تبیان، دستیار زندگی
توجه به پیامدهای اجتماعی ممکن است به معنای ترس از عدم تأیید دیگران باشد. بنابراین، افراد به دلیل اینکه تصور می‌کنند ممکن است با فاش شدن رازشان مورد استهزا، تحقیر، اهانت یا تبعیض قرار بگیرند موضوع خاصی را از آنها پنهان می‌کنند. از طرف دیگر، توجه به پیامدها
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اخطار! موش گوش دارد

دیوار و موش

برای بزرگنمایی عکس کلیک کنید

«راز» به اقتضای راز بودنش باید پوشیده بماند، وگرنه دیگر راز نیست. بنابراین، «رازداری» بخشی تفکیک‌ناپذیر و مهم از راز محسوب می‌شود.

گفته‌اند: «غلامی طبق سرپوشیده‌ای بر سر داشت و خاموش و بی‌صدا در راهی می‌رفت. فردی در راه، به او برخورد و پرسید: در این طبق چیست؟ غلام چیزی نگفت. آن شخص اصرار كرد تا بداند زیر آن سرپوش که روی طبق کشیده‌اند چیست. غلام گفت: فلانی، اگر قرار بود که همه افراد بدانند در طبق چیست، دیگر سرپوش روی آن نمی‌کشیدند.»

روان‌شناسان رازداری را مخفی‌کردن عمدی اطلاعات از دیگران تعریف کرده‌اند. از نظر آنها، این خصیصه دارای سه ویژگی اجتماعی‌بودن، آگاهانه‌بودن و فعالانه‌بودن است. همان‌طور که در تعریف بالا مشاهده می‌شود، راز موضوعی است که (حداقل) یک نفر آگاهانه آن را از (حداقل) یک فرد دیگر پنهان می‌کند. بنابراین، رازداری پدیده‌ای اجتماعی‌ است که به واسطه آن اطلاعات خاصی از همه افراد پنهان می‌شود و یا تنها افراد خاصی می‌توانند از آن آگاهی پیدا کنند. از طرف دیگر، فرد رازدار از این نکته آگاه است که مطلب خاصی را می‌داند که به دلایل خاصی، بهتر است آن را برای دیگران فاش نكند. بنابراین، آگاهانه در این مورد تصمیم می‌گیرد و آن را اجرا می‌كند. و سرانجام اینکه، شخصی که رازی در دل دارد باید برای جلوگیری از آگاه‌شدن دیگران از آن مطلب كارهایی انجام دهد. معمولاً این تلاش‌ها در محیط‌های اجتماعی رخ می‌دهند و شامل مخفی‌کردن سرنخ‌هایی که ممکن است سبب کشف راز شوند، عوض‌کردن موضوع صحبت زمانی که وارد محدوده خطر می‌شود، و یا اجتناب از رویارویی با افرادی که ممکن است سبب فاش‌شدن راز شوند می‌شود. به‌علاوه، این افراد کوشش‌های پیشگیرانه‌ای که راهبرهایی درونی هستند، نیز انجام می‌دهند. این تلاش‌ها شامل واپسرانی افکار و احساسات مربوط به راز و غلبه بر میل ذاتی در میان‌نهادن مسائل شخصی با دیگران است. بنابراین، رازداری کار سهل و ساده‌ای نیست.

دلایل رازداری

با توجه به دشوار بودن رازداری، چه عاملی مردم را به این کار ترغیب می‌کند؟ هدف آنها از رازداری چیست؟ روان‌شناسان از چند عامل به‌عنوان انگیزه‌های رازداری نام برده‌اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به محافظت، قدرت و کنترل، هویت و استقلال، اعتماد و صمیمیت، و نیاز به تعلق اشاره کرد.

رازهای مشترک «ما» را از «دیگران» متمایز می‌كنند. این رازها فرد را عضوی از خانواده یا گروه می‌كند و این واحد را به عنوان نهادی خاص مشخص می‌سازد. بنابراین، راز مشترک می‌تواند اعتماد و صمیمیت ایجاد کند.

محافظت

تعداد زیادی از روان‌شناسان معتقدند که مردم به دلیل ترس از پیامدهای اجتماعی فاش‌شدن رازشان، آن را مکتوم نگه می‌دارند. برطبق این دیدگاه، هدف رازداری محافظت از فرد و روابطش در برابر گزند و آسیب است. توجه به پیامدهای اجتماعی ممکن است به معنای ترس از عدم تأیید دیگران باشد. بنابراین، افراد به دلیل اینکه تصور می‌کنند ممکن است با فاش شدن رازشان مورد استهزا، تحقیر، اهانت یا تبعیض قرار بگیرند موضوع خاصی را از آنها پنهان می‌کنند. از طرف دیگر، توجه به پیامدهای اجتماعی ممکن است به تأثیرات منفی‌ای که افشای راز روی ارتباطات فرد می‌گذارد اشاره داشته باشد. در این موقعیت، افراد به دلیل اجتناب از ناراحت کردن دیگران و یا از دست دادن روابطشان مطلبی را برای دیگران بازگو نمی‌کنند.

