چگونه یک نوارقلب را تفسیرکنیم؟(3)

بیماری های قلب و عروق

همان گونه که در مطالب گذشته بیان شد ، قلب همانند یک تلمبه ی مرکزی خون را به جهت استفاده از اکسیژن موجود درآن به سلول های بدن می رساند . از سویی خود قلب نیز به جهت انجام فعالیت های خود ، نیاز به اکسیژن کافی دارد . وظیفه ی خون رسانی و به دنبال آن اکسیژن رسانی به قلب را عروق کرونر بر عهده دارند . در حالت‌ عادی ‌، وقتی‌ نیاز قلب‌ به‌ اکسیژن‌ زیاد می‌شود ، رگ‌های‌ خونرسان‌ قلب‌ می‌توانند از پس‌ برآوردن‌ این‌ نیاز برآیند .

اما اگر رگ‌های‌ قلبی‌ بیمار باشند ، یا فشارخون‌ بالا باشد ، خونرسانی‌ به‌ عضله‌ قلب‌ محدود می‌شود . به دنبال نرسیدن اکسیژن کافی به قلب به دلایلی که ذکر خواهد شد ، بیماری آنژین صدری بوجود خواهد آمد .

مشخصه های آنژین صدری

آنژین صدری احساسی ناراحت کننده و دردی است در قفسه‌ سینه‌ که‌ از قلب‌ برخاسته‌ باشد . درد معمولاً زیر استخوان‌ جناغ‌ حس‌ می‌شود و به‌ علت‌ نرسیدن‌ اکسیژن‌ به‌ مقدار کافی‌ به‌ عضله‌ قلب‌ روی‌ می‌دهد.  معمولا مثل آن می ماند که سینه شما سنگینی می کند یا اینکه درست در وسط سینه خودتان نوعی سفتی یا فشار را احساس می کنید که ممکن است تا بازوها ؛ گردن ، صورت ، پشت ، یا شکم شما کشیده شود .

بعضی افراد آن را به دردی کُند و گنگ و بعضی دیگر آنرا به دردی سمج تعبیر کرده اند. برای برخی این سفتی و انقباض بسیار حاد و دردناک و برای برخی دیگر بیش از یک ناراحتی جزئی نبوده است .  قطعا در طول زندگی با درد در قفسه ی سینه روبرو شده اید . هر دردی در قفسه ی سینه دلیل بر بیماری آنژین صدری نیست اما بهتر است در صورت تداوم این امر به متخصص مراجعه کنید .

عوامل دخیل در بروز آنژین صدری چیست؟

جالب است بدانید شایعترین علت درد در قفسه سینه ، عوامل غیر قلبی است .

بیماریهای گوارشی (زخم معده و اثنی عشر ، مری ، کیسه صفرا ) ، بیماریهای جدار قفسه سینه ( اسکلتی ، عضلانی ) و وضعیت هیجانی _ روانی از جمله عوامل غیر قلبی درد در قفسه سینه به شمار می روند .  این‌ درد معمولاً در مردان‌ بالای‌ 50 سال‌ و خانم‌هایی‌ که‌ یائسگی‌ را پشت‌ سر گذاشته‌اند دیده‌ می‌شود .

انواع آنژین

1) آنژین نوع پایدار :

حمله ای قابل پیش بینی است و زمانی که در حال استراحت و آرامش هستید رخ می دهد . که پس از چند دقیقه استراحت برطرف می شود .

2) آنژین نوع ناپایدار :

این نوع آنژین را با نام آنژین شبانه نیز می شناسند . درد در قفسه سینه که در حالت استراحت و یا حتی خواب رخ می دهد و ممکن است شدید تر باشد و دیرتر از نوع پایدار آرام گیرد .

3) آنژین متغیر یا Prinzmetal :

این نوع آنژین ناشی از اسپاسم عروق کرونر می باشد . اغلب در نیمه های شب و زمانی که شما در حال استراحت هستید اتفاق میافتد .

4) آنژین decubitus :

در وضعیت دراز کش و اغلب در هنگام خواب رخ می دهد . به طوریکه با بیدار شدن شخص همراه با تنگی نفس اتفاق می افتد.

