خدا نکنه جوگیر بشیم!

اهمیت فشار گروه در نوجوانی

فشار گروه ، مهم ترین مفهومی است که دیگران و مخصوصاً گروه های هم سن و سال ، به وسیله آن بر رفتار و اعمال یک نوجوان تاثیر می گذارند. بدین ترتیب می توان گفت که فشار گروه، فشاری روان شناختی است که خواسته یا ناخواسته از طریق گروه بر یک نوجوان وارد می شود تا هنجارها، نگرش ها و رفتارهای گروه را پذیرفته و بدان پایبند گردد.

نوجوان عزیز !

دوستان ما به اندازه خود ما می توانند بر رفتارمان اثر بگذارند. در مورد آشنایانی فکر کنید که تحت تأثیر فشار گروه واقع شده اند. ممکن است که نقش ها یا تصاویر فعلی این افراد ارزش های واقعی خودشان نباشد. برای مثال نوجوانی که با دوستانش سیگار می کشد ، ممکن است از خانواده ای باشد که سیگار کشیدن در آن ضد ارزش است. بدین ترتیب این احتمال وجود دارد که فرد به عملی دست بزند که ناشی از جو گروه باشد.

ما انسانها در هر دوره ای از عمر خود نیازهای خاصی داریم. یکی از ویژگی های ما خصوصاً در دوران نوجوانی و جوانی، تعلق خاطر داشتن به گروههای هم سن و سال است. همان طور که در ابتدا گفته شد این احتمال غیر ممکن نیست که ما ویژگی ها و رفتارهایی داشته باشیم که ناشی از دوستانمان باشد. اندیشیدن عمیق تر به خود، این امکان را برای ما مهیا می نماید که جنبه های مثبت و منفی ارتباط با دیگران خصوصاً دوستانمان را دقیق تر شناخته و مانع از این شویم که ناخواسته حامل ویژگیهای آنها شویم.

مهارت های ارتباطی، مهارت حل مسأله، قدرت تصمیم گیری و قاطعیت ، ابزارهایی هستند که به ما کمک می کنند ضمن عضوی از گروه دوستان بودن، ماهیت منحصر به فرد بودن را - که یکی از پیامدهای خودآگاهی است-  حفظ کنیم.

فشار گروه ، می تواند مثبت یا منفی باشد. منظور از فشار گروهی مثبت این است كه فرد تحت تأثیر ویژگی های مثبت گروه قرار گیرد و برعكس در فشار گروهی منفی، ویژگی های منفی بر فرد اثر می گذارد. به عبارت دیگر لازم است كه ما بدانیم دوستان، اطرافیان و گروه هایی كه ما عضوی از آن ها هستیم همچون خود ما، هم دارای ویژگی های مثبت و هم ویژگی های منفی هستند. این كه آگاهانه درگیر خواسته های مسأله برانگیز گروه های هم سن و سال خود نشویم ، موجب می شود كه خودآگاهی ما از جذب این گونه ویژگی های منفی مصون بماند.

تحقیقات متعدد حاكی از آن است كه از جمله علل مهم ابتلا به اعتیاد، بی بند و باری جنسی و در نهایت ایدز در نوجوانان و جوانان، تن دادن به فشار حاصل از گروه هم سن و سال است. بنابراین در صورتیكه برای شما، این موارد ضد ارزش یا ویژگی منفی (ضرر به خود یا دیگران) محسوب می شود لازم است كه با آگاهی به مفهوم فشار گروهی و تسلط بر مهارت های اشاره شده، خود را مصون دارید.

چگونه زیر بار فشار گروهی نرویم؟

همان طور كه گفته شد قاطعیت از جمله توانایی های مهمی است كه می تواند ما را از خطر فشار گروهی محفوظ نگه دارد. در زیر برای آشنایی شما با برخورد قاطعانه در این گونه موقعیت ها، نکاتی ذکر شده است:

-  برای این كه امتناع شما غیرمنتظره یا عجولانه تلقی نشود، پیش از پاسخ دادن، مكث یا تأخیر كوتاهی را ارائه كنید:"خوب، آ، نه من نمی توانم همراه تو بیایم."

