تبیان، دستیار زندگی
اینترنت و محیط مجازی چند سالی است که به یک عنصر مهم در زندگی مردم علی الخصوص قشر جوان و تحصیلکرده جامعه تبدیل شده است. توسعه روزافزون و سریع اطلاعات از یکسو و عدم اگاهی و شناخت مردم از سوی دیگر چند وقتی است که مسئولین و کارشناس ذیربط را با مساله ای...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اینترنتی، متصل به آسمان


اینترنت و محیط مجازی چند سالی است که به یک عنصر مهم در زندگی مردم علی الخصوص قشر جوان و تحصیلکرده جامعه تبدیل شده است.

آقای مهندس مصطفی امام

توسعه روزافزون و سریع اطلاعات از یکسو و عدم اگاهی و شناخت مردم از سوی دیگر چند وقتی است که مسئولین و کارشناس ذیربط را با مساله ای به نام "کارکرد مناسب فضای مجازی و شبکه های اجتماعی" مواجه کرده است. در این میان شاید یکی از گزینه هایی که کمتر به آن بها داده می شود راه اندازی و حمایت از انجمن های مجازی علمی است که می توانند نقش موثری در افزایش و ارتقای دانش جامعه داشته باشند. انجمن هایی که می توانند حلقه مفقوده "کاربردی سازی دانش" در جامعه باشند و اغلب کمتر کسی به آن ها توجه می کند.

انجمن نجوم آوااستار یکی از همین انجمن های علمی_مجازی است که می توان آن را به عنوان نمونه ای از موفق ترین ها در این زمینه نام برد. بحث های تخصصی، آموزش ، پرسش و پاسخ ، مقالات علمی، فعالیت های رصدی و ... همه مواردی هستند که این مرکز را به یک انجمن علمی پویا تبدیل کرده است.

برای آشنایی با فعالیت های این گونه انجمن های علمی _ مجازی به سراغ آقای مهندس مصطفی امام، مدیر این مرکز رفته ایم تا با او در این باره صحبت کنیم.   

تبیان : چرا شما اینترنت و محیط مجازی را برای فعالیت خود انتخاب کردید. در واقع چرا از روش های کلاسیک آموزشی مانند برگزاری کلاس، انتشار مجله و ...  استفاده نکردید و به یک شیوه نوین روی آوردید؟

*** البته اینكه ما فعالیت اصلی خود را در فضای مجازی تعریف كرده ایم ، نافی سایر فعالیت ها نیست و ما در سایر حوزه ها هم فعالیت داریم . اما واقعیت این است كه مزیت فضای مجازی در ارتباط مستمر با مخاطب است .

اعضای یك انجمن علمی هر قدر هم فعال باشند ، نهایتآ می توانند یكبار در هفته به طور مستمر در فعالیت های حضوری شركت داشته باشند.

اما اعضای یك انجمن مجازی به طور مستمر و شاید گاهی نیمه شب ها هم با انجمن در ارتباط هستند و این مزیت باعث قوام بیشتر یك انجمن علمی می شود. البته این مورد منوط به وجود فعالیت علمی مثبت در انجمن و جهت دهی درست اعضا است. ضمن اینكه شاید این مورد در فضایی مثل جامعه نجوم كمی جدید به نظر برسد ، اما در برخی دیگر از حوزه ها چنین فعالیتی مدتها است كه به شكل حرفه ای در جریان است.

تبیان : تفاوت یک انجمن مجازی علمی با یک سایت علمی، مجله علمی و ... در چیست؟ آیا اصلا با هم تفاوتی هم دارند؟

*** تفاوت اصلی در ارتباط موثر بین اعضا با یكدیگر است . در ساختار وب سایت ها ، هر چقدر هم كه مخاطب داشته باشد ، این ضعف وجود دارد كه عمومآ خود مخاطبان با هم در ارتباط نیستند . اما انجمن های مجازی اساسآ بر ارتباط بین اعضا استوار هستند و این مورد كه مخاطب بتواند در ساختار علمی فضای مجازی تاثیر گذار باشد ، جذابیت فعالیت را دو چندان می كند . ضمن اینكه در انجمن های مجازی نوع مباحث و آموزشها قطعآ همان چیزی است كه مورد نیاز مخاطبان است ، چرا كه خود آنان در به وجود آمدن ( یا به وجود نیامدن ) یك بحث خاص تاثیر گذار هستند .

