چرا ناخن هایش را می جود؟
بسیاری از والدین زمانی که می بینند فرزندشان در حال جویدن ناخن هایش است ناراحت، آزرده و خشمگین می شوند و مدام به او تذکر می دهند که «ما نگران سلامتی و بهداشت تو هستیم و نمی خواهیم در آینده انگشتانی زشت داشته باشی.» بیشتر آنان بر این باورند که کودکانی که ناخن می جوند، دچار فشار عصبی و اضطراب شده اند و سعی دارند با این عمل خود تشویش و دلهره خود را کاهش دهند. آنها همچنین نگران این موضوع هستند که این رفتار در کودکانشان به صورت عادتی درآید که در آینده به سختی بتوانند آن را ترک کنند. منظور از عادت، رفتاری مقاوم شده است که بارها و بارها تکرار می شود. یک عادت ممکن است گاه به عنوان یک سرگرمی و گاه راهی برای رهایی از اضطراب های روزانه کودک انتخاب شود. اغلب کودکان و نوجوانان طی دوران رشد خود، عادات و رفتارهای گوناگونی را تجربه می کنند که مورد تایید والدین و اطرافیان شان نیست؛ مثل مکیدن شست، انگشت در بینی کردن، مو تاب دادن و چرخیدن های متوالی در اتاق. آنان این عادات را کاملاً غیر ارادی و ناخودآگاهانه انجام می دهند و به هیچ وجه قصدشان آزردن و برانگیختن دیگران نیست. در این گونه موارد انتخاب شیوه مقابله و رویارویی با آن مشکل از اهمیت ویژه یی برخوردار است زیرا می تواند تاثیر زیادی بر روند درمان یا وخیم تر شدن اوضاع بگذارد.
جویدن ناخن یک اختلال و واکنش روانی است که در کودکان معمولا در سنین خردسالی آغاز می‌شود.علت ناخن‌جویدن در این سنین، اغلب ناشی از هیجانات و اضطراب‌هاست. ناخن جویدن همین‌طور می‌تواند روشی برای ابراز دلگیری‌ها، دلخوری‌ها، دلواپسی‌ها یا جلب‌توجه باشد.معمولاً کودکان مضطرب به ناخن جویدن مبتلا می شوند که گاهی تا مجروح کردن انگشتان نیز پیش می رود زیرا ناخن جویدن در کودکان منقلب و هراسان، تسکین ایجاد می کند و باعث آرامش شان می شود. این بچه ها به محض رهاکردن این کار، دچار اضطراب می شوند و دوباره شروع به ناخن جوی می کنند.
عواملی که باعث ناخن جوی در کودک می شود عبارتند از:
- فشار محیط بر کودک؛ کودکی که تحت انضباط شدید قرار گیرد وقتی نمی تواند بر موانع پیروز شود به خود فشار می آورد و این فشار باعث اضطراب می شود و در نتیجه برای رهایی از اضطراب، به ناخن جوی روی می آورد.
- گاهی ناخن جویدن بر اثر تقلید به وجود می آید. گاهی کودکان این عمل را از والدین یاد می‌گیرند. کودک ابتدا تقلید می کند و کم کم به صورت عادت در می آید.
- گاهی به‌علت اضطراب و استرس به ناخن‌جویدن روی می‌آورند.
- کودکان خجالتی و کم رو، اغلب دچار این عادت ناپسند می شوند.
- گاهی هنگام دندان در آوردن و التهاب لثه ها، این عادت در کودکان ایجاد می شود.
