نقش جهان و تهدیدهای بی امان

حدود یک دهه پیش بود که با ساخت برج جهان نما در 700 متری میدان نقش جهان، زمزمه های جدیدی درباره تخریب حریم آسمانی این میدان آغاز شد. زمزمه هایی که در گذر زمان آنقدر بالا گرفت که در نهایت با قطعنامه یونسکو برای تخریب 4طبقه از برج 50 متری جهان نما وارد فاز تازه ای شد.

بر اساس این قطعنامه، اگر تا سال 2006 برج جهان نما تعدیل نمی شد، میدان نقش جهان از لیست میراث فرهنگی یونسکو خارج شده، و به لیست میراث در معرض خطر اضافه می شد.

کارشناسان یونسکو معتقد بودند که میدان نقش‌جهان را نمی‌توان به صورت منفرد و مجزا از اطراف آن دید و آنچه که در قالب بافت تاریخی اصفهان مانند کمربندی دور تا دور میدان نقش‌جهان را در بر گرفته، باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد. تخریب طبقات اضافی برج جهان‌نما از سال 1384 آغاز شد و در سال 1389 ، در حالی که 4سال از موعد مقرر در قطعنامه یونسکو می گذشت، به پایان رسید. با این حال، هنوز مدت زیادی از نجات منظر آسمانی میدان نقش جهان نمی گذرد که این بار، ادامه روند ساخت متروی اصفهان این میدان را در معرض خطر قرار داده است.

خط اول متروی اصفهان که پیش از این خیابان چهارباغ عباسی و بافت تاریخی این منطقه را تهدید کرده بود، تا مدتی دیگر در ادامه مسیر خود به سراغ میدان نقش‌جهان می‌رود و با عبور خط دو مترو از محور شمالی و زیر میدان نقش‌جهان حیات این میدان را به خطر می اندازد.

تهدید زمینی

سال 74 بود که اداره میراث فرهنگی استان اصفهان به مسئولان مترو شهر قول داد تا در صورتی كه مترو اصفهان از داخل هیچ بافتی عبور نكند و به صورت یك حلقه در اطراف بافت تاریخی شهر ایجاد شود، سازمان میراث فرهنگی هم با عبور مترو از بخش شمالی میدان نقش جهان موافقت کند. البته مشروط بر این که روی این طرح مطالعات كارشناسی بسیار دقیقی صورت گیرد و هیچ آسیبی به آثار موجود در میدان وارد نشود.

با این حال، 10 سال بعد، وقتی شورای عالی ترافیک اصفهان مسیر عبوری خط شرقی غربی متروی اصفهان را با رای اعضای شورا بررسی می کرد، عبور خط مترو از زیر میدان نقش جهان تنها با اختلاف 10 امتیاز تصویب شد تا مرداد سال 84، نقطه شروع نگرانی ها و تلاش های میراث فرهنگی برای نجات میدان نقش جهان باشد.

این خط که از خمینی شهر شروع می شود، بعد از عبور از کهندژ و قطع کردن خیابان چهارباغ، از زیر قسمت شمالی میدان امام (نقش جهان) به سمت خیابان حافظ می رود و مسئولان شهرداری اصفهان و شورای عالی ترافیك این شهر معتقدند که این مسیر به دلیل دسترسی آسان به میدان نقش جهان بهترین گزینه برای عبور مترو است.

این در حالی است که طبق نظر كارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری عبور مترو از زیر این خیابان باعث ایجاد لرزش‌هایی می‌شود که به مرور زمان نشست خیابان و تخریب بنای مدرسه چهارباغ را در پی دارد اما حتی تذکرهای پی در پی سازمان میراث فرهنگی هم نتوانسته است شهرداری اصفهان را از تصمیمی که در اجرای مسیر خط دو مترو اصفهان گرفته، منصرف کند.

با تمام این ها، آغاز سی و چهارمین نشست سالانه مرکز میراث جهانی یونسکو در هفته جاری بهانه خوبی است تا پرونده میدان نقش‌جهان یک‌بار دیگر مورد داوری اعضای کمیته میراث جهانی قرار ‌گیرد و این بار، تهدیدهای زیر زمینی این بنای تاریخی به جای مشکلات منظر آسمانی آن بررسی شود.