خورشید زیر ذره بین

رصدخانه دینامیک خورشید (SDO) ناسا که 11 فوریه 2010 پرتاب شد از زمانی که به مدار خود رسیده است با کمک سه چشم پیشرفته شروع به تهیه تصاویری استثنایی از خودنماییهای ستاره مادر زمین تهیه می کند.

به گزارش خبرگزای مهر، در این روزها گروههایی از لکه های خورشید در فتوسفر (لایه خارجى بسیار داغ اتمسفر خورشید) ظاهر  شده اند. این لکه ها که از دو ماه قبل رشد خود را آغاز کرده اند از این مسئله حکایت دارند که ستاره مادر وارد بیست و چهارمین چرخه فعالیت خود (از زمانی که ستاره شناسان با کمک دستگاههای اپتیکی شروع به رصد آن کرده اند) شده است. به طور متوسط چرخه ها 11 سال را طی می کنند و بنابراین از حدود دو قرن و نیم قبل دانشمندان با وسواس خاصی اطلاعات مربوط به خورشید را جمع آوری کرده اند.

هر چند قدمت کشف لکه های خورشیدی به سالهای 1611- 1610 باز می گردد که با کنجکاوی بی پایان گالیله انجام شد اما در عصر پیش از اختراع تلسکوپ نیز ستاره شناسان دنیای قدیم به ویژه منجمان چینی اسناد مختلفی را از این چرخه های فعالیت خورشیدی تهیه کرده بودند که نسبت به رصدهای دوران مدرن از اعتبار چندانی برخوردار نیستند.

ناسا به منظور ثبت از نزدیک لحظه به لحظه ورود خورشید به چرخه، روز پنجشنبه 11 فوریه 2010 از پایگاه کیپ کارناوال، ماموریت SDO (رصدخانه دینامیک خورشیدی) را پرتاب کرد. این فضاپیما که سه تن وزن دارد مجموعه ای از تلسکوپها و دستگاههایی را در مدار قرار داده است که انرژی خود را از پانلهای خورشیدی شش متری تامین می کنند.

SDO برای یک دوره زندگی پنج ساله طراحی شده اما برای 10 سال فعالیت از سوخت کافی برخوردار است. این فضاپیما به نسبت ساده است و وزن بار مفید آن تنها 300 کیلوگرم بوده و تنها دارای سه دستگاه است. اما این دستگاهها بسیار پیشرفته اند و برای اولین بار در تاریخ نجوم مورد استفاده قرار می گیرند.

دستگاههای نصب شده بر روی SDO

HMI: با دستگاه "تصویر ساز مغناطیس و هلیوسیسمیک" آغاز می کنیم. این دستگاه همان کاری را انجام می دهد که یک دستگاه تقریبا مشابه که بر روی "سوهو" نصب شده است انجام می دهد و وظیفه آن اندازه گیری نوسانات خورشیدی است.

مطالعه این نوسانات، توسعه هیلیوسیسمیک یعنی تحقیق بر روی امواج لرزه ای برای تعیین سرعت چرخش پلاسما در عرضهای جغرافیایی مختلف خورشید را امکانپذیر می کند. سریعترین چرخش خورشید در استوای ستاره بوده و برابر با یک دور در 5/24 روز است. آهسته ترین آن در عرض جغرافیایی نزدیک قطبها (یک دور در 1/33 روز) است.

AIA: این دستگاه، چهار تصویر تلسکوپی را از تاج خورشیدی روی 9 طول موج در طیف ماوراء بنفش تهیه می کند.

به این ترتیب پدیده های تاج خورشیدی می توانند با یک وضوح تصویر موقتی 10 ثانیه در 9 طول موج در مقابل وضوح تصویر 10 دقیقه در 4 طول موج دستگاههای سوهو مطالعه شوند.

EVE: سومین و آخرین دستگاه نصب شده بر روی رصدخانه دینامیک خورشیدی ناسا "آزمایش تغییرپذیری" نام دارد که محققان دانشگاه کلورادو آن را ساخته اند.

کاربرد این دستگاه در مطالعه بر روی تاثیرات تغییرات جزئی انرژی تابشی خورشید در روی زمین است. این دستگاه اندازه گیریهای خود را از طیف ماوراء بنفش تا طیف پرتوهای ایکس یعنی از طیف 125 تا 1/0 نانومتر انجام می دهد.

در این باند، خورشید تنها یک درصد از انرژی خود را ساطع می کند اما در این طیف شدیدترین تغییرات سطح انرژی دیده می شوند و بنابراین رصد آنها بسیار آسانتر است.

SDO بسیار پیشرفته تر از "سوهو" است به طوری که دانشمندان از SDO در هر روز 5/1 ترابایت داده دریافت می کنند این میزان اطلاعات با 300 دی. وی. دی یا نیم میلیون آهنگ بارگذاری شده در یک پخش کننده MP3 برابر است به طوری که SDO تنها در مدت 11 روز اطلاعاتی برابر با فعالیت سوهو در مدت 15 سال را به زمین ارسال کرد.

تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر