غیب شدن سنگ مزارهای قدیمی گرگان

این روزها اگر سری به گرگان و گورستان های قدیمی اش بزنید سنگ مزارهای غیب شده زیادی را می بینید که به سرقت رفته اند. سنگ مزارهایی که هر کدام از تاریخ کهن گلستان و فرهنگ و آداب و رسوم مردم این منطقه روایت می کردند و این روزها جای خالی شان توی چشم می زند. بررسی‌های باستان شناسی نشان می‌دهد كه دو سوم از سنگ مزارهای گورستان قدیمی زیارت گرگان در گذر سالیان غیب شده‌اند.

روستای تاریخی و تفریحی زیارت یکی از این روستاهای قدیمی است كه با قدمت و تاریخ طولانی سال هاست که به یکی از مراکز گردشگری گرگان تبدیل شده است و یکی از این جاذبه‌ها قبرستان قدیمی این منطقه است.

برای دیدن روستای زیارت باید به هفت كیلومتری جنوب منطقه جنگلی نهارخوران سفر کنید. این منطقه یكی از زیباترین كانون های جهانگردی به شمار می‌آید و هرسال مسافران زیادی را به سوی خود جذب می‌كند.

استقرار نهارخوران در دو طرف دره زیبایی آن را دوچندان کرده است، چندین اثر تاریخی و مذهبی نیز در روستا وجود دارد كه می‌توان به بقعه امامزاده عبدالله منسوب به امام موسی كاظم (ع) اشاره كرد.

این زیارتگاه، در كنار رودخانه و تقریباً نزدیك به چشمه آبگرم قرار دارد، محوطه اطراف امامزاده را گورستان قدیمی فرا گرفته است، سنگ قبرهای به جا مانده در گورستان، قدمت آن را به بیش از هزار سال می‌رساند و این امامزاده در میان مردم و زائران احترام خاصی دارد.

آرامگاه بابا قنبر، در یك كیلومتری جنوب شرقی روستا، زیر یك درخت بلوط كهنسال، از دیگر زیارتگاه‌های مردم روستای زیارت است، قدمت این درخت بلوط به هزار سال می‌رسد.

علاوه بر گورستان تاریخی زیارت، گورستان خالد نبی در كلاله، قبرستان قدیمی النگ، قبرستان قدیمی مسجد جامع گرگان و... از جمله مزارهای قدیمی استان گلستان است كه وضعیت كتبه‌ها و سنگ افراشته‌های قدیمی آنها نیز وضعیت مناسبی ندارد.

اسدالله معطوفی، محقق و مولف كتاب سنگ مزارها و كتیبه‌های باستانی گلستان در این باره معتقد است: متاسفانه وضعیت سنگ مزارهای قدیمی استان چندان مناسب نیست و بخشی از سنگ مزارهای قدیمی از بین رفته است.

او ادامه داد: به عنوان نمونه گورستان قدیمی زیارت گرگان كه قدمت بالایی دارد، در گذشته دارای سنگ افراشته‌ها و سنگ مزارهای قدیمی بوده است كه اكنون كمتر می‌توان آن را دید.

معطوفی گفت: در چند سال قبل حدود 42 سنگ مزار قدیمی در این گورستان وجود داشت و بازدید اخیر از این قبرستان نشان می‌دهد كه تعداد این سنگ مزارها به یك سوم كاهش یافته است.

او اضافه کرد: برخی سنگ مزارهای قدیمی زیارت بیش از 650 سال قدمت دارد و نشان از قدمت غنی این گورستان تاریخی است كه باید مورد توجه قرار گیرد.

معطوفی گفت: متاسفانه چیزی به نام صیانت از سنگ افراشته‌ها و سنگ مزارهای قدیمی وجود ندارد و این امر آسیب پذیری این یادمانهای تاریخی را بیشتر كرده است.

این محقق و مولف گلستانی ادامه داد: گورستانها و سنگ مزارها حامل بخشی از فرهنگ ما در گذشته‌های دور و نزدیك هستند و نیاز است از این میراث معنوی بیشتر حمایت و حفاظت شود.