قدرت و کنترل آثار رازداری

رازداری می‌تواند یک منبع کنترل محسوب شود و به فرد رازدار احساس کنترل‌داشتن بر محیط اجتماعی را القا کند. این امر سبب افزایش قدرت فرد می‌شود. در واقع، تصور اینکه فردی رازی دارد که دیگران از آن بی‌خبرند، حتی در صورت صحت‌نداشتن این تصور، سبب می‌شود دیگران آن فرد را برتر و قدرتمندتر ارزیابی کنند. بنابراین، رازداری نه تنها از وقوع پیامدهای منفی ممانعت می‌کند، بلکه سبب ایجاد پیامدهای مثبت نیز می‌شود.

فاش شدن راز

هویت و استقلال

بعضی از صاحب‌نظران بر این باورند که رازداری در فرایند ایجاد و رشد هویت و استقلال فردی نقش مهمی ایفا می‌کند. برای رسیدن به استقلال و هویت فردی در طول دوران رشد دو اتفاق مهم رخ می‌دهد. نخست، در دوران طفولیت، کودک متوجه می‌شود که هویتی جدا از مراقب خود (مادر یا شخص دیگری که از نوزاد مراقبت می‌کند) دارد و می‌تواند بین خود و غیر خود تمایز قائل شود. به موازات تفکیک خود از افراد مهم، زندگی طی فرایند شکل‌گیری هویت رازداری نیز آنهایی را که از موضوع خاصی آگاهند از دیگرانی که این موضوع بر آنان پوشیده است جدا می‌كند. بنابراین، به نظر می‌رسد که رازداری سبب تسهیل در فرایند هویت‌یابی می‌شود. از طرف دیگر، ممکن است نیاز به خودمختاری و فردیت سبب رشد خصیصه رازداری در فرد شود. مثلاً در روابط اجتماعی، ممکن است فرد به دلیل تمایل به دستیابی به احساس هویت فردی و خودمختاری مطلبی را با دیگران در میان نگذارد.

اعتماد و صمیمیت

همان‌طور که در آغاز بحث گفته شد، نوعی راز وجود دارد که بیش از یک نفر از آن آگاه است (راز مشترک). این نوع راز بیشتر میان همسران دیده می‌شود. بسیاری از مسائل هستند که تنها زن و شوهر از آن اطلاع دارند و تصمیم می‌گیرند که آن را با هیچ فرد دیگری در میان نگذارند. در بعضی موارد نیز، ممکن است فرد راز خود را با یکی از دوستان، آشنایان یا گروهی از آنان در میان بگذارد. هدف فاش نكردن چنین اسراری از مکتوم نگه‌داشتن رازهای فردی متفاوت است. رازهای مشترک «ما» را از «دیگران» متمایز می‌كنند. این رازها فرد را عضوی از خانواده یا گروه می‌كند و این واحد را به عنوان نهادی خاص مشخص می‌سازد. بنابراین، راز مشترک می‌تواند اعتماد و صمیمیت ایجاد کند. زمانی که رازی با دیگران در میان گذاشته می‌شود، خطر فاش‌شدن آن هم افزایش می‌یابد. بنابراین، لازم است افرادی که از آن مطلعند کاملاً به هم اعتماد داشته باشند. به علاوه، از آنجایی که در میان‌گذاشتن راز خود با دیگران نوعی خودفاش‌سازی محسوب می‌شود، سبب بهبود روابط بین فردی و تعهدات اجتماعی می‌شود.

رازداری می‌تواند یک منبع کنترل محسوب شود و به فرد رازدار احساس کنترل‌داشتن بر محیط اجتماعی را القا کند. این امر سبب افزایش قدرت فرد می‌شود.

نیاز به تعلق‌

حتماً تاکنون متوجه شده‌اید که معمولاً افراد به دلیل اهمیتی که برای دلبستگی‌ها و روابط خود قائلند مطالبی را از دیگران پنهان می‌کنند. رازداری افراد را در مقابل عدم تأیید اجتماعی محافظت می‌کند، روابط آنها را حفظ می‌كند، تصویر بهتری از آنان به دیگران ارائه می‌دهد، و یا سبب افزایش میزان اعتماد و صمیمیت افراد می‌شود. این مشاهدات سبب شده كه تعدادی از روان‌شناسان اظهار کنند مهم‌ترین انگیزه مردم برای رازداری نیاز اولیه بشر به احساس تعلق است. رازداری می‌تواند به طرق مختلف نیاز تعلق‌پذیری افراد را ارضا کند، اما بارزترین موقعیت زمانی است که فرد به واسطه این فرایند اطلاعاتی را پنهان می‌کند که در صورت آشکارشدن، می‌توانند موجب ایجاد پیامدهای منفی اجتماعی نظیر محرومیت یا طرد اجتماعی شود، زیرا این پیامدها تهدید قدرتمندی برای نیاز به تعلق به شمار می‌آید.

در مجموع، انگیزه رازداری هرچه باشد فرد از نتایج مثبت آن بهره‌مند می‌شود. البته باید این مطلب را به خاطر داشته باشیم که مانند هر امر دیگری، افراط در رازداری نیز پیامدهای منفی و متعددی دارد که روی فرد و جامعه تأثیر می‌گذارد.

زهره قربانی - سپیده دانایی

تنظیم برای تبیان: کهتری

مقالات مرتبط

تعارف خوبه اما به اندازه!

زیر تیغ تردید

من تو رو ریز می بینم

آموزش اینترنتی مقابله با خشم

در کمال بی حوصلگی

وابستگی تا مرز نابودی

خلاق شدن چه آسان!

من به اندازه تو مهم هستم

مهربانی بدون پرانتز

افزایش نرخ تبسم

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.