تبیان، دستیار زندگی
متاسفانه ، سرعت و شتاب جوامع در مسیرتوسعه یافتگی، باعث شده که آنچه ازآن به عنوان فرهنگ و رسوم یاد می شود، به فراموشی سپرده شود و همین امر منجر به ایجاد شکاف عمیق “بین نسلی” شده است. دور افتادن نسل امروز از عقاید و افکار نسل گذشته، پایه های خانواده های سنت
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شکافی بین من و تو


شکاف نسل
خانواده های کوچک درخانه های قوطی کبریتی، پیامد صنعتی شدن جوامع ودرنتیجه دور افتادن ازسنت های برجای مانده ازنسل های پیشین است که متاسفانه این آداب ورسوم همچنان درحال کم رنگ ترشدن است. معمولا یک نوع اختلاف نظر و تفاوت نگرش بین فرزندان و والدین درخانواده ها وجود دارد که بخشی از این اختلاف نظرها به توقعات دو طرف باز می گردد. به گفته کارشناسان این توقعات باعث چالش بین دو طرف می شود واین پدیده، عاملی برای ایجاد شکاف بین نسل ها می شود.

متاسفانه ، سرعت و شتاب جوامع در مسیرتوسعه یافتگی، باعث شده که آنچه ازآن به عنوان فرهنگ و رسوم یاد می شود، به فراموشی سپرده شود و همین امر منجر به ایجاد شکاف عمیق “بین نسلی” شده است. دور افتادن نسل امروز از عقاید و افکار نسل گذشته، پایه های خانواده های سنتی و اصیل را متزلزل کرده و این نکته ای است که جامعه شناسان و اندیشمندان علوم اجتماعی برآن تاکید نموده و حساسیت خاصی بر روی آن دارند. موضوع دیگر اینکه ، سیر تحول جامعه روبه پیشرفت است و نسل های نوبا یک نگاه آرمان گرایانه به جامعه و مسائل نگاه می کنند، راه کارهای جدید را راحت می پذیرند و به دنبالش هستند. درحالی که نسل های قبلی در مقطعی قراردارند که یک نگرش محافظه کارانه در رفتار دآنان شکل گرفته و خود به خود یک نسل مدافع و حافظ همه چیز می شود و یک نسل می خواهد آن را تغییر دهد و بهترآن را ارائه دهد و این خود باعث تفاوت دیدگاه ها و نگرش می شود. جوانان با اظهار بی علاقگی و حتی گاهی اوقات انزجار نسبت به هرگونه تشابه میان خود و زندگی والدینشان، به دنبال یافتن ارزشها و اصول و شیوه زندگی نوینی هستند كه بتواند هیجانات و نیازهای جدید آنها را پاسخ گوید.  وجود احساس نگرانی و ترس نسبت به پدیده شكاف نسلها امری قابل توجیه و عقلانی است. اثرات مخرب این پدیده جمعی چنان شدید و طاقت فرسا است كه بكارگیری هرگوه راه چاره ای را موجه جلوه می دهد. در شكاف نسلها نه تنها امكان ارتباط و همزیستی میان گروههای اجتماعی و نسلهای مختلف را كاهش می یابد، بلكه امكان انتقال میراث فرهنگی به نسلهای بعدی دچار اختلال می گردد، بنابراین چندپارگی های بسیاری در رفتار، گفتار، باورها، نگرش ها و... پدید می آید. درنتیجه شكاف نسلها موجب پدیدآمدن بحران هویت در جامعه می گردد. بحرانی كه در تاریخ فرهنگ معاصر ما رخ داده و بیشترین انرژی و وقت ما را صرف خود نموده است كه بی تردید می تواند نامطلوب باشد.

در بررسی عوامل شكاف نسلها سه عامل را می توان بیان كرد:

- نسل گذشته: نسل گذشته خواستار انطباق كامل و انكار تفاوت نسلی است و این عاملی تحریك كننده است كه می تواند زمینه ساز شكاف باشد. مسئله بعدی درنسل پیشین دفاع تحكمی كه آن نسل از ارزشهایش است كه می تواند اثر تخریبی داشته باشد.