در کل مزیت یک انجمن علمی_مجازی در به اشتراك گذاشتن هر آن چیزی است كه علاقمندان به نجوم به آن نیاز دارند .از سوال در مورد نحوه اتصال تلسکوپ به دوربین عکاسی گرفته تا درد و دل درباره مشكلات راه اندازی یك گروه نجومی محلی. این مهمترین نیازی است كه مجلات و كتابها عمدتآ قادر به پاسخگویی آن نیستند.

تبیان : شما بر اساس یک احساس نیاز فعالیت های خود را به محیط مجازی منتقل کردید با توجه به این که فرهنگ و بستر استفاده از سایت های اجتماعی و فروم های اینترنتی در زمینه علمی و تخصصی به خوبی در ایران جا نیافتاده است، این موضوع را چگونه حل کردید؟ ایده ای برای آن داشتید؟

***من با اصل این فرض چندان موافق نیستم كه فرهنگ و بستر اینچنین فعالیت هایی در ایران آماده نیست . البته قبول دارم كه فعالیت اكثر افراد در اینترنت در بهترین حالت به صورت هجو و بی ثمر و نوعی وقت گذرانی است ، اما این موضوع الزامآ به معنی آماده نبودن بستر فرهنگی نیست . شاید هم مشكل در عدم تعریف فعالیت های مثبت در فضای مجازی توسط مسئولین امر باشد .

وقتی در حال بررسی آغاز این فعالیت بودیم ، یكی از معضلات احتمالی كه بررسی كردیم ، مشكلات فرهنگی بود چراکه ممکن بود برخی افراد در روند فعالیت های علمی فروم اختلال ایجاد كنند. البته ما تدابیر لازم را جهت جلوگیری از ارسال مطالب نامناسب اندیشیدیم ، اما تا همین امروز ، بجز 1 مورد ، تقریبآ هیچ مورد جدی در این خصوص نداشتیم . البته این مشكلات فقط به ارسال مطالب نامناسب ختم نمی شود .

یكی از مشكلاتی كه پیش بینی كرده بودیم ، عدم آشنایی علاقمندان به نجوم با فعالیت استاندارد در فضای فروم بود. چون پیش از این برخی انجمن های نجومی بودند كه اتفاقآ هدف و نیت گردانندگان و اعضا هم چیزی بجز فعالیت علمی مثبت نبود . اما از آنجا كه با نوع فعالیت استاندارد آشنا نبودند (مواردی نظیر  چگونگی آغاز بحث ها ، نحوه شركت در بحث ها ، جهت دهی به موضوعات و ... ) به هدف اصلی خود كه ایجاد یك انجمن پویا بود ، نرسیدند .

آقای مهندس مصطفی امام

تبیان : با توجه به مشکلاتی که در جوامع مجازی گفتگومحور وجود دارد و جوان بودن مخاطب شما چگونه اعتماد افراد را جلب کردید. چگونه این حس اعتماد را به وجود آوردید؟

***به نظر من وقتی یك فعالیت با هدفی روشن و روشی درست انجام شود ، مخاطب نیز موضوع را به درستی درك می كند و هرچند ممكن است در اوایل با تردید وارد مباحث شود ، اما به مرور با محیط انس می گیرد و خود را جزئی از یك خانواده بزرگ تر خواهد دانست .

اینكه مرتبا از روش استاندارد و درست نام می برم به خاطر این است كه فعالیت در فضای مجازی به نوعی سهل و ممتنع به نظر می رسد و برخی از افرادی كه قصد دارند در این زمینه فعالیت كنند ، معمولآ با مطالعات كم و روش های غیر علمی شروع می كنند كه باعث عدم توفیقشان می شود.

ما به ایرادات كار خود واقفیم و اصلآ ادعا نداریم كه فضایی بی نقص ایجاد كرده ایم . اما در فضایی كه به واقع تا كنون كاری جدی صورت نگرفته است ، فعالیت در همین حد هم با استفبال خوبی روبرو شده است. ضمن اینكه همین مورد هم انگیزه ما را برای پیشرفت و تعالی بیشتر می كند و سعی می كنیم تا همواره با طرح های نو و روش های بروز ، اعتماد مخاطب را بیشتر جلب كنیم .