در زیر توصیه‌هایی برای جلوگیری از این عمل آورده شده است:
والدین و اعضای موثر خانواده کودک برای درمان و کمک به کودکانی که عادت به جویدن ناخن هایشان دارند، روش های گوناگونی برمی گزینند. گروهی از آنها با ساده ترین عادت ناخوشایند فرزندشان چنان عصبانی و خشمگین می شوند که با شدیدترین شیوه های تربیتی درصدد مقابله با آن برمی آیند. در حالی که گروهی دیگر صبورانه و با ملایمت آرامش خود را حفظ می کنند و سعی دارند روند تشخیص، درمان و بهبودی فرزندشان را پی بگیرند و با همکاری ها و حمایت های خود مانع از تشدید اوضاع شوند. در بسیاری از موارد اگر والدین و اعضای موثر خانواده عادت ناپسند فرزندشان را تا مدتی نادیده بگیرند، پس از مدتی آن عادت به کلی از بین خواهد رفت زیرا یا کودک نیازی به تکرار و استمرار آن ندارد یا اینکه به تدریج بر اثر آن رشد و تحول کودک کاهش خواهد یافت و به کلی از یاد خواهد رفت. به طور کلی چنانچه کودک عادتی دارد که مادر و پدر درصدد کاهش آن هستند، می توانند با استفاده از روش های ساده زیر موجب کاهش و قطع آن شوند.
* در زمان التهاب لثه ها، وسیله ای در اختیار کودک قرار دهید تا کودک مجبور نشود برای رفع التهاب از انگشتانش استفاده کند.
* کوتاه‌کردن ناخن‌ها : ناخن‌های کوتاه‌شده لزوم کمتری دارند که جویده شوند. سعی کنید هر چند روز یک بار ناخن‌هایش را بگیرید و سوهان بزنید که حتی نتواند تکه‌های کوچک ناخن را به دندان بگیرد.
* منحرف‌کردن حواس در هنگام ناخن‌جویدن:
سعی کنید حواس کودک را هنگام این عمل پرت کنید. زمانی که درمی یابید کودک مترصد جویدن ناخنش شده است، با او صحبت کنید (بازی های کلامی بهترین روش به حرف گرفتن کودک است)، از او کارهایی بخواهید که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند، مثل درست‌کردن یک کاردستی یا کشیدن یک نقاشی.اسباب بازی به دست های او بدهید تا دست هایش درگیر بازی با آن شود و فکر ناخن جویدن به سرش نزند. در مواردی این روش ها موثر واقع می شوند و در مواردی نیز کارایی چندانی ندارند؛ در این صورت بهتر است با کمی دقت و توجه محرک های گوناگونی را که می تواند مانع از عمل جویدن ناخن در کودک شود، پیدا کنید و آنها را به کار ببرید.
* سعی کنید وقت بیشتری به او اختصاص بدهید تا تنها نماند.
بنشینید و خیلی آرام درباره ناخن های فرزندتان با او صحبت کنید. از آنجایی که کودکان مایلند توجه، محبت و حمایت مادر و پدر خود را هیچ گاه از دست ندهند، تلاش می کنند با انجام خواسته های آنان رضایت شان را جلب کنند.
- به او بگویید اگر ناخن هایش را بجود، انگشتان نازیبایی خواهد داشت و نمی تواند آنها را به سایرین نشان دهد.
- از او بپرسید چه مواقعی شروع به جویدن ناخن می کند؟ شاید او دلیل به خصوصی را برای این کار توضیح دهد. به او بگویید زمانی که متوجه این عمل او شوید، با گفتن کلمه یا عبارت خاصی حاضرید به او یادآوری کنید که دست از جویدن ناخن بردارد.
- به او بگویید قصدتان آشوب به پا کردن و جر و بحث با او نیست بلکه تنها قصد دارید به او کمک کنید.
- فکر نکنید او عمداً شروع به جویدن ناخن می کند. این کار برای او به صورت عادتی مستمر درآمده است که احتمالاً قادر نیست جلوی خودش را بگیرد. اگر او واقعاً دوست دارد عادتش را ترک کند، شما می توانید به او در این کار کمک کنید.
- آیا وقتی کودک شروع به جویدن ناخن می کند و شما به او تذکر می دهید، باز هم دستش را در دهان می گذارد یا دستش را با سر آستینش می پوشاند؟ به او بگویید زمانی که یکی از دست هایش را برای جویدن ناخن بالا می آورد، سعی کند با دست دیگرش آن را بگیرد و مانع از بالا رفتن آن شود.