5) آنژین بعد از انفارکتوس

علت آنژین صدری چیست ؟

عضله یا ماهیچه قلب خودش به دریافت خون و اکسیژن و مواد مقوی غذایی نیازمند است تا بتواند خون را پمپاژ کند و آنرا به تمام نقاط بدن شما برساند . رگهای کورونر قلب یا عروق یا شریانها ، خون غنی شده یا اکسیژن را به ماهیچه های قلب می رسانند . دو سرخرگ عمده قلب بسیاری از اوقات تقسیم می شوند تا خون ، به تمام دیواره های عضلانی قلب برسد . این عروق کورونر که وظیفه غذا رساندن به قلب را دارند ممکن است در اثر جمع شدن مواد چرب طی سالیان دراز در دیواره داخلی آنها باریک شوند .

به این حالت در زبان پزشکی اتروسکلروزیز گویند و به آن مواد چرب که در جدار سرخرگ جمع شده اند اتروما می گویند . در ادامه با اتروسکلروزیز نیز آشنا می شوید . در طی زمان این سرخرگ ممکن است باریک و باریکتر شود و دیگر به اندازه خوراک قلب ، خون اکسیژن دار به ماهیچه های قلب نمی رسد .

دلایلی که مانع اکسیژن رسانی کافی به قلب می شوند عبارتند از :

-  سیگار كشیدن

-  بالا بودن فشارخون

-  سابقه خانوادگی بیماری سرخرگهای قلب، دیابت، فشار خون بالا، یا آترواسكلروز

-  تغذیه نامناسب، خصوصاً وجود چربی زیاد در رژیم غذایی

-  سابقه حمله قلبی یا سكته مغزی

-  ورزش نكردن

- شخصیت تهاجمی یا ناشكیبا

- اضافه وزن

-  استفاده مداوم از روغنهای نباتی مایع و جامد که چربیهای مضر در بدن تولید کرده و باعث گرفتگی رگها میشوند.

-  مصرف نکردن روغنهای طبیعی مانند روغن گاوی، روغن زیتون و مواد طبیعی

استفاده از شیرینیجات، خوراکیها و مواد غیر طبیعی مانند پیتزا، شیرینی، شکلات و ...

-  افزایش كلسترول یا LDL (لیپوپروتیئن با چگالی كم ـ كلسترول بد) و یا كاهش HDL (لیپوپروتئین با چگالی زیاد ـ كلسترول خوب) در خون

آترواسکلروزیز (تصلب‌ شرایین )

آترواسکلروز که علت اصلی بروز بیماری‌های ایسکمی دهنده رگ‌های قلب و مغز به شمار می‌رود ، از زمان‌های بسیار قدیم شناخته شده بوده‌است . قدیمی ترین ضایعه آترواسکلروز در اجساد مومیایی شده مصر باستان با قدمت بیش از سه هزار سال قبل از میلاد پیدا شد . این گرفتاری یک روند التهابی مزمن است که در طی آن فرآیندهای ایمنی با عوامل خطرساز متابولیک واکنش نموده و موجب شروع ، گسترش و فعال شدن این ضایعه در رگ‌های بزرگ و متوسط می‌گردند . لخته‌ای که به دنبال شکاف خوردن ضایعه آترواسکلروتیک و یا به دنبال کنده شدن سلول‌های اندوتلیوم در محل ضایعه در رگ گرفتار پدید می‌آید می‌تواند موجب انفارکتوس بافتی (میوکارد و مغز) شود .

آترواسکلروز بیماری پیشرونده ای است که از دوران کودکی آغاز می شود و تظاهرات بالینی خود را به طور عمده در بزرگسالان ، از میانسالی به بعد آشکار می کند . این بیماری شایعترین بیماری قلبی است که " در افرادی که کلسترول بیش از حد مصرف می کنند و زندگی کم تحرک دارند ، به تدریج مقادیر زیادی کلسترول در زیر بافت شریان ها در مناطق مختلف بدن رسوب می کند . نتیجه این می گردد که پلاک های آترواسکلروزیز (پلاک یا آتروما) ایجاد می گردد و با برجسته شدن به درون مجرای رگ ، به طور کامل یا نسبی مانع از جریان خون می شوند . یکی از مکان های رایج تشکیل پلاک های آترواسکلروزیز ، چند سانتی متری نخست شرایین اصلی کرونر است .

