تبیان، دستیار زندگی
آن حضرت همانند پدرانش می بایست در دو حوزه به مبارزه می پرداخت. از یك سو با قدرت ناحق و بیدادگر خلفا و در جبهه دیگر با فرقه های منحرف كه اساس اسلام را در خطر می افكندند مواجه می شد و امت را با به كارگیری روش ها و راهكارهای فرهنگی و علمی از آسیب آنان در اما
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جهاد در جبهه‌ی وحدت

امام حسن عسگری
بی گمان اسلام با تحولات روزهای آغازین رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله دچار بحران های شدیدی شد كه هویت آن را با خطر جدی مواجه می ساخت. در این دوره نفاق، كه در زمان اوج گیری قدرت و حاكمیت اسلام در مدینه شروع شده بود، به شكل سیاسی، خودنمایی كرد و جامعه را دچار تفرقه و تشتت نمود.اگر تا پیش از ظهور اسلام، ریشه تفرقه ها و اختلافات در گرایش های شدید قومی و خونی بود، از این زمان به بعد، هر چند كه تعصبات قبیله ای نقش مهم و تأثیرگذاری را بازی می كرد، ولی رنگ دینی و مذهبی به خود گرفت. از این زمان است كه با افزایش جمعیت مسلمانان و نیز حضور اقوام و نژادهای غیرعرب از سامی، آرامی و آریایی گرفته تا نژادهای سیاه آفریقایی و بربرهای سپید شمال آفریقا، اختلافات قومی و نژادی به شكل مذهبی و دینی خودنمایی می كند. بدین گونه اختلافات جناح بندی های سیاسی بُعد مذهبی و فرقه ای گرفت و هر كس با بهره گیری از یك بحث كلامی درصدد فرقه سازی، دسته بندی، تحزب و جمع كردن افراد بر محور مباحث كلامی و اعتقادی برآمد و احزاب سیاسی به شكل طوائف و فرقه های مذهبی بروز كرد.

از جدال فکری تا شورش خونین

هر چه از آغاز تشكل های فرقه ای و تحزب های به ظاهر كلامی می گذرد، اختلافات مذهبی ریشه دارتر می شود و در نتیجه آن درگیری های كلامی به شكل درگیری های فیزیكی و جنگ و مقاتله خودنمایی می كند. با نگاهی گذرا به دوره های اموی و عباسی به آسانی می توان ده ها و صدها قیام و شورش را با انگیزه به ظاهر كلامی و مذهبی ردگیری و شناسایی كرد كه ریشه آن چیز دیگری غیر از ظاهر اختلاف كلامی بود. به زبان دیگر با توجه به مقتضیات و شرایط زمانی و فشار و قدرت دین، اختلافات سیاسی به شكل اختلافات مذهبی ظهور كرد و هر گروه و حزب سیاسی و قدرت طلب برای دست یابی به مراكز قدرت و تأثیرگذاری بر جریانات سیاسی، شورش ها و قیام های خونینی به راه انداخت.

آن حضرت همانند پدرانش می بایست در دو حوزه به مبارزه می پرداخت. از یك سو با قدرت ناحق و بیدادگر خلفا و در جبهه دیگر با فرقه های منحرف كه اساس اسلام را در خطر می افكندند مواجه می شد و امت را با به كارگیری روش ها و راهكارهای فرهنگی و علمی از آسیب آنان در امان نگه دارند

برخی از مورخان برای شورش های عصر اموی و عباسی، علل و عوامل چندی را بیان می كنند ولی چنان كه گفته شد بسیاری از این قیام ها و شورش ها با عاملی سیاسی همراه بوده است. از آن جایی كه قدرت به شكل موروثی در این دوران ظهور كرد و از حالت ولایت امور بیرون آمد و خلفای اموی و عباسی همانند كسرا و قیصر عمل كردند، مردم خسته از فشار تبعیض و ظلم و بی عدالتی با دستمایه كردن برخی از آیات و روایات و ایجاد تشكل های سیاسی در قالب مذهب و فرقه، شورش هایی را سامان دادند. این مسئله در زمان تضعیف حكومت بیشتر می شد و فرقه های خودساخته مذهبی شورش های بیشتر و قتل و غارت افزون تری را موجب می شدند.

اتحاد

راهكار امام در راستای حفظ اتحاد مسلمانان

امام حسن عسكری علیه السلام به عنوان وظیفه اصلی رهبری و حفظ اساس اسلام و مسلمانان، بر خود فرض می دید تا هم با بیداد دربار مقابله كند و هم امت را از كژی های فكری، اخلاقی و فرهنگی در امان نگه دارد از این رو آن حضرت همانند پدرانش می بایست در دو حوزه به مبارزه می پرداخت. از یك سو با قدرت ناحق و بیدادگر خلفا و در جبهه دیگر با فرقه های منحرف كه اساس اسلام را در خطر می افكندند مواجه می شد و امت را با به كارگیری روش ها و راهكارهای فرهنگی و علمی از آسیب آنان در امان نگه دارند.