* چسب‌زدن روی انگشتان: شما می‌توانید چسب‌های زخم رنگی روی دستانش بزنید. به یاد داشته باشید تهدید پاشیدن فلفل و دارو روی انگشتان، نه‌تنها تاثیری ندارد، بلکه می‌تواند مشکل را تشدید کند. مخصوصا بچه‌های کوچک‌تر نمی‌توانند دلیل اینکه انگشتانشان بدمزه است را بفهمند و این راه‌حل نمی‌تواند به آنها کمک کند.
همین‌طور سعی کنید هرگز بچه‌ها را نترسانید. به‌عنوان مثال اگر ناخنت را بخوری درخت ناخن در شکمت رشد می‌کند یا اینکه ممکن است بدون اینکه بداند انگشتش را بخورد زیرا کودک شما ممکن است این گفته‌های شما را به طور واقعی احساس کند.
* در صورتی که عامل محیطی باعث ناخن جوی شده باید تا حد امکان سعی کنید فشار روحی بر کودک وارد نشود و از سختگیری نسبت به کودک بپرهیزید.
* باید نیازهای طبیعی کودک را بشناسید و کاری نکنید که جلو این نیازها گرفته شود؛ نیازهایی مانند بازکردن، خراب کردن وسایل و پریدن. کودک نمی تواند برای مدتی طولانی بدون حرکت و آرام بنشیند. برقراری نظم و انضباط شدید، برای کودک فشار روحی ایجاد می کند.
* در درس خواندن از او توقع بیش از حد نداشته باشید.
* پیش از آنکه از لحاظ بدنی آمادگی یابد، از او انتظار نداشته باشید که دفع ادرار خود را کنترل کند.
*هرگز او را به خاطر ناخن جویدن مورد تمسخر قرار ندهید.
* دائماً به او تذکر ندهید و ایراد نگیرید.
در مواردی بهترین کاری که والدین در مقابل این عادت فرزندشان می توانند انجام دهند، آن است که هیچ عکس العملی نشان ندهند. انتقاد، اوقات تلخی، ریشخند کردن، تذکرهای ممتد (تو مثل نی نی کوچولوها مدام دستت در دهانت است)، یا تهدید و سرزنش کردن (مریض می شوی دست هایت زشت می شوند)، هیچ تاثیری در کاهش این عادت ندارند. آنها باید از روش های حمایتی همه جانبه استفاده کنند زیرا والدین نزدیک ترین افراد زندگی کودک هستند که می توانند او را در این کار کمک و هدایت کنند. اگر آنها برای کاستن از عادات ناخوشایند فرزندشان از روش های تند و خشونت آمیز استفاده کنند، نه تنها موجب کاهش آن عادت نخواهند شد، بلکه فشار عصبی بیشتری هم به کودک وارد می آورند. والدین و مربیان می توانند با الگو قرار دادن خود و آموزش روش های آرام سازی، ورزش های ساده و گوناگونی را به فرزندشان یاد بدهند. برای مثال همگی روی زمین بنشینند، نفس های طولانی بکشند، تصورات آرام بخشی در ذهن خود مرور کنند و با حفظ آرامش عضلانی خود سعی کنند شیوه های کاهش فشار عصبی را به فرزندانشان بیاموزند.
*او را با اشیاء مورد علاقه اش سرگرم کنید.
* او را در فعالیت های مختلف شرکت دهید.
ناخن جویدن، بیشتر نشانه تهاجم خفته و اضطراب درونی کودک می باشد. این حالت در بچه های بزرگ تر شایع تر است. کودک از این طریق حالت تهاجمی خود را کنترل می کند و بر اضطراب ها چیره می شود و توجهش را از دنیای خارج قطع می کند و به درون خویش برمی گرداند
* والدین می توانند از روش های رفتاردرمانی (دادن ستاره یا برچسب های عروسکی به کودک) استفاده کنند. طبق این روش ها، هر روزی که کودک ناخنش را نجود، ستاره یی به عنوان پاداش به او می دهند و چنانچه بتواند تعداد این ستاره ها را به 10 برساند، جایزه و پاداشی دریافت خواهد کرد که موجب تقویت رفتار خوشایند او (یعنی نجویدن ناخن) می شود. برای دختران خردسال، شاید بهترین پاداش مرتب کردن ناخن ها و لاک زدن یا ستاره زدن روی ناخن هایش باشد.
