پرنیان هفت رنگ در پوشش زن ایرانی
لباسهای محلی در ایران
بدون تردید جهان بینى و انسان شناسى هر فرهنگ و مكتب، نقش اساسى و مهمّى در انتخاب نوع و كیفیت پوشش دارد و انسانها به وسیله نوع پوشش بخشی از هویت خود را عرضه می نمایند.
پوشاک، بارزترین سمبل فرهنگی، مهمترین و مشخص ترین مظهر قومی و سریع الانتقال ترین نشانه فرهنگی است که به سرعت تحت تأثیر پدیده های فرهنگ پذیری در میان جوامع گوناگون انسانی قرار می گیرد. حتی عده ای را عقیده بر آن است که استیلای فرهنگی و سلطه پذیری در وهله اول از طریق انتقال پوشاک صورت می گیرد و حتی می توان با تغییر پوشاک یک جامعه، نوع معیشت و شیوه تولید آنها را نیز دچار دگرگونی نمود و تغییرات و تحولاتی در ساختار زندگی اجتماعی آن جامعه به وجود آورد. مثل تغییر پوشاک تحمیلی توسط رضاخان در ایران و کمال آتاتورک در ترکیه.
پوشاک، بارزترین سمبل فرهنگی، مهمترین و مشخص ترین مظهر قومی و سریع الانتقال ترین نشانه فرهنگی است که به سرعت تحت تأثیر پدیده های فرهنگ پذیری در میان جوامع گوناگون انسانی قرار می گیرد.
بعد از ورود اسلا م به ایران چنان که از شواهد برمی آید بهره گیری از لباس مشروط به شرایط خاصی بوده چرا که اسلا م دینی است بنا شده بر فطرت و سرشت انسانی و هیچ گاه موجب انفکاک این دو نگشته، بلکه علا قه به زیبایی و هنردوستی او را در تمام احکام خود ملا حظه کرده است و زمینه های هنر و زیبایی را برای او آفریده است. بنابراین با ورود اسلا م نه تنها لباس زیبایی خود را از دست نداده بلکه زیباتر و اصولی تر گشته است.
تاریخچه پوشش در ایران نیز پیوندی عمیق با حجاب، به معنای پوشش کامل و زیبایی شناسی و زیبایی دوستی دارد. سرزمین ایران سرآمد زیبایی ها و ظرافتهاست، مردم ما حاصل فرهنگی عمیق و ریشه دار، با آمیزه ای از دین و تاریخ هستند. هر اندازه فرهنگ و هنر یک سرزمین با بنیانهای اعتقادی و فکری و دیرپای ملی مرتبط باشد، برعمق عظمت حس زیبایی شناختی مردم آن سرزمین تاثیر می گذارد.
گروههای متفاوت انسانی که در مناطق مختلف کشور ما زندگی می کنند هر کدام دارای ویژگیهای قومی برجسته ای بوده و تن پوش ویژه ای داشته که معرف قومیت، زبان و سایر مشخصات فرهنگی آنان می باشد. شناخته شده ترین این اقوام عبارتند از آذربایجانی، بلوچی، بختیاری، ترکمنها ، خراسانیها، قشقایی ها، کردها، گیلانی ها ،لرها و ...هستند.
پوشاك زنان آذربایجانی
پوشاك زنان این دیار شامل سربند، روسری، پیراهنهایی شبیه زنان بختیارى و زیرپوش آنها مانند پیراهن بانوان كرد است، جلیقه ساده و سکه دوزی شده، شلوار ساده و بلندو کفش از دیگر ویژگی های لباس زنان آذربایجانی می باشد.
پوشاك زنان بلوچ
مردم سختكوش این سامان داراى قبایل بسیار هستند. هنر سوزندوزى زنان این خطه بىنظیر است. پوشاك عمده زنان بلوچ از سربند که از پارچه یا مخمل تهیه مىشود و كلاهكى شبیه نیمتاج روى آن قرار مىگیرد، پیراهن که غالبا در قسمت سینه و سر دست سوزندوزى بسیار زیبایى مىشوند، شلواری با دم پای تنگ و سوزن دوزی شده، قبایی به شكل راسته و ساده با آستینهاى بلند و یقه گرد و در روى همه پوشاك خود چادر تشكیل مىشود.
پوشاك زنان بختیارى
چادر بانوان بختیارى مشخصكننده پوشاك زنان بختیارى است كه از جنس پارچه تورى و گاه مزین به تارها و نقشها و حاشیههاى زرین است. حاشیه و كنارههاى چادر زنان بختیارى اغلب به وسیله زر و زیور و سكههاى مختلف تزیین مىشود. پوشش زن بختیارى آمیختهاى از پوشاك همسایگان خود بویژه اصفهانیها است.
نوع تركیب رنگها و شكل هندسی مردمان سرزمین چهارمحال و بختیاری برگفته والهام گرفته از طبیعت است و این نوع لباس آینه‌ای‌بر باور اعتقادی، صنعت و هنر آنهاست و علاوه بر خوداتكایی اقتصادی و تولید آفرینش هنر و صنایع دستی است.
پوشاك زنان تركمن
ایلهاى تركمنى پوشاك تزیین شده و زیبایى دارند. از لحاظ برش ساده اما چشمگیر است. زنان تركمن عموما هنر قالىبافى داشته و مهارت خاصى در زمینه هنرهاى قالىبافى و سوزندوزى دارند. پوشاك این زنان هنرمند از كلاهی به
شكل استوانه و نسبتا بلند که روى آن را اغلب از پارچه ساده و ابریشمى به رنگ قرمز با دنباله چیندار و بلند مىپوشانند، پیراهن با برشى ساده، شلواری که دمپاى آن از قسمت مچ تنگتر است و قباى سوزندوزى شده بلند، روسرى ابریشمى بزرگ، جوراب پشمى و كفش تشكیل یافته است.
