الهی پیر شی جوون!
امنیت روانی سالمندان
كارشناسان مسائل اجتماعی، سالمندان را پس از جوانان آسیب پذیرترین قشر در برابر انواع استرس ها ارزیابی می كنند. این دو گروه سنی اگرچه تفاوت های آشكاری با هم دارند ، اما در توصیف وضعیت اجتماعی شان به شباهت های بسیاری هم می توان اشاره كرد. به عنوان مثال در مورد افسردگی هر دو قشر می توان عدم برخورداری كامل از حمایت های اجتماعی و به همان میزان احساس امنیت و رضامندی از زندگی را اصلی ترین عامل دانست كه برای پیرسالان و جوانان به یك اندازه تاثیرگذار خواهد بود.
براساس آخرین گزارش های توسعه انسانی سازمان ملل متحد ، ایران توانسته است با دوپله ارتقا كه یكی از شاخصه های این ارتقا را می توان افزایش امید به زندگی دانست ، به وضعیت بهتری نسبت به گذشته دست یابد. این موضوع از یك سو ارتقای سطح بهداشت و از سوی دیگر كاهش استرس های روانی را نشان می دهد كه موجب افزایش طول عمر افراد و امید بیشتر به زندگی در آنها شده است ، اما اگر در دراز مدت ، همین میزان نرخ خدمات اجتماعی رشد معقولی نداشته باشد ، نه تنها در سال های آتی با بحران سالمندی مواجه خواهیم شد ، بلكه به همان نسبت میزان استرس جامعه جوان را هم بالابرده ایم ، چرا كه جوانان چشم به سالخوردگان دارند و آینده خود را در تصویری از زندگی امروز آن ها جست و جو می كنند.
سالخوردگان و خدمات اجتماعی
طی سال های اخیر توجه به پیرسالان از نظر ارائه خدمات اجتماعی كم و بیش رشد كرده است و در همین راستا گروه های اجتماعی نیز فعال تر شده اند با این همه از دو نكته اساسی نمی توان غفلت كرد ، دو نكته ای كه هم سالمندان و هم كارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند.
اول آن كه خدمات اجتماعی به فرض گسترده بودن نیز نباید صرفاً به گروهی خاص اختصاص پیدا كند و نكته دوم این كه رعایت و تكریم سالمندان شكلی قانونی و فراگیر به خود بگیرد.
دكتر محمد علی دانشور- كارشناس مسائل اجتماعی- در این رابطه می گوید: بسیاری از مصادیق تكریم به سالمندان بطور عرفی و وجدانی در فرهنگ ما وجود دارد ، اما باتوسعه زندگی شهری و تغییر بافت مناسبات اجتماعی باید این موارد را به شكل قانونی درآوریم. منظور از قانون، ماموریت دادن به هر سازمان و نهادی برای عملیاتی كردن تكریم سالمندان است. به عنوان مثال همین شركت واحد یا مترو می توانند جایگاه هایی را ویژه سالمندان درنظر بگیرند و رعایت آن را هم به شكل سازمانی عملیاتی كنند . این وضعیت علاوه بر تقویت فرهنگ عمومی، سالمندان را از امنیت قانونی هم برخوردار خواهد كرد. وی در ادامه می افزاید: موضوع بعدی كه باید بدان اشاره كرد ، فراگیری است به این معنی كه نباید هر سازمان ساز خودش را بزند، آن وقت مثلاً بازنشستگان فلان نهاد نسبت به بازنشستگان نهاد و ارگانی دیگر احساس كمبود خواهند كرد و بعد این كه همه سالمندان مشمول خدمات اجتماعی شوند نه این كه یك شخص 60 ساله كه در هیچ نهاد دولتی و خصوصی شاغل نبوده بین خود و همسالانش كه بازنشسته مراكز دولتی هستند احساس تبعیض كند و یا احساس كند نمی تواند به طور رایگان مثل همسالان دیگرش سوار اتوبوس شركت واحد شود، احساس كند نمی تواند مثل سالمندان دیگر به سینما برود و….