-  در مواجهه با پیشنهاد فرد مقابل از مهربانی یا توجه او قدردانی كنید:"از توجهی كه به من دارید ممنونم ولی..."به عبارتی استفاده از قدردانی و تحسین پیش از امتناع از خواسته یا پیشنهاد طرف مقابل، رنجش خفیف-تری را به وجود آورده و احتمالاً منجر به پذیرش فرد مقابل خواهد شد.

-  از این كه نمی توانید خواسته طرف مقابل را اجابت كنید، اظهار تأسف كنید:"از این كه نمی توانم فردا به استاد بگویم كه تو مریضی، معذرت می خواهم."

- علت نپذیرفتن خواسته طرف مقابل را توضیح دهید: "نه، ممنونم، می توانم بدون سیگار هم این مشكل را تحمل كنم."

- با نشان دادن همدلی به موقعیت طرف مقابل، زمینه امتناع را فراهم كنید:"قبول دارم كه شاید اگر من هم جای تو بودم بی خیال درس می شدم ولی دوست دارم كه وقت بیشتری را به خودم بدهم."

- صراحتاً جواب نه بدهید:"نه، من هیچ علاقه ای به این گونه روابط ندارم."

- به علت پیامدهای احتمالی نپذیرفتن پیشنهاد از طرف شما، معذرت خواهی كنید:"از این كه تنها باید به خرید بروی معذرت می خواهم."

- سعی كنید راه حلی را بیابید كه دوطرفه باشد یعنی هم شما مایل به انجام آن باشید و هم طرف مقابل:"امروز صبح كلاس دارم ولی اگر شما وقت داشته باشید بعدازظهر می توانم."

یکی از راه های مهم برای خارج شدن از فشار گروهی ، هدف گذاری در زندگی است . افرادی که هدفمند زندگی می کنند ، بی خود و بی جهت جوگیر نمی شوند و با هر بادی که می وزد ، همراه نمی شوند.

افراد هدفمند، دارای مجموعه ی روشنی از اهداف از پیش تعیین شده هستند. این افراد ، برای تعیین اهداف فردی هم به توانایی ها و ناتوانایی های خود و هم شرایط موجود دقت كافی را مبذول می دارند . ولی نكته ی مهمی كه این افراد به آن آگاهی دارند این است كه دستیابی به هر هدفی مستلزم صرف وقت، تلاش و سخت كوشی است، بدین معنی كه بعد از این كه اهداف خود را انتخاب كردند سعی می كنند كه با برنامه ریزی زمانی به آن دست یابند.

پایبندی به هدفمندی به شما كمك خواهد كرد كه تغییرات مطلوب بسیاری را در زندگی خود به وجود آورید.

با وجود تمامی محدودیت ها می توان با هدفمندی و یافتن راه های صحیح دستیابی به اهداف، طی یك سال آینده، پنج سال آینده و ده سال آینده به توانایی ها و مهارت های متعددی دست یافت.

آیا شما گمان نمی برید كه شكل گیری چهره هایی نظیر محمود حسابی و هادی ساعی و... بیش از همه، ناشی از هدفمندی این افراد بوده است.

اگر شما می خواهید كه در سال های آینده به موفقیت های علمی، هنری، ورزشی و... نایل گردید، لازم است كه از فرآیند هدف گذاری آگاهی داشته باشید:

1- یاد بگیریم كه شخص منحصر به فردی هستیم.

2- از ویژگی های مثبت و منفی خود ، آگاه شویم.

3- ویژگی قابل تغییر خود را بشناسیم.

4- استعدادها و توانمندی ها را بشناسیم.

5- خودمان را كنترل كنیم.

6- حقوق و مسئولیت های خود را بشناسیم.

7- بدانیم كه انسان ها از چه نظر با یكدیگر شبیه و از چه نظر متفاوت اند.

8- یاد بگیریم به تفاوت های میان انسان ها احترام بگذاریم.

9- به افراد بیمار و نیازمند توجه نشان داده و از آنان مراقبت نمائیم.

سرور حاجی سعید

بخش خانواده ایرانی تبیان