او معتقد است: بررسی سنگ مزارهای قدیمی گورستانهای استان از جمله زیارت و گورستان قدیمی سفید چاه كه میان مازندران و گلستان مشترك است، نشان می‌دهد كه برخی از این سنگهای قدیمی از بین رفته اند یا شكسته شدند.

او ادامه داد: اعتبار برخی مناطق به دلیل وجود گورستانهای قدیمی است كه این نمونه را به وضوح می‌توان در گورستان تاریخی سفید چاه درك كرد.

او با بیان این‌كه سنگ افراشته‌های قدیمی گورستانهای تاریخی از نظر شكل، فرم، جهت قابل بررسی هستند، بیان كرد: برخی سنگ مزارهای موجود ایستاده، عمودی، گهواره‌ای و صندوقی است.

اسدالله معطوفی گفت: همچنین حجاری‌ها و حكاكی‌های موجود در سنگ افراشته‌ها نشان از رمز و راز بكار رفته در آن است و حلقه‌هایی از دوره‌های تاریخی را بیان می‌كند.

او گفت: نقوش بكار رفته در برخی سنگ مزارها، نماد و روایتگر حیات در منطقه است و نقوش اسلیمی، زیگزاكی، دایره‌، ستاره، قیچی و نقشهای آئینی است كه در حوزه‌های جامعه شناسی ایلی و قبیله ای باید مورد بررسی و كنكاش قرار گیرند.

این محقق و باستان شناس گلستانی ادامه داد: روی برخی سنگ مزارهای قدیمی موجود در استان اشكالی مانند چنگك، لنگرهای كشتی، نقوش ماهی، شكار و.. دیده می‌شود كه نمایانگر حرفه و شغل مردمان منطقه و صاحب سنگ مزار است.

او به مشكلات فراروی صیانت از سنگ مزارهای قدیمی اشاره و اضافه كرد: به دلیل آنكه گورستانهای قدیمی و سنگ مزارها كمتر در فهرست آثار ملی ثبت می‌شوند از اینرو كمتر در لیست صیانت و حفاظت قرار می‌گیرند.

در گوشه و كنار گلستان گورستانهای قدیمی زیادی وجود دارد كه گورستان قدیمی خالد نبی نیز از جمله آن ها است كه در سال 80 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت ملی رسیده و تاكنون سلسله كاوشهای باستان شناسی در آن انجام نشده است.

مزارهای گورستان خالد نبی كه طول آنها حداقل بین نیم تا حداكثر پنج متر است با قطری بیش از 50 سانتیمتر و وزنی بالغ بر دو تن به صورت ایستاده از سنگ یكپارچه حجاری و تراشیده شده است.

این سنگ مزارها كه تعداد آنها به حدود 600 عدد می‌رسد در منطقه‌های كوهستانی در شمال شرق استان گلستان قراردارد و منظره‌ای رازآلود را به تصویر كشیده‌اند.

این گورستان كه بی شك یكی از قدیمی ترین گورستانهای كشور با سنگ مزارهای بسیار منحصر به فرد و بی نظیر به شمار می‌آید از نظر باستان شناسان به تنهایی میدان كار پژوهشی بزرگی برای پژوهشگران تاریخ، باستان شناسی، مردم شناسی، مرمت آثار، زمین شناسی، جغرافی، زیست، جانورشناسی و گیاه شناسی است كه متأسفانه به مرور زمان در حال خرابی و ویرانی است.

قبرستان قدیمی امامزاده قاسم، گورستان اوقچی، قبرستان تلوستان، امامزاده عبدالله، قبرستان چشمه نیلا نیز در شهرستان مینودشت گلستان واقع شده اند كه سنگ مزارهای قدیمی این گورستانهای باستانی نیز وضعیت مناسبی ندارند.

در بسیاری از نقاط گلستان قبرستانهایی دیده می‌شوند كه مزارهایشان دارای سنگ‌افراشته‌هایی است كه در عین شباهتهای نسبی، تفاوتهایی هم با هم دارند و این یادمانهای تاریخی در گذر زمان به فراموشی سپرده شده اند و لازم است برای حفظ این آثار از هیچ تلاشی فروگذار نكرد.

مطالب مرتبط:

اولین قبرستان مسلمانان ایران

گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی

منبع: مهر