تبیان، دستیار زندگی
شجاع، صبور و ربانی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شجاع، صبور و ربانی

امام علی (ع)

در این جا به 4 مورد دیگر از ویژگى هاى امام و خلیفه پیامبر(صلی الله علیه و آله) از دیدگاه امام على(علیه السلام) اشاره مى شود (1) :

1 . دورى از تملق و چاپلوسى

در این باره آن حضرت مى فرماید: «فَلا تُكَلِّمُونى بما تَكَلَّمُ بِهِ الجَبابَرةُ و...»؛ (2) با من سخنانى كه با گردنكشان و زورگویان ـ براى خوش آمد ـ آنها گفته مى شود، نگویید و آن چه را از مردم خشمگین ـ بر اثر خشم و غضب كردن آنها ـ پنهان مى نمایید از من پنهان ننمایید و با چاپولسى با من برخورد نكنید.

این سخنان را امام(علیه السلام)، زمانى ایراد فرمودند كه یكى از اصحاب ایشان، آن حضرت را مدح و ثنا گفتند.

2 . ربانى بودن

انسان الهى و ربانى به كسى گفته مى شود كه در اخلاق و رفتار متخلق به اخلاق الهى بوده و به تعبیر دیگر خداگونه باشد؛ چنان كه در اخبار و روایات از عالم ربانى به عارف بالله تفسیر شده است. على(علیه السلام) با اشاره به این مقام خویش مى فرمایند: «فَاسْتَمِعُوا مِن ربّانیّكُمْ وَ اَحْضِروُهُ قلوبكم»؛ (3) از عالم ربانى خودتان ـ مقصود خود آن حضرت ـ پند و اندرز را بشنوید و دل هاى خویش را براى قبول موعظه او حاضر كنید.

3 . شجاعت و غیرت

شجاعت و دلاورى از خصوصیات انسان هاى بزرگ است. شجاع همیشه در نظرها و قلب ها عزیز بوده و احترام دارد. شجاعت آن گاه كه در راه خدا و دفاع از ارزش هاى ناب اسلام و دفاع از كشور اسلامى و جان، مال، عرض و ناموس اعمال شود، ارزشى فزاینده تر مى یابد. مولاى موحدان على(علیه السلام)در این عرصه، در صدر شجاعان و قهرمانان عالم قرار دارد و این از مسلمات تاریخ است ولى باید ببینیم كه آن حضرت در این زمینه، درباره خود چه فرموده اند.

ایشان در نامه اى مى فرمایند: «لا یَزیدُنى كثرةُ الناسِ حَوْلى عِزَّةً وَ لا تَفَرّقُهُم عَنّى وَحْشة»؛ (4) انبوه جمعیت بر گرد من، بر عزت من نمى افزاید و پراكنده شدن آنان نیز موجب ترس و وحشت من نمى گردد؛ خواه كسى مرا یارى كند یا یارى نكند، ـ در مقابل دشمن ـ دین مى ایستم.

باز مى فرمایند: «وَاللهِ لو تَظاهَرتِ العرب عَلى قِتالى لَما وَلَّیْتُ عنها»؛ (5) سوگند به خدا اگر تمام عرب در جنگى علیه من بسیج شوند من پشت به آنها نخواهم كرد و مقاومت خواهم نمود.

وقتى از آن حضرت سؤال كردند: «باىّ شىء غَلَبْتَ الاَقْرانَ فقال...»؛ (8) اى على(علیه السلام)، با چه چیز در جنگ ها بر دلیران پیروز شدى؟ آن حضرت فرمود: با هیچ كس ـ در جنگ ـ برخورد نكردم مگر این كه او مرا بر كشتن خود یارى كرد

و در جایى دیگر مى فرمایند: «اِنّى وَاللهِ لَو لَقَیْتهُم واحداً وَ ...»؛ (6) به خدا سوگند اگر من تنها با ایشان ـ معاویه و لشكر او ـ روبرو شوم و آنها از زیادى و انبوهى، روى زمین را پر كرده باشند باك نداشته و نمى هراسم.

یكى از خطبه هایى كه حضرت در اواخر عمر شریف خود ایراد كرده اند خطبه معروف جهادیه است. ایشان در این خطبه اصحابشان را به دلیل كسالت و سستى در جنگ با معاویه سرزنش مى كنند و مى فرمایند: «و أَفْسَدْتُمْ على رَأْیى بالعصیان و...»؛ (7) آن قدر مرا نافرمانى كردید و به گفته هاى من گوش ندادید تا این كه قریش گفتند پسر ابوطالب مرد شجاعى است ولى علم جنگ ندارد،... به یقین هنوز من به سن بیست سالگى نرسیده بودم كه آماده جنگ گردیدم، در حالى كه هم اكنون زیاده از شصت سال از عمرم مى گذرد. همیشه رأى و نظر من در جنگ ها صایب بود ولكن كسى كه فرمانش را نبرند رأى و تدبیر ندارد.

شجاعت امام(علیه السلام) در جنگ ها به قدرى در ذهن ها جا گرفته بود كه هیبت، عظمت و شجاعت حضرت، لرزه بر اندام شجاعان عرب مى انداخت و قلب هاى آنان را سست مى كرد؛ چنان كه كسى جرأت نداشت در جنگ با امام(علیه السلام) روبرو شود. لذا وقتى از آن حضرت سؤال كردند: «باىّ شىء غَلَبْتَ الاَقْرانَ فقال...»؛ (8) اى على(علیه السلام)، با چه چیز در جنگ ها بر دلیران پیروز شدى؟ آن حضرت فرمود: با هیچ كس ـ در جنگ ـ برخورد نكردم مگر این كه او مرا بر كشتن خود یارى كرد.