در شكاف نسلهاچندپارگی های بسیاری در رفتار، گفتار، باورها، نگرش ها و... پدید می آید

- نسل جدید: بعضی از ویژگی ها و خصوصیات نسل جدید طبیعی و بعضی هم خاص مقتضات سنی اش است و خصوصیت مهم نسل جدید این است كه به شكاف دامن می زند. در این نسل عناصری وجود دارد كه می تواند زمینه ساز شكاف نسل ها باشد. پیش از هرچیز، دوره نوجوانی ویژگی های معینی در فرد ایجاد می كند. نداشتن هویتی مشخص یكی از ویژگی های دوره نوجوانی است، یعنی نوجوان مانند جامعه در حال گذار است و وجودش كاملا وابسته با پدر و مادرش می-باشد و هر وقت مورد توجه قرارگیرد، احساس آرامش می كند، در دوره نوجوانی فرد یك حالت بینابینی دارد، یعنی از دوران كودكی فاصله گرفته و به بزرگسالی نزدیك می شود. بنابراین بعضی از ویژگی های هر دو دوره را در خود دارد و این مسئله مهمی است كه موجب می شود هویت نوجوان سیال باشد و به سرعت به رنگ محیط درآید. مسئله دوم ناپختگی تفكر نوجوانان است. بدین معنا كه درمقام اندیشیدن درباره مسائل به سبك همه یا هیچ فكر می كنند كه این مورد می تواند طبیعی باشد. زیرا فرد هنوز اولین تجربیات خود را كسب می كند و چون چیز زیادی برای مقایسه با آن ندارد، آن را مطلق می پندارد.

شکاف نسل

- شرایط امروزی جامعه: شرایط و موقعیتی كه دو نسل با توجه به دگرگونی شرایط در بستر زمان در آن قرار دارند، می تواند عاملی مهم و تعیین كننده محسوب گردد.  یكی از عوامل موثر در تغییرات پارادایمی در بستر مدرنیته، تحولات شگرفی است كه در تكنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی صورت گرفته و چهره معرفتی و ارزشی بشر را دگرگون كرده است؛ یعنی انقلابهایی كه براساس اینترنت و ماهواره به وجود آمده و مغزها را متحول كرده است. گفتنی است كه تكنولوژی و تحولات آن لزوما به معنای تحولات ارزشی هم هست. انسانها نمی توانند با هرگونه تكنولوژی، همچون باورها، ارزشها و معرفت سنتی خود را حفظ كنند و چنین تحولاتی اجتناب ناپذیر است، كشور ما نیز با این تحولات دست به گریبان است.

به طور كلی، سه عامل نسل پیشین (گذشته)، نسل پسین (جدید) و موقعیت و شرایط امروزی با هم ارتباط پویایی دارند و می توانند همدیگر را تشدید یا تضعیف كنند و به نظر می رسد كه این سه عامل می توانند نقش تعیین كننده ای در بروز یا عدم بروز شكاف نسل ها در جامعه ایفا نمایند.

مؤلفه های تشخیص شكاف نسلها:

همیشه از قدیم گفته اند: «علاج واقعه قبل از وقوع آن است». در این مورد نیز می بایست مؤلفه ها را در نظر داشت تا با بروز آن، بلافاصله به راه چاره اندیشد و تا مزمن تر نشدن آن، جلوی آن را گرفت. گفتنی است كه وجود یك مؤلفه از مؤلفه های زیر لزوماً به معنای شكاف نسلها نیست، بلكه اجتماع همزمان تعدادی از این عوامل می تواند دلالت بر وجود این پدیده داشته باشد.

حال به مؤلفه های تشخیص شكاف نسلها می پردازیم:

¤ كاهش ارتباط كلامی

یكی از مؤلفه های تشخیص بروز شكاف نسلها، كاهش و یا حتی از بین رفتن ارتباط كلامی یا گفتگو میان نسل گذشته با نسل جدید است. ارتباط كلامی، یكی از انواع ارتباط های مؤثر و رایج در مناسبات انسانی است. ارتباطی كه متكی بر تفاهم و صمیمت باشد، دنیای درونی دو نسل را به یكدیگر پیوند می دهد. اما اگر ارتباط كلامی میان این دو نسل كم باشد و این امر به طور مستمر و مداوم عمیق تر شود، تا حد زیادی بیانگر جدایی نسل گذشته با نسل جوان است و این امر زمانی برطرف می شود كه یكی از طرفین ابتكار عمل را به دست بگیرد و روند گفتگو را با موفقیت تداوم ببخشد. موضوع پیشرفت تكنولوژیهای نوین ارتباطی همچون اینترنت، ماهواره، بازیهای رایانه ای و... نیز می تواند عاملی در كاهش ارتباط كلامی باشد، چرا كه امروزه خانواده ها دیگر مانند گذشته دور یكدیگر جمع نمی شوند و هر یك از اعضای خانواده به خصوص نوجوانان و جوانان، مشغول فعالیت و یا پر كردن اوقات فراغت خود با این وسایل هستند و كمتر با والدین خود ارتباط كلامی برقرار می نمایند.