تبیان : ساختار کلی انجمن مجازی شما چگونه است؟ چگونه می توان در انجمن فعالیت کرد؟ آیا همه می توانند در آن مشارکت کنند یا به سطح معلومات خاصی نیاز است؟

*** ما سعی كردیم ساختار انجمن تا حد امكان ساده باشد تا كاربران كمتر درگیر مشكلات ساختاری شوند . اعضا با چند كلیك ساده و انتخاب نام كاربری ، عضو انجمن می شوند. بلافاصله یك ایمیل خوش آمد گویی برای ایشان ارسال می شود كه حاوی لینك مطلبی برای آموزش فعالیت در انجمن است.

در حال حاضر هم مشغول آماده كردن بخش آموزش مقدماتی هستیم تا حتی اگر فردی بدون هیچ اطلاعاتی و فقط به خاطر علاقه به نجوم به ما پیوست ، مراحل آموزش مجازی را هم در خود انجمن طی كند تا به قول معروف بتوانیم از صفر تا صد نیاز مخاطبان را پوشش بدهیم .

تبیان : یکی از کمبودهای جامعه ما حلقه مفقوده بین کارشناسان و نویسندگان علمی با مردم است. آیا شما در این انجمن مجازی نجومی از کارشناسان خاصی بهره می گیرید؟ تعامل بین کارشناسان و کاربران در این انجمن چگونه است؟

*** بله ، البته ادعا نداریم كه این "حلقه مفقوده" را یافته ایم اما به هر حال در این مورد هم گامهایی برداشته ایم .

مشخصآ با انتشار مقالات ماهانه و دعوت از نویسندگان و اساتید نام آشنای نجوم برای حضور در انجمن و پاسخگویی به سوالات خوانندگان، سعی كردیم ارتباط بین اساتید و علاقمندان را تا حدودی برقرار كنیم. تعدادی از کارشناسان و اساتید هم به ما لطف كردند و بدون دعوت رسمی ما عضو شدند كه به پاسخگویی به سوالات علاقمندان می پردازند .

تبیان : یکی از مزایای فعالیت های مجازی در دسترس بودن آن برای تمام مردم کشور هست. آیا این مزیت نمود خاصی در انجمن شما داشته است؟

*** مهمترین نمود آن این است كه در حال حاضر تقریبآ از همه استانها و اكثر شهر های كوچك و بزرگ ایران اعضای زیادی داریم .

اتفاقآ همین كه هر كس با یك دستگاه كامپوتر و یك خط اینترنت می تواند در انجمن حضور داشته باشد و به اندازه دیگران هم سهم داشته باشد ؛ عامل مهمی است تا همه اقشار فقط با فصل مشترك " علاقه به نجوم " بتوانند گرد هم جمع شوند .

شخصآ معتقدم شاید هیچ وقت یك انجمن غیر مجازی نتواند این طیف وسیع و متنوع از كل جامعه را دور هم جمع كند چرا كه برای داشتن یك انجمن فیزیكی داشتن مشتركاتی بیش از یك علاقه ساده به نجوم مورد نیاز است .

آقای مهندس مصطفی امام

تبیان : وضعیت نجوم ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

*** هرچند كه این پرسش پاسخی طولانی را می طلبد اما ترجیح می دهم پاسخ كوتاهی به آن بدهم. اگر منظور تولید علم و فعالیت های جدی قابل طرح در مجامع بین المللی باشد ، فكر نمی كنم كار خاصی انجام شده باشد. در حیطه نجوم آماتوری اما چند سالی پیشرفت خوبی كردیم و افق های روشنی پدیدار شد .  اما به نظرم آن هم به افول گرایید و الآن بیشتر به كشمكش های داخلی پرداخته می شود تا فعالیت های مثبت. در حال حاضر می توان گفت كه حدود 20 سال از تولد نجوم آماتوری جدید در كشور ما می گذرد. ( از زمان انتشار اولین مجله نجوم در مهر 70 ) رشد ما از نظر كمی زیاد بوده است اما متآسفانه نمی توانم در مورد كیفیت همین جمله را بگویم .

برای مثال انجمن نجوم آوااستار در حال حاضر پربازدید ترین سایت نجومی ایرانی است. ظاهرآ من به عنوان مدیر این مركز باید از این بابت خوشحال باشم ، ولی باور كنید كه نیستم. این فاجعه است که ما در عرض یک سال و نیم پرمخاطب ترین سایت نجومی ایرانی می شویم . چرا كه مفهومش این است تا كنون هیچ فعالیت جدی و مهمی لااقل در حوزه فضای مجازی صورت نگرفته كه یك مركز خصوصی با اندكی سرمایه گذاری و صرف یك سال و نیم وقت ، می تواند گوی سبقت را از دیگران برباید !