سید رضى مى فرماید: «یؤمى بذالك الى تمكن هیبته فى القلوب»؛ (9) حضرت با این جمله به جاى گرفتن هیبت، عظمت و شجاعت خود در دل ها اشاره مى كند.

امام علی (ع)
4. صبر و شكیبایى

صبر واستقامت از خصوصیات بارز انسان هاى موفق و تاریخ ساز است. كلید همه پیشرفت ها و تكامل ها در تمام میدان ها و ابعاد معنوى و مادى، صبر و استقامت است؛ صبر در تحمل مشكلات و دست از هدف بر نداشتن و پشتكار در انجام هر كار.

على بن ابیطالب(علیه السلام) را مى توان از بزرگترین شكیبایان عالم دانست چرا كه شرایط و موقعیت ایشان به گونه اى است كه از ایشان فردى صبور و شكیبا ساخته است.

در این خصوص خود حضرت مى فرمایند: «وَ طَفِقْتُ اَرْتبى بین أن أَصوُلُ بِیَد جَذاءَ أَوْاَ صْبرَ على ...»؛ (10) در وضعیتى كه حق مسلم و مشروع من ضایع گشت و به یغما رفت، خود را در سر دو راهى عجیبى دیدم كه دست به شمشیر ببرم یا این كه سكوت كنم و صبر پیشه سازم. بعد از اندیشه بسیار، دیدم صبر بهتر است و لذا صبر كردم در حالى كه خار در چشم و استخوان در گلو بودم.

بر هر عاقلى آشكار است كه چنین حالى، سخت ترین حالتى است كه ممكن است براى كسى پیش آید و بدین جهت است كه مى گوییم على(علیه السلام) بزرگترین امام صابر و صبور بزرگ تاریخ است.

در خطبه دیگرى حضرت نظیر همان مطلب را بیان مى كند: «فَنَظَرْتُ فاذا لیس لى رافِدٌ وَ لاذابٌ وَ ...»؛ (11) سپس نگریستم، آنگاه غیر از اهل بیت خود ـ بنى هاشم ـ یاورى نیافتم. راضى نشدم آنها كشته شوند و... چشمى كه خاشاك در آن رفته بود به هم نهادم و با این كه استخوان گلویم را گرفته بود آشامیدم و بر گرفتگى راه نفس از بسیارى غم و اندوه، شكیبایى نمودم.

حضرت مى فرمایند: در وضعیتى كه حق مسلم و مشروع من ضایع گشت و به یغما رفت، خود را در سر دو راهى عجیبى دیدم كه دست به شمشیر ببرم یا این كه سكوت كنم و صبر پیشه سازم. بعد از اندیشه بسیار، دیدم صبر بهتر است و لذا صبر كردم در حالى كه خار در چشم و استخوان در گلو بودم

حضرت امیر(علیه السلام) موقع شورش طلحه و زبیر علیه نظام مقدس علوى مى فرمایند: «وَ سَاَصْبِرُ ما لَم اَخَفْ جماعتكم»؛ (12) من در برابر توطئه و شورش آنان، تا جایى كه امنیت و نظم جامعه اسلامى از بین نرود صبر مى كنم.

صبر على(علیه السلام) در این خصوص، انتخاب احسن بوده و این خصوصیت بارز او، مى تواند یكى از دلایل انتخاب وى از سوى پیامبر(صلى الله علیه وآله) باشد؛ زیرا اگر در این مورد، از طرف پیامبر(صلى الله علیه وآله)چنین تعیینى صورت نگرفته بود، تأكید بر لفظ «من صبر مى كنم» نشانگر خصایصى مى شد كه به شهادت همه مسلمانان در آن حضرت نبوده است؛ چرا كه این امر یا نشانه ناآگاهى و عدم اطلاع آن حضرت از دستور اسلام در خصوص اعتبار بى چون و چراى بیعت است و این كه با انتخاب، خلیفه مشروعیت پیدا مى كند گر چه دیگران از او افضل باشند و هیچ چیز دیگرى در این امر دخالت ندارد یا این كه با فرض آگاهى از این مطلب حب ریاست و مقام نمى گذاشته تا با تمام وجود تسلیم حق شده و از روى رضا، حكومت خلفا را بپذیرد؛ نه آن كه از روى صبر و با سختى به آن تن دهد.

این دو مورد به شهادت تاریخ و محققان با شخصیت على(علیه السلام) مطابقت نداشته و تأكید آن حضرت بر صبر كردن تصریحى بر حق مسلم ایشان در به دست آوردن منصب جانشینى پیامبر(صلى الله علیه وآله) است.

پی نوشت:

1. لازم به یادآورى است كه برخى از ویژگى ها مخصوص على(ع) است، البته بسیارى از آنها سایر اهل بیت (علیهم السلام) را نیز در بر مى گیرد.

2. نهج البلاغه، خطبه 2167 بخش 22.

3. همان، خطبه 108، بخش 12.

4. همان ، نامه 36، بخش 6.

5 . همان ، نامه 45، بخش 18.

6. همان ، نامه 62، بخش 7 ـ 8.

7. همان، خطبه 27، بخش 14 ـ 16.

8. همان، حكمت 318.

9. همان، ذیل حكمت 318.

10. همان، خطبه 3، بخش 2 ـ 4.

11. همان، خطبه 217، بخش 3 ـ 4.

12. همان، خطبه 169، بخش 4.

بخش سیره و عترت تبیان


منبع:

روابط امام علی (ع) و خلفا به روایت نهج البلاغه

حسین رجبی، سیدمهدی موسوی کاشمری، احمد رهدار

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.