فرار ستارگان از آسمان کویر
به نظر می رسد با شناسایی معادن زغال سنگ در کویر بهاباد و نایبندان،ستاره ها از آسمان کویر کوچ خواهند کرد. بسیاری از كارشناسان بر این باورند که مناطق طبیعی و آسمانهای تاریک ایران با بیبرنامگی، خودخواهی و طرح های غیر کارشناسانه رو به نابودی بوده و روزگار خوشی را سپری نمی کند.
عبور اتوبان از زیستگاههایی همچون قمشلو و گلستان، احداث معادن در مناطق بکر طبیعی و ... از نمونه های تخریب زیستگاههای وحوش و طبیعت محسوب میشود که روز به روز بر وخامت اوضاع می افزاید. البته، این روزها كویر شرقی بهاباد در فاصله 200 كیلومتری شرق یزد و همچنین منطقه مجاور آن یعنی نایبندان که تاكنون به دلیل نبود جاده، معدن و یا روستا از تخریب در امان بودهاند، نیز چشم انتظار تخریب معدنچیان و ورود شكارچیان و سوداگران عرصههای طبیعی هستند.
چندی است که در عمق این دو کویر چند معدن زغال سنگ شناسایی شدهاند که در آینده بسیار نزدیک نیز بهره برداری میشوند و به یقین با آغاز به کار معدن و جاده سازی برای آن و ورود ماشین آلات، تخریب آغاز و راه ورود شکارچیان و سوداگران عرصههای طبیعی به این مناطق باز خواهد شد.
همچنین دور از ذهن نیست که برای اقامت معدنکاران و عوامل آن، ساخت و سازها شروع شده و به دنبال آن آلودگی نوری و منابع نوری افزایش مییابد و آسمان منطقه را نابود میکند چرا که وجود چند نورافکن و یا لامپ باعث روشن شدن آسمان میشود.
چشم اندازی از کویر بهاباد
این درحالی است که بهاباد و نایبندان از بکرترین کویرهای ایران و از مناطق بدون آلودگی بوده و در دل آسمانشان سیاره مشتری چون چراغی پرنور میدرخشد و کهکشان مثلث با نگاه مستقیم قابل رویت است. علاوه بر این در سراسر افق هیچ گونه آلودگی نوری، منابع نوری و یا گنبد نوری دیده نمیشود و تمام افق به طور مطلق تاریک بوده و آسمانی غرق در ستاره، این منطقه را به یکی از بهترین رصدگاه های ایران تبدیل کرده است.
وجود کوههای بلند و برف گیر در یك سو و نمکزارها، تپه های ماسه ای بزرگ و زمینهای پلاگون در سویی دیگر از جاذبه های طبیعی این مناطق است و وجود حیوانات کمیاب و نادر حكایت از ارزشهای بالای زیستی آن دارد. این منطقه یکی از بهترین زیستگاههای یوزپلنگ نادر ایرانی در ایران نیز هست و وجود حیواناتی همچون جبیر، پلنگ، زاغبور، هوبره، جغد، کاراکال، یوزپلنگ و روباه در منطقه به اثبات رسیده است.
آلودگی نوری چیست؟
به تجربه ثابت شده است هرچیزی که به دست انسان به طور مصنوعی شبیه سازی می شود علاوه بر نقش های مفیدی که در زندگی ماشینی امروزی بازی می کند توازن طبیعت را در جایی دیگر بر هم خواهد زد و مشکلات عدیده ای را به وجود می آورد.رشد روزافزون صنعت و توسعه خودخواهانه مناطق تحت سلطه انسان باعث شده است بشر به استفاده بی رویه از نورهای مصنوعی رو بیاورد و شب را مانند روز برای خودش روشن سازد. همانطور که نور کم باعث ضعیفی چشم می شود نور زیاد نیز عوارض خاص خودش را خواهد داشت. به طور کلی می توان گفت استفاده نادرست و غیر اصولی در روشن سازی مناطق مختلف منجر به ایجاد پدیده ای به نام آلودگی نوری شده است که خطرات بسیاری را برای انسان و محیط زیست به ارمغان می آورد.
نورهای مصنوعی تنها به حدی مورد نیاز هستند که محیط اطرافمان را روشن کنند نه آسمان بالای سرمان را! چرا که در چنین شرایطی فضای تاریک و ظلمانی آسمان با نوری غیر طبیعی و مزاحم آلوده میشود. هنگامی که در کویر یا منطقه ای هستید که از دسترس بشر به دور مانده ، در شب، آسمان پرستاره ای را نظاره می کنید که تا به حال آن را در شهرتان مشاهده نکرده اید. این موضوع همان آلودگی نوری در شهرها را نشان می دهد که مانع از درخشش ستارگان در آسمان می شود.
در شهر های بزرگ ذرات معلق در هوا، نورهای غیر اصولی و مزاحمی را که به سمت آسمان می تابند مانند آینه ای به سوی زمین باز می تابانند و موجب تشدید آلودگی نوری می شوند. این امر باعث می شود تا سطح آسمان از حالت طبیعی روشن تر به نظر برسد و ستارگانی که درخشندگی کمتری دارند در این پهنه نورانی رویت نشوند
شاید این آلودگی برای شهرها و مناطق مسکونی قابل توجیه باشد اما وقتی صحبت از آلوده کردن آسمان های تاریک مناطق بکر طبیعی در میان باشد مساله به طور کامل غیر قابل توجیه است و خشم طرفداران طبیعت را به همراه دارد.
اختلال در رشد، اختلال در فصل جوانه زنی و از دست دادن برگ اثراتی است که آلودگی نوری بر گیاهان می گذارد. اما اثرات این نوع آلودگی بر حیوانات به خصوص پرندگان بسیار گسترده است. به طور مثال قرار گرفتن شهر های بزرگ بر سر راه مهاجرت پرندگان آنها را از رسیدن به تالاب های مورد نظرشان منحرف می کند و یا قوه جهت یابی شان را مختل و ضعیف می کند.
امید است با برنامه ریزی های مناسب و استفاده از تجربیات کارشناسان محیط زیست از اقدامات تاسف بر انگیز جلوگیری شود.
فرآوری: م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تبیان
برگرفته از:
lightpollution.ir (سهراب علیدوستی )