آترو اسکلروز بیماری ای است که می توان پیشرفت آن را متوقف کرد یا در بعضی موارد نیز آن را بر گشت داد .

آترو اسکلروز با تجمع ذرات چربی و لیپیدی در لایه داخلی دیواره ی سرخرگی آغاز می گردد . اگرچه تصور می شود این ذرات چربی عامل آترواسکلروز باشد ، اما از دوران بچگی در دیواره سرخرگی وجود دارد و تمام این ذرات تبدیل به ضایعات پیشرفته نمی گردد . به طور کلی علت پیشروی این ذرات (رگه ها)در دیواره رگ نامعلوم است اما این توافق وجود دارد که هر دو عامل ژنتیک و محیطی در پیدایش آن موثر است .

مهمترین عوامل ایجاد تصلب شرایین

عوامل مختلفی در ایجاد گرفتگی عروق وجود دارد که ما تنها به چند نمونه ی ذیل اشاره می کنیم ؛

اختلال چربیهای خون ( HDL و LDL)

لیپید ها در داخل خون بصورت گروهی از مولکولهای محلول در آب نقل و انتقال می یابند که لیپوپروتئین نامیده میشوند . لیپو پروتئین ها مولکولهای پیچیده ای هستند که در مرکزآنها استر های کلسترول و تری گلیسیرید و در سطح آنها لایه ای از فسفولیپیدها ، کلسترول آزاد و پروتئین ها وجود دارند . این فسفوپروتئین ها بر اساس وزن خود به :   HDL ، LDL ، VLDL Chylomicron  تقسیم می شوند .

از این میان LDL که 70% کلسترول خون را به همراه دارد پس از اکسیده شدن توسط سلولهای اندوتلیال عروق و درشتخوار ها مهمترین نقش را در ایجاد آترواسکلروز ایفا میکند . از طرفی HDL با انتقال معکوس کلسترول از جداره عروق و نقاط مختلف بدن به کبد ، می تواند به عنوان یک عامل محافظ نقش محافظتی مهمی را در برابر آترواسکلروز ایفا کند .

سیگار

خطرات و عواقب قلبی- عروقی کشیدن سیگار از اواسط این قرن مورد تاکید قرار گرفته است سیگار مهمترین عامل مرگ زودرس در افراد 18 تا 25ساله در کشورهای پیشرفته بشمار می رود بطوری که تخمین زده میشود سیگار عامل 45% مرگ ها در این گروه سنی باشد .

سیگار میتواند آثار مخربی بر جدار آندوتلیوم عروق بگذارد ، جریان خون کرونر را مختل کند و باعث بروز اسپاسم عروق کرونر شود . سطح HDL  پایین می آید و LDL  بالا میرود. علاوه بر این با افزایش سطح فیبرینوژن و افزایش تجمع پلاکت ها ، احتمال ایجاد لخته و بروز رویدادهای قلبی در حد قابل ملاحظه ای بالا میرود .

پرفشاری خون

فشار خون بالا یکی از مهمترین عوامل خطر بروز بیماریهای قلبی- عروقی و شایعترین عامل بروز نارسایی قلبی و سکته مغزی در بسیاری از کشور ها و شایع ترین عامل ایجاد نارسایی کلیوی است .

انواع دیابت

شواهد اپیدمیولوژیک محکمی وجود دارند که دیابت چه نوع وابسته به انسولین و چه غیر وابسته به انسولین عامل خطر اصلی و مهمی برای بروز آترواسکلروز است . آترواسلکروز عامل مرگ در بیماران دیابتی است . در بیماران دیابتی نوع یک احتمال مرگ در اثر تنگی عروق کرونر سه برابر بیشتر از همسالان غیر دیابتی آنان است .