در یك كلام می توانم وضعیت نجوم را به وضعیت فوتبالمان تشبیه كنم . چرا كه در داخل سرو صدا ها و جنجال زیادی هست اما در انجام كار اصلی ( در مورد فوتبال برد تیم ملی و در مورد نجوم انجام پروژه های بین المللی ) ناكامیم .

تبیان : آیا شما الگویی خارجی یا داخلی برای خود داشته اید؟  چرا انجمن های مجازی علمی در ایران ناشناخته اند؟

*** نه ، واقعآ الگوی خاصی به عنوان یك انجمن علمی نداشتیم . اما یك انجمن دیگر كه زمینه كاری دیگری داشت به نظرم انجمن موفقی بود و در برخی از تصمیمات تا حدودی از آن الگو گرفتیم .

ناشناخته بودن انجمن های علمی هم به دلیل تبلیغات مناسب است . عمومآ فعالیت های علمی نمی توانند بودجه زیادی برای تبلیغات( اطلاع رسانی) هزینه كنند و همین باعث ناشناخته ماندنشان می شود .

تبیان : چه برنامه هایی برای خود متصور بودید که به آن ها دست یافتید و اهدافتان برای آینده چیست؟

*** مهمترین هدف اولیه ما جذب علاقمندان و به قول شما جلب اعتمادشان بود كه تا حدود زیادی موفق بودیم.  اما از این به بعد تازه كار اصلی ما آغاز شده است. این حرف من واقعآ یك شعار نیست و شما از این به بعد هر چند وقت یك پروژه ویژه از آوااستار خواهید دید ، به گونه ای كه این انجمن گفتگو ( فروم) در برابر پروژه های آتی شاید خیلی كم رنگ به نظر برسد .

البته ترجیح می دهم بعد از به ثمر رسیدن این فعالیت ها در این باره اطلاع رسانی كنیم نه قبل از آن !

آقای مهندس مصطفی امام

تبیان : آیا فعالیت هایی به جز انجمن گفتگو نیز انجام می دهید که کاربران در آن نقش داشته باشند؟

انجمن از نظر ما یك تشكل اولیه است كه می توانیم ضمن انجام ارتباطات علمی ، با اعضا در خصوص فعالیت های فیزیكی نیز در ارتباط باشیم .

از تابستان امسال تصمیم گرفتیم هر فصل یك نمایشگاه عكس با استفاده از عکس های کاربران برگزار كنیم . برنامه های رصدی و كارگاه های آموزشی مستمر نیز برگزار می شود . طرح تقویم نجومی و پادكست های نجومی هم هرچند هنوز كاملآ تكمیل نشده است اما پیشرفت خوبی داشته است. به کمک کاربران در حال تدوین و تکمیل یک دانشنامه نجومی نیز هستیم.

طبیعتآ همه اینها بدون حضور موثر كابران به نتیجه نمی رسند .( در برخی موارد بعضی از فعالیت ها با پیشنهاد مستقیم اعضا صورت گرفته است. )

شنبه آینده یک ماه گرفتگی در پیش داریم. در گذشته ما تنها این خبر را از رسانه ها می شنیدیم و اگر خیلی مشتاق بودیم با هزاران سوال در ذهنمان این رویداد را مشاهده می کردیم که اکثرا بی جواب می ماند. پروسه ای که برای پوشش این رویداد در انجمن روی می دهد را توضیح دهید.

این پدیده ، در سایت و فروم آوااستار مثل بقیه سایت ها اطلاع رسانی شد . اما نكته مهم امكان انجام مباحثه و تبادل نظر پیرامون این پدیده بود. به طور مشخص سوالات زیادی درباره زمان و مكان و نحوه رصد این پدیده و چگونگی امكان عكاسی از آن در فروم مطرح شد كه این پرسش ها توسط اعضا با تجربه تر پاسخ داده شد . همچنین تصمیم گرفتیم یك برنامه رصد گروهی برای اعضا ترتیب بدهیم كه این برنامه با همكاری مركز علوم و ستاره شناسی تهران در بعد از ظهر روز شنبه 19 آذر ماه در موزه دارآباد تهران برگزار خواهد شد كه در این برنامه یك مسابقه عكاسی از خسوف نیز در نظر گرفته ایم .

ضمن همین گفتگو از همه علاقمندانی كه این مصاحبه را می خوانند دعوت می كنم تا در صورت تمایل در این برنامه شركت كنند.

م.ح.اربابی فر

بخش دانش وزندگی تبیان