اثرات سلامت محیطی رادیواکتیویته(2)

در حادثه چرنوبیل تعداد زیادی از مردم در معرض مقدار زیادی پرتو رادیواکتیو قرار گرفتند و دزهای دریافتی آنها تقریبا مشخص بود. این تراژدی در زمان خود می توانست درک بهتری از اثرات رادیواکتیو بر روی مردمی که سطوح مختلف تابش را دریافت نمودند به وجود آورد. امروزه بعد از گذشت سالها کار تحقیق روی دزهای دریافتی و اثرات دقیق آن بر نسل های بعدی کمی دچار چالش شده است.

در حال حاضر بیشتر دانش امروزی در مورد اثرات رادیو اکتیویته بر روی مردم از بازماندگان هیروشیما و ناگازاکی در سال 1324(1945م) بدست آمده است. جایی که دز دریافتی بسیار زیاد به سختی قابل برآورد بود. بدین ترتیب، افزایش آشکاری در انواع خاص لوسمی، لنفوما و سرطان های توپر بین بازماندگان مشاهده شد.

بدن انسان نوعی ساز و کار دفاعی در برابر صدمات ایجاد شده به وسلیه پرتوها و همینطور مواد سرطان زای شیمیایی ایجاد می کند.بنابراین چنانچه بدن در معرض مقدار کمی تابش قرار گیرد می تواند تحریک شود.

برای مقادیر خیلی زیاد تابش، این گونه صدمات می تواند کلیه نقاط بدن را در برگیرد. ده ها هزار نفر از مردمی که در کشورهای پیشرفته در محیط های پزشکی و صنعتی کار می کنند در معرض پرتو های رادیواکتیو بالاتر از زمینه هستند.بنابراین در هنگام کار، فیلم بج های مخصوص به انها داده می شود. این فیلم بج ها آثار پرتوها را در خود ثبت می کنند. در مورد گروهی از افراد، به کمک ابن فیلم بج ها اغلب نشان داده می شود که میزان مرگ و میر در اثر سرطان و مسایل دیگر نسبت به افراد عادی و آنهایی که همان کار را بدون وجود پرتوها انجام می دهند به طور معنی داری کمتر است.

پلوتونیم: این عنصر به ویژه قابل ملاحظه است. این ماده توسط عمل بازآفرینی از سوخت اورانیم مصرف شده در راکتورها و نیروگاه ها جدا می شود. پلوتونیم به عنوان سمی ترین عنصر شناخته شده برای بشر مطرح است و می توان از آن به عنوان مخاطره جدی یاد کرد. اگر چه مناسب است که سمیت شیمیایی آن را با سایر مواد شیمیایی که روزانه با آنها سر و کار داریم مقایسه کنیم. چنانچه پلوتونیم بلعیده شود سمیت آن خیلی کمتر از سیانید یا ارسنات سرب است و دو برابر بیشتر از کنسانتره بدست آمده از قهوه است.

خطر اصلی از آنجا ناشی می شود که این ماده به صورت غبارهای ریز استنشاق شود و جذب ریه گردد. این مورد باعث افزایش احتمال سرطان به میزان 15 برابر یا بیشتر در سال ها بعدی می شود و به صورت یک عامل مرگ و میر از سرطان ناشی از پلوتونیم مطرح است. به هر حال برخلاف آنچه مردم تصور می کنند واقعیتی وجود دارد و آن این است که در طول بیش از 30 سال آزمایش سلاح های هسته ای، بعد از جنگ جهانی دوم، مقدار 7 تن پلوتونیم وارد جو زمین شده است بدون اینکه به طور محسوسی متوجه اثرات آن شده باشیم.

بعضی مواد رادیواکتیو که وارد محیط زیست می شوند، با واپاشی خود طی گذشت روزها، هفته ها و یا سالها به سطح فعالیت مناسب و ایمن می رسند، ولی برخی دیگر از مواد رادیواکتیو اثرات خود را برای زمان های خیلی طولانی حفظ می کنند. همانطور که بعضی از سموم و مواد شیمیایی سرطان زا اینگونه هستند، این یک حقیقت است که اثرات سمی حاصل از فلزات سنگین مانند جیوه، کادمیوم و سرب که بخشی از محیط زیست انسان را تشکیل می دهند، همانند تابش های رادیواکتیو عمل می کنند. این وظیفه مهم دولت و صنعت است که از وارد شدن مقادیر بیشتری از این سموم در محیط زیست چه در حال و چه در آینده جلوگیری کنند. بر اساس تحقیقات بر روی محیط زیست استانداردهایی وصل شده اند که طبق آن افراد جامعه باید تحت پوشش های حفاظتی قرار گیرند.

باید در نظر داشت که اگر چه قرار گرفتن در معرض دز قابل توجهی از تشعشعات رادیواکتیو به عواقب بسیار ناخوشایندی برای سلامتی انسان ها و محیط زیست خواهد انجامید اما امروزه رعایت استانداردهای بسیار بالای ایمنی در راکتورهای اتمی (از جمله راکتور اتمی بوشهر) باعث شده تا امکان ایجاد چنین تشعشعاتی به حداقل برسد. غیر از عایق بندی های بسیار مستحکم و چند لایه دیواره های راکتورهای هسته ای امروزه پیشرفت های قابل توجهی که در نحوه علمی دفع زباله های هسته ای پدید آمده سبب شده تا نگرانی های زیست محیطی تا حد قابل قبولی کاهش یاید اگر چه مطالعات برای کاهش هر چه بیشتر این اثرات همچنان به عنوان موضوع داغی در پژوهش های مربوط به علوم هسته ای مطرح است.

منابع:IAEA bulletin،reviss