سابقه ی فامیلی

این مسئله مهمترین فاکتور ایجاد آترواسکلروز می باشد . انسان وقتی متولد میشود همانند یک نقشه ی ساختمانی کشیده شده از قبل (از نظر کروموزمی) است ، و به صورت ژن ، صفات شخصی و فنوتیپ ظاهری و ژنوتیپ بیماری را با خود به دنیا می آورد . اگر پدر و مادر شخصی دچار انفارکتوس قلبی شوند شانس بروز آن در سنین جوانی در اعقابشان زیاد است . البته عوامل اجتماعی از قبیل وضع تغذیه ، اقتصاد و سایر فاکتور های اکتسابی نقش تشدید کننده ی  این استعداد فامیلی را دارند  اما به نظر می رسد  ارث نقش مهمتری را ایفا میکند  .

قرص های ضد بارداری خوراکی

مصرف طولانی این داروها  یکی از ریسک فاکتورهای مساعد کننده ی پدید آترواسکلروز است . همراه شدن این قرص ها با مصرف دخانیات و چاقی و بستری شدن به مدت طولانی احتمال خطر را بالاتر می برند . این داروها شانس تشکیل پلاکت آترواسکلروز را بیشتر می کنند و گاه موجب هایپر تانسیون یا دیابت در افراد مستعد می شوند.

آترواسکلروز و آسپیرین

حتما بارها شنیده اید که برای جلوگیری از گرفتگی رگ ها به افراد بالای 35 سال مصرف آسپرین توصیه شده است .

از آن جا که آسپیرین دارای دو اثر ضد پلاکتی و ضد التهابی است جایگاه خود را در پیشگیری اولیه و ثانویه از بروز بیماری های عروقی باز نموده است . تا آنجا که بقراط دانشمند یونانی نیز در 2400 سال قبل ، دارویی مشابه آسپرین را جهت درمان این امر تجویز می نمود .

آسپیرین به سرعت در معده و بخش بالایی روده کوچک جذب می شود . نیمه عمر آسپیرین در پلاسما در حدود 15 تا 20 دقیقه است ولی غیر قابل برگشت و دائمی بودن اثر آن بر روی آنزیم سیکلواکسیژناز این امکان را فراهم می آورد که این دارو برای رسیدن به اثر ضد پلاکتی ، به صورت یک بار در روز تجویز گردد . این امر به آن علت است که با غیر قابل برگشت و دائمی بودن اثر مهاری آسپیرین بر آنزیم مذکور، هر پلاکت که در معرض این دارو قرار گیرد برای تمام عمر کوتاه خود فاقد عملکرد لازم برای شرکت در روند تشکیل لخته خواهد بود .

کلام آخر . . .

برای دوست داشتن دو قلب لازم است . قلبی که دوست بدارد و قلبی که دوستش بدارند . قلبی که هدیه کند و قلبی که بپذیرد . حال آنکه داشتن قلبی سالم و شاداب هدیه ای به خود و دیگران است . سعی کنیم با قلبمان مهربان باشیم .

نویسنده : فرشته سادات سجادی

تنظیم برای تبیان: محسن مرادی

منابع :

1) مقاله ای با عنوان "آیا درد قفسه سینه همیشه علل قلبی دارد؟" / دکتر علیرضا شکر گزار

2) کتاب فیزیولوژی پزشکی گایتون / آرتور گایتون ، جان ادوارد هال / ترجمه ی احمد نیاورانی زیر نظر محمد رخشان /چاپ ششم 1388 / انتشارات سماط

3) مقاله ای با عنوان آترو اسکلروزیز و پلاکت ها / بخش دوم- آترواسکلروز و آسپرین / دکتر رضا نجات

4) پایگاه اینترنتی  _ فارسی http://asrarhayat.blogfa.com

5) پایگاه اینترنتی _  فارسی  http://www.pezeshkan.org

6) پایگاه اینترنتی _لاتین       http://www.beliefnet.com

7) وبلاگ تخصصی پرستاری http://parastargharib.blogfa.com

8) پایگاه اینترنتی _ فارسی http://fa.parsiteb.com/

9) پایگاه اینترنتی ویکی پدیا _ فارسی   http://fa.wikipedia.org

10) پایگاه اینترنتی پزشکان بدون مرز_ فارسی  http://www.pezeshk.us