مدرسه ای بدون دیوار و در
مدرسه جایگاهی برای رشد و تربیت همه جانبه فرزندان یک جامعه است و مدارس،بنابر ضرورتی که در زمینهءتعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان احساس میشود،تأسیس شدهاند.هر مدرسه علاوه بر داشتن امکانات مادی،اعم از فضای آموزشی و فضاهای مناسب برای تعلیم و تعلّم ابزارهایی از قبیل تخته و گچ، دارای عناصر دیگری است که آن را به عنوان یک محیط مناسب برای تعلیم و تربیت شکل میدهد.
وجود معلم،مدیر،کتاب درسی،برنامه آموزشی و اهداف تعلیمی و تربیتی از جمله عناصر بسیار مهم در کار تعلیم و تربیت در مدرسه است.مدرسه برای اکثریت قریب به اتفاق انسانهایی که در سنین تعلیم و بعد از آن قرار دارند،شناخته شده است و همه از وجود چنین نهادی در سراسر جهان مطلع هستند.اما آنچه که ما در اینجا قصد تجزیه و تحلیل آن را داریم،مدرسهای است درون مدارس رسمی که آن را مدرسه نامرئی نامیدهایم.
در این مدارس،تعلیم و تربیت جریان دارد و صورت میپذیرد.اما دارای خصوصیات و ویژگیهای آشکار و بارزی نیست که بتوان آن را به سادگی تشخیص داد،در حقیقت، مدارس نامرئی،فرزندان یک کشور از طریق ارتباط با یکدیگر اطلاعات را دریافت میکنند و در جریان تعلیم و تربیت خاصّی که معمولا برنامهریزی نشده و از پیش تعیین نشده است،قرار میگیرند.
مدرسه نامرئی ، مدرسهای درون مدارس رسمی ماست.در این مدرسه ممکن است دانشآموزی گاه در نقش معلم و گاهی در جایگاه دانشآموز قرار گیرد.این مدرسه نقطه خاصی را برای تبادل اطلاعات در نظر نمیگیرد.این کارگاه در حیاط مدرسه،گاه در راهروها و زمانی نیز در کلاس صورت میگیرد.مطالبی که در این مدرسه ردوبدل میشود، چندان مقید به مطلب یا برنامه خاصی نیست.هرچیزی که در این مدرسه ردوبدل میشود به تجارب و وقایع روزمره دانشآموزان بستگی دارد.ممکن است تماشای یک فیلم در شب قبل موضوع بحث«مدرسه نامرئی»باشد و ممکن است مطالبی که بین چند نوجوان در یک میهمانی ردوبدل شده است،موضوع بحث و تحلیل در این مدرسه باشد،حتی لطیفهها،تخیلات و خلاقیتهای دانشآموزان نیز موضوع بحث و تبادل اطلاعات قرار میگیرد.
با این توصیف به این دو نکته میپردازیم که چرا این مدرسه وجود دارد و چرا اطلاعات در آن ردوبدل میشود.از آنجا که مدرسه نامرئی عمدتا در دوره نوجوانی،یعنی در سنین راهنمایی و دبیرستان،دارای کارکرد و نقش حساستری است،باید به تحلیل این مدرسه در سنین نوجوانی بپردازیم.اما بر این نکته تأکید میکنیم که مدرسه نامرئی فقط دارای نقش تبادلی در زمینه اطلاعات نیست.بلکه این کار تربیت دانشآموزان را نیز به عهده دارد.یعنی هم اطلاعات ردوبدل میکند،هم تشویق و تنبیه میکند و هم عواطف و احساسات دانشآموزان را شکل میدهد .
خلاصه آنکه در کنار و حتی در مقابل برنامه رسمی،دست به ایجاد تغییر در شخصیت دانشآموزان میزند.
ما انسانها دایما در حال جذب و انتقال اطلاعات در محیط هستیم و جذب و انتقال اطلاعات،در حقیقت در حیات روانی انسان نقش بسیار اساسی بازی میکند.انسان در صورتی که مدّتی از دریافت اطلاعات و انتقال آن به دیگران محروم بماند،دچار رکود فکری میگردد،به مرور حیات روانی او از شکل طبیعی خارج میشود و حتی دچار مرگ روانی میشود.
وقتی که انسان به موضوعی میاندیشد،مایل است اطلاعاتی درخور توجه از آن موضوع در ذهن داشته باشد.اطلاعاتی که به نوعی موضع او را در مقابل آن موضوع مشخص کند.اگر این اطلاعات به شکل درست در اختیار او قرار بگیرد،آنها را خواهد پذیرفت،در غیر این صورت،ناگزیر است اطلاعاتی بسازد و از طریق حدس و گمان آنها را بپذیرد و به دیگران منتقل کند.
نوجوانان هم دارای نیازهای خاصّی در زمینه کسب اطلاعات هستند و این نیاز طبیعی بشر در سنین نوجوانی به شکل خاصّی تجلی مییابد. به همین دلیل یک مدرسه ی نامرئی با یک زبان مخصوص بین نوجوانان رواج دارد.
در مقاله ی بعد به عواملی که سبب میشود تبادل اطلاعات در سنین نوجوانی دارای ویژگی خاصی باشد،اشاره میکنیم. با ما همراه باشید.
فرآوری : داوودی
بخش خانواده ایرانی تبیان
منبع: کتاب : مدرسه نامرئی – علی اصغر احمدی