پوشاک زنان خراسان
لباس سنتی زنان خراسان شامل پیراهن زنانه معمولاً از پارچه های گل دار نازک دوخته می شد و آن را روی زیر جامه می پوشیدند. پیراهن که تا روی سرین را می پوشاند معمولاً با شلوار پوشیده می شود. پیراهن های زنان روستایی و کارگران معمولاً کرباسی و گشاد بود و پیش از آنکه جوراب های ماشینی به بازار آید جوراب را خود زنان و دختران با میل می بافتند که نخی، پشمی و یا کرکی بود که رنگ های متفاوت داشت و بالاپوش معروف که زنان آن را روی سرمی اندازند و از فرق سر تا پشت را می پوشانند. چادر عبایی از دو قسمت تشکیل می شود: پائین تنه آن مانند دامن بلندی است که با بندی به کمر بسته می شود و بالاتنه آن را روی سر می اندازند بدان سان که سر و بالا تنه را می پوشانید.
پوشاك زنان قشقایى
پوشاك قشقایىها مشخص، متنوع و مختص قشقایىها مىباشد. پوشاك زنان قشقایى بسیار موقر، باشكوه و مجلل است. پوشش زنان قشقایى مانند پوشاك بختیارىها رنگین، بانشاط و ساده وشامل كلاهكی نظیر كلاهك زنان بختیارى، روسرى که پارچهاى سه گوش و لچكى بزرگ مىباشد، پیراهنی داراى دامن بلند، نیم تنه نواردوزى شده،شلوار گلدار و پاپوش.
پوشاك زنان گیلان
پوشاك بانوان گیلك داراى تنوع و جلوه خاصى است. از بین آنها پوشاك زنان قاسمآباد، شاخصترین پوشاك از لحاظ تنوع و سلیقه در منطقه است. چارقد زنان این منطقه، تزییناتى از نوارهاى الوان در قسمت جلو دارد و از پارچه مشكى تهیه مىشود و با شیوه خاصى به سر زنان بسته مىشود.
پوشاك زنان لر
بنا به موقعیت اجتماعی ، اقتصادی و از طرفی شرایط سنی از ویژگیهای مشخصی برخوردار است. پوشاك زنان جوان لر با پارچه های الوان در رنگها و طرح های شاد با سربندهای زیبا و رنگی می باشد.
زنان مسن تر پارچه هائی به رنگ تیره و طرح ای ساده و سربندی سیاه و سفید را ترجیح می دهند.
روسریهای زنان لر كه در زبان محلی به آن گل ونی می گویند. زیبائی خاصی به سر زنان لر می دهد. این روسریها كه معمولاً ابریشمی می باشند و در طرح ها و رنگهای مختلف به كار می روند. با گره زیبائی به دور سر پیچیده می شود گوشه های آن هم به صورت آویزان بر پشت سر قرار می گیرد.
پیراهن زنان لر دارای برشی ساده ، بلند و گشاد است با طرح های گلدار و رنگهای الوان. شلوار پوشاك زنان لر از لحاظ تركیب و جنس پارچه دو قسمتی و دو رنگی است. معمولاً از دمپا تا حدود بالای زانو ، پارچه ساده با نقشبندی و نواردوزی شده است و قسمت بالاتر به رنگ دیگر و گلدار می باشد .قسمت های دیگری بر روی پیراهن زنان قرار می گیرد از جمله كلنجه ، كت مخملی كه در جلوی بدن بسته نمی شود ، بقیه و لبه های دم آستین و دور شكاف آن یراقدوزی و نواردوزی شده است.
پوشاك زنان كرد
پوشاك زنان كرد از سربند، زیرپوش، پیراهن، نیم تنه، قبا، روپوش، شلوار تشكیل شده است. پوشش سر زنان كرد كرمانشاهى پرپشت و از چندین دستمال بزرگ ریشهدار تشكیل شده است. این دستمالها را معمولاً بر دور كلاهكى كه گاه شبیه عرقچین است مىپیچند، كلاهك ممكن است چند ترك یا بدون ترك و ساده باشد.
لباس آنان نیز شامل زیرپوش یا زیرپیراهنی بلند قد با آستین ساده و مچ دار و پیراهن بلند گشاد، جلیقه که تنپوشی بىآستین و با قد كوتاه و تا كمر می باشد،نیم تنه که مانند جلیقه كوتاه است و سراسر كنارههاى آن داراى نوارهاى الوان و یراق است، قباى بلند، شلوار و روپوش که چادری از پارچه ابریشمى مشكی است و در پیش روى سینه گره مىزنند می باشد و پاپوش سنتى آنان همان كفش دستباف رنگین است كه به گیوه معروف است.
منابع
غفاری،زهرا.پوشش زن ایرانی از نگاه تاریخ. سایت مردم سالاری.
شهشهانی، سهیلا. 1374. تاریخچه پوشش سر در ایران. موسسه انتشارات مدبر. تهران
پوشش زنان در ایران(بخش سوم و چهارم) ،سایت مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری.
پوشش محلی زنان ایران.مجله پیام زن . خرداد 1380، شماره 111.
ضیاءپور، جلیل. پوشاک ایلات و روستاییان ایران.
نگاهی اجمالی بر پوشاک زنان محلی ایران ـ دومین نمایشگاه تشخص و منزلت در نظام اسلام.
مریم عطاریان- بخش خانواده و زندگی
مقالات مرتبط
