرامى بسیارى از شیعیان داخل بهشت مىگردند. در این باره امام صادق علیه السلام مىفرماید:
«... الا ان للجنة ثمانیةَ ابواب، ثلاثه منها الى قم. تقبض فیها امراه هى من ولدى و اسمها فاطمه بنت موسى تدخل بشفاعتها شیعتى الجنة باجمعهم»؛ آگاه باشید، براى بهشت هشت در است؛ سه تا از آنها به سوى قم باز مىشود. در آنجا بانویى قبض روح مىشود. او از جمله فرزندانم، و نامش فاطمه دختر موسى است. به شفاعت او همه شیعیان داخل بهشت مىگردند.
برخى از نویسندگان در توضیح روایت فوق گفتهاند:
مقتضاى این خبر آن است كه از براى آن مخدره (فاطمه معصومه) در نزد خداى تعالى مقام محمودىاست كه شفاعت نمودن آن مخدره باشد(در) روز جزا. و از براى او نزد خدا شانى است عظیم كه آن حضرت و هكذا برادرش حضرت رضا علیه‌السلام كه در زیارتش مىفرماید:«ان لك عندالله شانا من الشان.» و هكذا حضرت جواد. در كتاب مفتاحالجنان مذكور است كه حضرت رضا فرمود: هر كه زیارت كند او را همچنان است كه مرا زیارت كرده است. گرچه مولف مفتاح معلوم نیست، اما از احادیث معتبر نیز چنین مطلبى استفاده مىشود. در حدیث است كه «من زار ذریتهما كانما زارهما»؛ هر كس ذریه حضرت حسن و حسین را زیارت كند، مثل كسى است كه خود آنها را زیارت كند. حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم حسنى نیز مشمول همین حكمهستند.
آرى، حضرت معصومه از مقام محمود یعنى مقام شفاعت برخوردار است.
یا بضعة الرساله:
یاد مدینه كردم با گوش جان شنیدم | |
لبیك را ز بالا تا در حرم رسیدم | |
آیا شد آشكارا قبر نهان زهرا؟ | |
یا فاطمه ز هر سو با گوش جان شنیدم | |
بنت امام كاظم اخت امام هشتم | |
باشد شفاعتش را روز جزا امیدم | |
یا بضعة الرساله، ما را مران ز درگه | |
گشتم گداى كویت از غیر، دل بریدم | |
بر زاده برادر، جان جواد سوگند | |
رحمى، اگر چه زیر بار گنه خمیدم | |
یا فاطمه، شفاعت از روسیاهىام كن | |
تا خلق روز محشر بینند رو سپیدم |
معصومه:
حضرت فاطمه معصومه مستغرق در عبادت، و از آلایش به معاصى و زشتی‌ها پیراسته و عصمت مادرش زهرا علیهاالسلام در او تجلى نموده است.بر اساس پارهاى از روایات، لقب معصومه از سوى امام رضا علیه السلام به این بانوى عظیم الشان اعطا گردید. علامه مجلسى در این باره گوید: امام رضا علیه‌السلام در جایى فرمود:«من زار المعصومه بقم كمن زارنى»؛ هر كس معصومه را در قم زیارت كند، مانند كسى است كه مرا زیارت كرده است.
كریمه اهلبیت:
حضرت معصومه در زبان علما و فقهاى شیعه به لقب «كریمه اهلبیت» یاد مىشود. از میان بانوان اهلبیت این نام زیبا تنها به او اختصاص یافته است.بر اساس رویاى صادقه نسب شناس گرانقدر مرحوم آیة الله سیدمحمود مرعشى نجفى(م 1338 ه .) این لقب از طرف امام صادق علیه‌السلام بر حضرت معصومه اطلاق شده است. در این رویا امام صادق علیه‌السلام به آیة الله نجفى كه با دعا و راز و نیاز تلاش پىگیرى را براى یافتن قبر مطهر حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز كرده بود، خطاب فرمود: «علیك بكریمه اهلبیت»؛ بر تو باد به كریمه اهلبیت.
لقب‌هاى حضرت معصومه علیهاالسلام از زیارتنامهها
تا آنجایى كه ما اطلاع یافتیم، سه زیارتنامه براى حضرت معصومه ذكر شده است: یكى از آنها مشهور و دوتاى دیگر غیرمشهوراست.اسامى و لقب‌هایى كه براى حضرت معصومه در دو زیارتنامه غیرمشهور ذكر شده، به قرار ذیل است:
طاهره(پاكیزه)؛ حمیده(ستوده)؛ برّه(نیكوكار)؛ رشیده(رشد یافته)؛ تقیه(پرهیزكار)؛ رضیه(خشنود از خدا)؛ مرضیه (مورد رضایت خدا)؛ سیده طاهره(بانوى پاكیزه)؛ سیده صدیقه(بانوى بسیار راستگو)؛ سیده رضیه مرضیه (بانوى خشنود از خدا و مورد رضاى او)؛ سیده نساء العالمین(سرور زنان عالم).
لقب‌هاى دیگر آن بانو
محدثه و عابده و مِقدامه(بانوى پیشتاز) از دیگر صفات و القابى است كه براى حضرت معصومه عنوان شده است.لینك مقالات مرتبط:
- در سایه ضریح كریمه اهل بیت