حاصل یك پژوهش دانشگاهی در مناطق مختلف تهران حاكی از وابستگی تعداد زیادی از سالخوردگان به فرزندان و خویشان خود است. این یافته ها بیانگر آن است كه مردان سالخورده نسبت به زنان سالخورده موقعیت نسبی بهتری دارند و این موقعیت بهتر در تمامی زمینه های سواد ، اشتغال، درآمد ماهانه و تطبیق وضعیت زندگی باتوجه به این درآمد ، قابل بررسی است.
مردان سالخورده از نظر منابع تامین درآمد و مالكیت محل مسكونی استقلال بیشتری نسبت به زنان دارند و در همین رابطه زنان سالخورده بیشتر به اعضای خانواده و خویشاوندان خود برای تامین درآمد ماهانه و محل مسكونی متكی هستند.
مهم ترین فعالیت های اجتماعی از نظر سالخوردگان انجام فرایض دینی و مذهبی، سفرهای زیارتی و دیدار اقوام و خویشان نزدیك است. در این رابطه یافته های علمی نشان می دهد زنان بیشتر از مردان گرایش به فعالیت های مذهبی دارند و همچنین روابط اجتماعی آن ها بیشتر در درون شبكه های خانوادگی اتفاق می افتد. در عوض مردان فعالیت های اجتماعی خارج از خانه بیشتری دارند.
موضوع دیگری كه ارتباط مستقیم با امنیت روانی سالمندان برقرار می كند، مفهوم خانه است. خانه به معنای فضایی كه سالمند از هر حیث در آن احساس امنیت كند. در یك تحلیل كلی و جمع بندی نظرات كارشناسان در ارتباط با خانه به چهار مورد اساسی می توان اشاره كرد.
1 ـ فضایی آرام و به دور از تنش و احساسات یاس آمیز كه می تواند آرامش بخش روح و روان سالمندان باشد.
2 ـ با رعایت اصول ایمنی و بهداشتی كه ارتباط مستقیم با نوع معماری خانه دارد ، سلامت سالمندان تامین شده و نیاز به درمان جسمی و روحی در آنها را كاهش می دهد.
3- وجود مجموعه ای از رهنمودهای معماری در زمینه مورد نظر كه به دلیل نبودن ساماندهی اجرایی كافی و نبودن ضوابط لازم الاجرا مورد استفاده قرار نمی گیرد.
4ـ ایجاد آسایش جسمی و فیزیكی جهت امنیت یا سهولت دسترسی ها ، چیدمان مناسب داخلی فضاها، ابعاد مناسب فضاها و فضاهایی كه سلامتی جسمی و روانی سالمندان را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
با توجه به آنچه گفته شد می توان حقوق شهروندی و برخورداری از امكانات موجود در جامعه را برای سالخوردگان به این شكل تعریف كرد:
مجموعه ای از ضوابط اجتماعی، مناسبات فرهنگی و ضمانت های اقتصادی كه باعث آرامش سالمندان می شود. این موضوع علاوه بر آن كه هزینه های جامعه را برای جلوگیری از بحران یا فروكش بحران سالمندی كاهش می دهد ، این گروه سنی را به صورت بخش فعالی از جامعه دوباره بازسازی می كند.
به عبارت دیگر وقتی سالمند از هر نظر احساس امنیت كرد ، سعی خواهد كرد تا خود را به عنوان عضوی مثبت ، مؤثر و فعال در جامعه جلوه دهد كه در آن صورت می توان با فعال كردن NGO های مختلف از تجربه و انرژی سالمندان استفاده كرد و اما مهم ترین نكته ای كه جا دارد بار دیگر بدان تاكید شود ، الگوپذیری جوانان از سالمندان است. آنها در وضعیت امروز پیرسالان و بازنشستگان ، فردای خود را می بینند. پس با افزایش امید به زندگی در جامعه ایران و ناهمخوانی آن با برخورداری از امكانات اجتماعی، یاس را برای جوانان به ارمغان نیاوریم.
منبع : فصلنامه ی تخصصی سالمند - با تلخیص
مقالات مرتبط :
