عجز و ضعف
یکی از راه های شناخت اشیاء این است که اضداد آن ها را مورد مطالعه قرار داده و بشناسیم. اگر ضد آن خوب بود، خود آن بد است، و اگر ضد آن بد بود، معلوم می شود که خود آن خوب است، زیرا هرگز دو ضد دارای یک حکم نخواهند بود؛ از این روی، چنین معروف است که حضرت علی علیه السلام فرموده:
"تعرف الاشیاء باضدادها؛
اشیا توسط ضدهایشان شناخته می شوند."
بنابراین، برای پی بردن به ارزش و موقعیت" قوّت و توانایی"، می توانیم به مطالعه "ضعف و ناتوانی" بپردازیم.
در احادیث اسلامی همواره از "عجز و ناتوانی" به عنوان یک صفت ناپسند و منفی یاد شده است؛ بنابراین، چنین می توان نتیجه گرفت که "قدرت"- که نقطه مقابل "عجز" است- صفت پسندیده و خوبی است، و از آن جا که قسمی از "قدرت"- که قوّت بدنی باشد- از طریق ورزش- قابل تحصیل یا افزایش است، پس ورزش هم از این جهت، خوب و پسندیده خواهد بود. اکنون توجه شما را به احادیثی چند، از حضرت علی علیه السلام در باره "عجز و ناتوانی" جلب می نمایم:
"العجز افة؛
عجز و واماندگی، آفت و بی چارگی است."
"العجز مهانة؛
عجز و واماندگی، حقیر و بیمقدار شدن است."
"العجز سبب التّضییع؛
عجز و ناتوانی، سبب ضایع شدن و از بین رفتن است."
"ثمرة العجز فوت الطّلب؛
ثمره و نتیجه عجز و ناتوانی، از دست رفتن چیزی است که انسان در پی آن است."
همچنین عجز می تواند موجب انحرافات اخلاقی و اجتماعی دیگری، همچون غیبت- که خود گناه کبیره است- باشد؛ از این رو آن حضرت می فرماید:
"الغیبة جهد العاجز؛
غیبت و پشت سر دیگران سخن گفتن، کوشش انسان ناتوان و عاجز است."
ناتوان ترین مردم: از همه ناتوان تر، کسی نیست که از نظر بدنی از همه ضعیف تر باشد، بلکه کسی است که از خود سازی و رفع نقایص خویش غافل شود؛ به عنوان مثال، نتواند دوستی برای خود بیابد و یا اگر دوستی پیدا کرد، باعمل کرد و برخورد ناشایست خود، او را از خود دور نماید. حضرت علی علیه السلام در این باره چنین می فرماید:
"اعجزالنّاس من قدر ان یزیل النّقص عن نفسه فلم یفعل؛
ناتوان ترین مردم کسی است که می تواند نقص خود را از بین ببرد، ولی این کار را نمی کند."
"اعجز النّاس من عجز عن اصلاح نفسه؛
ناتوان ترین مردم کسی است که از اصلاح (نفس) خود، ناتوان و عاجز است."
"اعجز النّاس من عجز عن اکتساب الاخوان، و اعجز منه من ضیّع من ظفر منهم؛
ناتوان ترین مردم کسی است که از دوست یابی ناتوان باشد، و ناتوان تر از او کسی است که از دست بدهد دوستی از یاران را که به دست آورده است."