* یکی دیگر از روش های مقابله با ناخن جویدن کودکان، استفاده از دستکش های تزئینی است. گروهی از کودکان زمانی که انگشتان شان را می بینند، به این کار مشغول می شوند. در حالی که اگر انگشتان آنها در دستکش باشد، هم متوجه قول خود می شوند و هم محرکی خارجی آنان را از این کار باز می دارد.
* سعی کنید نگرش و دیدی مثبت، سازنده و شفاف نسبت به حل مشکل کودک داشته باشید. اگر هدف شما خاموش ساختن عادتی ناخوشایند در فرزندتان است، بهتر است آن را ملایم و واضح برای او توضیح دهید. سرزنش کردن و تنبیه کودکی که عادت به جویدن ناخن هایش دارد، نه تنها روش مقابله مناسبی برای درمان آن نیست، بلکه کودک را عصبی تر و لجوج تر می کند و همین امر موجب تشدید این عمل در کودک می شود. بهتر است قبل از آنکه والدین درصدد درمان و بهبودی کودک برآیند، سعی کنند عوامل مختلفی را که می تواند در تشکیل و تثبیت این عادت در فرزندشان موثر باشد، بررسی کنند. برای مثال، چه مدت است کودک شروع به جویدن ناخن کرده است؟ آیا این رفتار او عکس العملی نسبت به فشارها و استرس های عصبی است؟ آیا والدین مشاجرات طولانی دارند؟ آیا اخیراً کودک بیمار بوده است؟ و... اگر چنین است، جای امیدواری است که با تغییرات و آرام سازی محیط این عادت خود را ترک کند. آیا مدت ها است که او این عادت را دارد و آیا تاثیری بر روند زندگی عادی روزانه او (روابط خانوادگی، دوستان، آموزگاران مدرسه، جمع همکلاسی ها و...) گذاشته است؟ آیا کودک در شرایطی خاص (مکان و زمان به خصوصی) مشغول ناخن جویدن می شود؟ برای مثال، هنگام تماشای تلویزیون، نشستن در اتومبیل، بازی با همسالان و... در نظر داشته باشید تشخیص زمانی که کودک ناخن می جود یا نمی جود، در انتخاب شیوه درمان می تواند نقش مهمی داشته باشد.
* زمانی که فرزندتان رفتارهای خویشتندارانه از خود نشان می دهد، حتماً او را مورد توجه، محبت و حمایت خود قرار دهید. برای مثال، اگر دخترتان سعی می کند کمتر ناخن هایش را بجود، برایش لاک یا انگشتری بگیرید که بتواند با نشان دادن آن به دیگران، تشویق شود عادت خود را کاملاً ترک کند یا هنگامی که پسرتان درصدد ترک عادت ناخن جویدنش برمی آید، حتماً او را با خواندن داستان های مورد علاقه اش، پارک بردن، نقاشی کشیدن و... سرگرم سازید و علت تشویق های خود را برایش توضیح دهید.
از آنجایی که هر عادتی برای اینکه کاملاً در کودک تثبیت شود، زمان می خواهد، طبیعی است که برای ترک آن هم، زمان لازم است. در بیشتر موارد، یک عادت چندان طول نمی کشد که عادت به حساب آید زیرا ممکن است حاصل یک مشکل یا بیماری جسمی باشد. برای مثال زمانی که کودکی مدام بینی اش را می مالد، شاید خشکی یا مجروح شدن مخاط بینی عامل اصلی این رفتار کودک است، یا کودکی که مدام شست خود را می مکد، شاید دچار اضطراب و پریشانی مفرط باشد.
بخش خانواده ایرانی سایت تبیان
تنظیم و فرآوری: نسرین صفری
منبع: پزشکان بدون مرز
سایت راسخون
در این زمینه می توانید با مشاورین سایت در ارتباط باشید.
مقالات مرتبط