¤ اختلال در فرآیند همانند سازی

الگو پذیری نسل جدید از نسل گذشته دچار مشكل شده است. در زمانهای دورتر، دو نسل متواتر از یكدیگر الگوبرداری می كردند؛ یعنی جوانان، والدین را الگوی خود قرار می دادند و همانند آنها عمل می كردند و از تجربیات ارزشمند والدین استفاده می جستند. ولی امروزه جوانان، دیگر مانند گذشته این كار را انجام نمی دهند؛ زیرا والدین خود را عقب تر از زمان حال می دانند و ارایه نقطه نظرات و پیشنهادهای آنان را قبول ندارند، لذا به سراغ شخصیت های دیگر كه از طریق اینترنت، ماهواره و... معرفی می شوند، می روند و راه آنها را برای آینده خود انتخاب می كنند.

شکاف نسل

¤ كاهش فصل مشتركهای عاطفی

یك خانواده ایده آل، خانواده ای است كه در آن والدین و نوجوانان و جوانان دارای یك ارتباط مناسب و دو سویه روحی، روانی و عاطفی باشند. چنانچه این ارتباط ضربه خورده و یا كاهش یابد، می تواند نوجوانان و جوانان را از خانه و خانواده دور كرده و به دام افراد شیاد و فرصت طلب انداخته و آنها خلا این ارتباط عاطفی را پر نمایند.

¤ بی تعهدی به فرهنگ خودی

پیشرفت فناوریهای نوین و گسترش وسایل ارتباط جمعی در جامعه، موجب شده است كه فرهنگها از مرزهای جغرافیایی كشورها فراتر رفته و بر فرهنگ دیگر كشورها تاثیر بگذارند. بنابراین با دور شدن دو نسل از یكدیگر، دیگر نسل گذشته نمی تواند فرهنگ اصیل خود را به نسل بعدی منتقل نماید و نسل جدید به سمت و سوی فرهنگ بیگانه سوق پیدا می كند و هیچ گونه تعهدی نسبت به فرهنگ خودی از خود نشان نمی دهد.

¤ نداشتن درك متقابل دو نسل از یكدیگر

نداشتن درك متقابل دو نسل از یكدیگر موجب می شود كه نسل جدید دیگر به پند و نصیحت های نسل گذشته اعتنایی نكرده و نسل جدید این نصیحت ها را تاریخ گذشته دانسته و راه چاره را در مشورت با غیرخانواده جستجو كند كه این موضوع می تواند خطرناك و عاملی برای بروز ناهنجاریهای اجتماعی باشد.

شکاف نسل

¤ نابردباری نسلها

از دیگر مولفه های تشخیص شكاف نسلها، نابردباری و نداشتن تحمل یا سعه صدر در مقابل لغزشها و خطاهای نسل جدید است. نسل جدید مانند هر نسلی دارای خطا و لغزش است؛ اما نسل گذشته كه حافظه ای كوتاه مدت دارد و گذشته خود را به یاد نمی آورد، نمی تواند لغزش را امری طبیعی بداند و آن را قبول كند. این امر باعث نداشتن تحمل در مقابل لغزشها شده و هر لغزش كوچكی غیرقابل تحمل و شاید غیرقابل بخشش می شود. نپذیرفتن و نابردباری و نداشتن تحمل این مسائل، موجب شكاف و نیز سكوت و بی تفاوتی می گردد. سكوت و بی تفاوتی در مقابل خطاها هم به اندازه پرخاشها و بی صبری كردن با اهمیت است؛ برای اینكه حساسیت را در نسل جدید از بین می برد كه می تواند این موضوع خطرناك باشد.

¤ حضور نداشتن نسل جوان در مشاركتهای اجتماعی

یكی از عوامل مهم پیشرفت هر جامعه ای، مشاركت همه جانبه آحاد مردم در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است كه می تواند بستر مناسبی را فراهم نموده تا آن جامعه به نقطه ایده آل خود برسد. حال اگر این جامعه با عارضه ای با عنوان «شكاف نسلها» مواجه باشد، دیگر نسل جدید رهرو نسل پیشین خود نخواهد بود و تمامی زحمات و مشقت هایی كه نسل گذشته برای رسیدن به نقطه مطلوب طی كرده است، از میان خواهد رفت. كشوری پیشرفته محسوب می شود كه نسل جوان آن دوشادوش نسل گذشته در امور اجتماعی جامعه خود مشاركت داشته باشد.

فرآوری: نسرین صفری

بخش خانواده ایرانی سایت تبیان


منبع: ایران گفتمان

سایت پزشکان ایران

کاربران گرامی می توانند نظرات خود در این زمینه را با بخش گفتمانهای انجمن های تخصصی در میان بگذارند.

مقالات مرتبط:

نسل امروز ، نسل دیروز

این مد است یا بی هویتی

جوان گمشده

مرگ از نوع الکترونیکی

دنیای مجازی و ...

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.