مواد امتحانی بزرگان
قال على (علیه السلام):
«ثَلاثٌ یُمْتَحَنُ بِها عُقُولُ الرِّجالِ: هُنَّ الْمالُ وَ الْوِلایَةُ وَ الْمُصیبَةُ»;
«با سه چیز عقل انسان ها محك زده مى شود: ثروت، پست و مقام، مصیبت ها و مشكلات». 1
شرح و تفسیر
خداوند متعال فلسفه و اساس خلقت انسان را آزمایش و امتحان از او بیان مى كند. بدین جهت دنیا به منزله جلسه بزرگ امتحان، و قیامت به مثابه زمان دادن كارنامه امتحان شوندگان مى باشد! بنابراین نباید دعا كرد كه خدا ما را به امتحان و آزمایش مبتلا نكند; زیرا این دعا با هدف خلقت منافات دارد و دور از اجابت است، بلكه باید از خداوند خواست كه با آزمایش هاى سخت و سنگین ما را آزمایش نكند، پروردگارا ما را به موادّى كه نمره قبولى نمى آوریم امتحان ننما. آزمون هاى خداوند ابزار تكامل ها و پیشرفت هاست و موادّ خاصّى ندارد، ولى سه مادّه اى كه در این حدیث بدان اشاره شده، از همه مهم تر است.
مادّه اوّل: مال و ثروت است، یكى از موادّ امتحانى كه در این روایت بدان اشاره شده، ثروت هاى كلان است. تحصیل بیش از نیاز ثروت و مصرف نكردن آن بسان حمل مقدار زیادى موادّ غذایى توسّط كوهنورد حریصى است كه فقط قصد دارد یك روز بالاى كوه بماند و بعد ناچار مى شود بقیّه را بالاى كوه بگذارد و برگردد! كسانى در این مادّه امتحانى قبولند كه با داشتن مال و ثروت عقل خود را گم نكنند و هوش خود را از دست ندهند.
مادّه دوم: مصائب و مشكلات زندگى است، قبولى در این مادّه امتحانى صبر و تحمّل زیادى مى طلبد، كه در این صورت مأجور هم خواهد بود. و اگر صبر و تحمّل نكند و جزع و فزع آغاز نماید نه تنها قبول نمى شود، كه بار گناهانش سنگین تر مى گردد.
مادّه سوم: پست و مقام است، بسیارند افرادى كه با به دست آوردن مقام، همه گذشته خود را به فراموشى مى سپارند و آلوده همه چیز مى شوند. انسان عاقل و باشخصیّت كسى است كه هیچ امرى سبب نشود تا حقیقت ها را نبیند یا به فراموشى بسپارد. نمونه هاى فراوانى از این آزادمردان در طول تاریخ و در میان علما و دانشمندان بزرگ دینى دیده مى شود.2
تنظیم: شکوری_گروه دین و اندیشه تبیان
1. غررالحكم، جلد 3، صفحه 337، حدیث 4664.
2. منبع: 150سرمشق از سخنان علی(ع) ، مکارم شیرازی
