معرفی یک دوست به فرزندم

دوست دارید فرزندان تان چگونه افرادی باشند ؟ دوست دارید فرزندانتان را چگونه تربیت کنید؟

عمل تربیتى در خانواده به منزله پاسدارى از فطرت توحیدى فرزند است . این پاسدارى یک وظیفه بزرگ تربیتى و اخلاقى است كه عمل به آن مهمترین كاركرد خانواده را فعلیت مى ‏بخشد.

زندگى پاکیزه هنگامى به دست خواهد آمد که انسان دل خود را با یاد خدا زنده نگه دارد تا به کمک آن بتواند با همه جاذبه هاى بدى و فساد مبارزه کند و دست شیطان هاى درونى و برونى را از سر خود کوتاه کند. توفیق این ذکر و حضور همیشگى، فقط به برکت نماز به دست مى آید. «نماز در حقیقت، پشتوانه استوار و ذخیره تمام نشدنى است که آدمى را در مبارزه با شیطان نفس که همواره او را به پستى و زبونى مى کشاند و شیطان هاى قدرت که با زر و زور و تزویر او را وادار به ذلت و تسلیم مى کند، یارى مى رساند و محکم ترین و کارسازترین وسیله اى است که انسان ها در آغاز راه، رابطه خود را با خدا با آن استوار مى کنند و برجسته ترین اولیاى خدا نیز بهشت خلوت انس خود با محبوب را در آن مى جویند».

تربیت فرزند به معناى فراهم آوردن مقدمات لازم براى به فعلیت رسیدن قواى او در راه تقرّب به خداوند است. این عمل نیازمند آگاهى و تمرین عملى است. اگر پدر و مادر در جهت انتقال عقاید صحیح و ایجاد رفتار درست در فرزند خود كوشا باشند، خیر او را فراهم كرده‏اند و خداوند بر آنان رحمت خواهد نمود. لذا در مسیر تقویت آموزش های دینی و سوق دادن فرزندان به فرایضی مثل نماز باید از روش های مناسب و موثر بهره گرفت. که تعدادی از آن ها را برای شما شرح می دهیم.

با بهره برداری از سرمایه عاطفی و انرژی مثبت خانواده، بسیاری از برنامه های تربیتی را می توان به اجرا در آورد. این مسئله  وقتی انجام می شود که والدین بتوانند بین خود و فرزند، صمیمیتی بسیار فراتر و ریشه دارتر از صمیمیت در سایر ارتباطات زندگی به وجود آورند.

در چنین فضای عاطفی اگر یکی از والدین درباره نماز یا نماز خوان ها موضوع و یا قصه ای را شرح دهد به احتمال قوی با پندپذیری موثر از سوی فرزند مواجه خواهد شد. اگر فردی با علاقه به چیزی گوش بدهد و گوینده نیز محبوب او باشد کلام در او تأثیر گذاشته و زمینه عمل کردن به آن نیز فراهم می شود.

هر گروه سنی به مثابه پیمانه ای است که بیش از ظرفیت خود پذیرای محتوای اضافی را ندارد. مربیان و والدین بدون رعایت این اصل نمی توانند پیام های خود را به کودکان و نوجوانان بقبولانند؛ از این رو والدین باید از خود بپرسند که: «فرزند دوره ابتدایی من، دارای کدام علایق و چه توان ذهنی است؟» باید دانست که در دوره کودکی «دیدن» بیش از «شنیدن» کارساز است. در پیام های مربوط به نماز نیز باید عمدتاً از رفتار و عمل بهره گرفت تا حرف و گفتار.

تعلیم و تربیت با اقدامات قطعی و گسسته از هم تحقق پیدا نمی کند خداوند آدمی را طوری آفریده است که باید اقدامات تربیتی به طور مرتب و مستمر بر او اعمال شود تا در او نهادینه گردد. برای تربیت دینی و تقویت روحیه نماز خوانی در فرزند نیز باید برنامه داشت و این برنامه را به طور مداوم اجرا کرد؛ البته معنای مدامت آن نیست که با تکرار ملال آور خواسته های خود، روح او را آزرده کنیم و شیرینی عبادت و نماز را در کام او تلخ نماییم. خیلی از جنبه های مداومت می تواند نامرئی و غیرمستقیم باشد. به طور مثال هر بار سجاده نماز را جلوی دیدگان فرزند خردسال پهن می کنیم تا او را نسبت به نماز علاقه مند سازیم.

4- ارتباط خانه و مدرسه

تربیت به طور ذاتی به وحدت و یکپارچگی همه نهادهای تربیتی و به خصوص دو نهاد خانه و مدرسه محتاج است. چگونه ممکن است یک کودک در مدرسه به طرق مختلف پیام های مربوط به نماز را دریافت کند ولی در خانواده چنین فضایی نباشد و او نماز خوان پرورش یابد؟ و این در حالی است که اگر خانواده و مدرسه همسو با یکدیگر فعالیت کنند نتایجی رضایتمند تر خواهند گرفت .

5- رعایت اعتدال

پرهیز از افراط و تفریط قاعده اساسی زندگی است. در تربیت دینی و آموزش نماز نیز باید از این اصل پیروی کرد. نماز با همه قداستی که دارد نباید وقت بازی و یا استراحت کودک را بگیرد. اصولاً نمازی که مزاحم انجام فعالیت های طبیعی کودک باشد، نظم تربیتی مطلوب نخواهد داشت. والدین باید با کسب آگاهی از همه جنبه های زندگی فرزند خود، آسان گیری و اعتدال را مراعات کنند.

6- عکس العمل های مناسب در برابر رفتارهای دینی

اگر رفتاری از فرد به ویژه از سوی کودک و یا نوجوان سر بزند ولی پاسخی دریافت نکند آن رفتار منجر به آثار مطلوب نخواهد بود. رفتارهای نامطلوب با عکس العمل درست، تعدیل و اصلاح می شود و رفتارهای مطلوب از طریق عکس العمل های صحیح تقویت می شود.

گفتنی است که عکس العمل صرفاً به تشویق و یا تنبیه محدود نمی شود ممکن است عکس العمل مربی یک تذکر  مفید باشد، تذکری که نه تشویق است نه تنبیه، ولی اثر مفیدی در رفتار فرد دارد.

روش های کاربردی

آنچه توضیح داده شد بایدها و نبایدهای حاکم بر رفتار مربی یا متربی است که در همه شرایط و در همه اقدامات تربیتی  قابل اجرا است. اکنون چند روش کاربردی توضیح داده می شود.

1- روش الگویی

تجارب تربیتی و دلالت های دینی حاکی از آن است که «فعل پدر و مادر» تأثیری فراوان در تقویت روحیه و انجام فرائض دینی از جمله نماز در فرزند به جا می گذارد. زیرا اصولا خداوند انسان را طوری آفریده که از اسوه ها و یا نمونه های عینی اثر می پذیرد. قول والدین مکمل فعل است اما هیچ کدام جای دیگر را نمی گیرد و هر یک باید در موقعیت مناسب به کار گرفته شود، زیرا قول گسسته از فعل، تأثیرگذار نیست.

2- روش تنوع

گوناگونى در برنامه هاى نماز، در ادامه دار شدن نمازگزارى کودکان و نوجوانان بسیار مؤثر است، بدین معنا که نماز جنبه هاى مختلفى دارد و تنها به بعد فردى محدود نمى شود. فرزندان در خانواده تنها با بعد فردى نماز آشنا مى شوند، ولى براى آشنایى با جنبه هاى فرهنگى، اجتماعى و سیاسى نماز شرکت دادن آنان به همراه افراد خانواده در نماز جماعت، مسجد و نماز جمعه ضرورى است. شرکت دسته جمعى افراد خانواده در جمع نمازگزاران، ضمن اینکه نوعى نشاط و طراوت را در نماز به همراه دارد و آن را از یک نواختى و کسالت بار بودن خارج مى کند، سبب نهادینه و استحکام جایگاه نماز میان اعضاى خانواده مى شود و میل و رغبت به نماز را بالا مى برد.

3- پاسخ به کنجکاوی های کودک

باید از کنجکاوی کودک که ویژگی طبیعی اوست برای ایجاد رفتارهای مناسب و مطلوب بهترین استفاده ها را برد. وقتی که فرزندان درباره مسائل اعتقادی و نماز می پرسند فرصت مناسبی است تا بتوانیم با پاسخ های درست و یا طرح سوالات موثر در او اثر تربیتی بگذاریم. به عنوان مثال وقتی سوال می شود:

این ماهی چگوه در آب زندگی می کند و نمی میرد؟ باید به او آموخت که چگونه در مقابل همه این داده ها و نعمت ها تشکر و قدردانی نمود و به نماز به عنوان یکی از شیوه های تشکر کردن اشاره کرد.

4- ایجاد ارتباط بین زیبایی و نماز

انسان موجودی زیبادوست و در پی زیبایی هاست. کودک و نوجوان نیز هم چون بزرگ سالان زیبایی ها را می بیند و دوست دارد یا خرید سجاده زیبا و چادر نمازی قشنگ برای دختران، جانماز و لباس زیبا برای پسران و ... می توان رغبت آنها به نماز خواندن و حضور در جمع نمازگزاری را فزونی بخشید هر قدر والدین بتوانند زیبایی ها را با نماز خواندن پیوند بزنند، به همان اندازه موفق تر خواهند بود.

در هر حال هنر مربیانی که می خواهند نیاز درونی افراد را به پرستش خدا شکوفا و هدایت کنند، این است که با زیباترین شکل و شیواترین آموزش ها رغبت فرا گیران را برانگیزند.

فرآوری: کهتری

بخش خانواده ایرانی

منابع:

منصوره رحمان دوست - ماهنامه کودک

http://dari.irib.ir

اگر می خواهید دوست خدا شود

در قلبش حک کنیم

ریشه های تربیت دینی

تربیت و آموزش دینی كودكان ( قسمت اول )

تکیه گاهی مطمئن در دورانی حساس

در طریق تربیت دینی چه مراقبت هایی لازم است؟

دانه دانه های دین