الف: تبلیغ حقایق دین

امام حسن عسكری علیه السلام دراین دوره با استفاده از روش تبلیغ حقایق دینی و معرفتی اسلام حقیقی، می كوشد با تفرقه و فرقه سازی برخورد كند. مواضع علمی امام علیه السلام در ارائه پاسخ های قاطع و استوار در مورد شبهه ها و افكار كفرآمیز و بیان حق، با روش مناظره و گفتگوهای موضوعی و مناقشه ها و بحث های علمی، روزبه روز شخصیت آن حضرت را بارزتر می كرد و مؤمنین را به شخصیت مكتبی و فكری خود مجهز می نمود و از طرفی پایداری و ایستادگی آنان را در برابر جریانهای فكری خطرناك تضمین می نمود. كندی فیلسوف عراقی در زمان امام عسکری علیه السلام، به زعم خود، پیرامون متناقضات قرآنی، كتابی تدوین كرد، امام علیه السلام به وسیله بعضی از منسوبان به حوزه علمی او، با وی تماس گرفت و با روشنگری های خود كوشش های او را با شكست روبه رو كرد و او را قانع نمود كه در تحلیل های خود و برداشت هایش در اشتباه بوده است. كندی از یاوه گویی هایش توبه كرد و اوراق نوشته های خود را سوزانید.

ب: موضع رسمی تقیه

عباسیان می دانستند كه امامان شیعی هرگز موافق حكومت ایشان نیستند و همواره آنان را ظالم و ناحق و باطل می دانند. از این رو نسبت به همه امامان با سخت گیری برخورد می كردند. این سخت گیری و خفقان دراین دوره اوج بیشتری گرفت. افزایش امید به آمدن منجی موجب شد تا امامان در حصار بیشتری قرار بگیرند. این فشار در عصر امام حسن عسکری علیه السلام تشدید شد و آن حضرت در زندان و پادگان به صورت بازداشت خانگی قرار گرفت.

آن حضرت برای جلوگیری از كشتار مسلمانان كه در قالب دین و مذهب صورت می گرفت، از همراهی با این قیام ها خودداری كرد؛ زیرا این قیام ها هرچند كه به ظاهر علیه ظلم و ستم خلفا و امرا بوده است، ولی به كارگیری پوشش مذهب برای كشتار مردم و ایجاد تفرقه در میان مسلمانان و آسیب به اتحاد و وحدت آنان موجب می شد تا كشتارهای مردمان رنگ دینی و مذهبی پیدا كند

امام علیه السلام از آن كه بر پایه اصل اساسی تقیه، از روشن كردن موضع گیری خود ابا داشت، لذا نمی توان تحلیل دقیقی از رخدادها و موضع گیری های ایشان ارایه نمود؛ ولی با این همه می توان از شیوه كلی و اصول اساسی بینشی و نگرشی ایشان این نكته را به دست آورد كه آن حضرت با هر گونه فكر و كاری كه وحدت امت را به خطر می انداخت مخالف بود و بر یگانگی و اتحاد میان مسلمانان تاكید می كرد.

با آن كه امام عسکری علیه السلام با دولت عباسی مخالفت می ورزید ولی شیوه عملی خود را چنان قرار داده بود تا به هر نحو ممكنی همه مسلمانان از امنیت و عدالت بهره مند شوند. خواندن نماز باران برای این كه مسلمانان از خطر عمومی خشكسالی در امان بمانند به یك معنا و نگرش وحدت نگر ایشان را نشان می دهد. به نظر ایشان هرچند كه این درخواست از سوی خلیفه صورت گرفت ولی از آن جایی كه منافع مسلمانان حفظ می شد در انجام آن كوتاهی نكرد و نخواست تا با فرار از آن، مردم را در رنج افكند.

آن حضرت برای جلوگیری از كشتار مسلمانان كه در قالب دین و مذهب صورت می گرفت، از همراهی با این قیام ها خودداری كرد؛ زیرا این قیام ها هرچند كه به ظاهر علیه ظلم و ستم خلفا و امرا بوده است، ولی به كارگیری پوشش مذهب برای كشتار مردم و ایجاد تفرقه در میان مسلمانان و آسیب به اتحاد و وحدت آنان موجب می شد تا كشتارهای مردمان رنگ دینی و مذهبی پیدا كند.

تلاش های امام حسن عسكری علیه السلام برای جلوگیری از پیدایش تفرقه در میان مسلمانان از مهمترین نمودهای حیات كوتاه اما پربركت آن حضرت بود. آن امام همام علی رغم فشارهای سخت عباسیان و بحران های فراوان فكری و عقیدتی در جامعه آن روز می كوشید از بروز شكاف در میان جامعه مسلمانان و سوءاستفاده جریانات سیاسی و فكری بیگانه و وارداتی و یا درونی از این بحران ها جلوگیری كند.

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان


* برگرفته ازمقاله «سیره امام حسن عسكری علیه السلام در مبارزه با فرقه سازی ها و تفرقه ها»، روزنامه كیهان.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.