شرح فداكارى امام (علیه السلام) در منابع اهل سنت
نویسندگان معاصر مصرى كه وقایع اسلام را تحلیل كرده اند حق حضرت على (علیه السلام) را چنانكه شایسته مقام اوست و یا لااقل به نحوى كه در تواریخ ضبط شده است ادا نكرده اند و فداكارى امیر مؤمنان را در ردیف دیگران قرار داده اند. از این رو لازم مى دانیم اجمالى از فداكاری هاى آن حضرت را از منابع خودشان در اینجا منعكس سازیم .
1- ابن اثیر در تاریخ خود(1) مى نویسد:
پیامبر (صلی الله علیه و آله) از هر طرف مورد هجوم دسته هایى از لشكر قریش قرار گرفت . هر دسته اى كه به آن حضرت حمله مى آوردند حضرت على (علیه السلام) به فرمان پیامبر به آنها حمله مى برد و با كشتن بعضى از آنها موجبات تفرقشان را فراهم مى كرد و این جریان چند بار در احد تكرار شد. به پاس این فداكارى ، امین وحى نازل شد و ایثار حضرت على را نزد پیامبر ستود و گفت : این نهایت فداكارى است كه او از خود نشان مى دهد. رسول خدا امین وحى را تصدیق كرد و گفت :"من از على و او از من است" سپس ندایى در میدان شنیده شد كه مضمون آن چنین بود:
"لاسیف الا ذوالفقار، و لا فتى الا على".
شمشیرى چون ذوالفقار و جوانمردى همچون على نیست .
ابن ابى الحدید جریان را تا حدى مشروح تر نقل كرده ، مى گوید:
دسته اى كه براى كشتن پیامبر (صلی الله علیه و آله) هجوم مى آوردند پنجاه نفر بودند و على (علیه السلام) در حالى كه پیاده بود آنها را متفرق مى ساخت .
علاوه بر این مطلب كه از نظر تاریخ مسلم است ، من در برخى از نسخه هاى كتاب <غزوات >محمد بن اسحاق ];92ریان آمدن جبرئیل را دیده ام . حتى روزى از استاد خود عبدالوهاب سكینه از صحت آن پرسیدم . وى گفت صحیح است . من به او گفتم چرا این خبر صحیح را مؤلفان صحاح ششگانه ننوشته اند؟ وى در پاسخ گفت : خیلى از روایات صحیح داریم كه نویسندگان صحاح از درج آن غفلت ورزیده اند!(2)
2- در سخنرانى مشروحى كه امیر مؤمنان براى <رأس الیهود>در محضر گروهى از اصحاب خود ایراد فرمود به فداكارى خود چنین اشاره مى فرماید:
هنگامى كه ارتش قریش سیل آسا بر ما حمله كرد، انصار و مهاجرین راه خانهء خود گرفتند. من با وجود هفتاد زخم ازآن حضرت دفاع كردم .
سپس آن حضرت قبا را به كنار زد و دست روى مواضع زخم ، كه نشانه هاى آنها باقى بود، كشید. حتى به نقل <خصال >صدوق ، حضرت على (علیه السلام) در دفاع از وجود پیامبر (صلی الله علیه و آله) به قدرى پافشارى و فداكارى كرد كه شمشیر او شكست و پیامبر شمشیر خود را كه ذوالفقار بود به وى مرحمت نمود تا به وسیله آن به جهاد خود در راه خدا ادامه دهد (3)
3- ابن ابى الحدید مى نویسد:
هنگامى كه غالب یاران پیامبر پا به فرار نهادند فشار حمله دشمن به سوى آن حضرت بالا گرفت . دسته اى از قبیله بنى كنانه و گروهى از قبیله بنى عبدمناف كه در میان آنان چهار قهرمان نامور بود به سوى پیامبر هجوم آوردند. در این هنگام حضرت على پروانه وار گرد وجود پیامبر مى گشت و از نزدیك شدن دشمن به او جلوگیرى مى كرد. گروهى كه تعداد آنان از پنجاه نفر تجاوز مى كرد قصد جان پیامبر كردند و تنها حملات آتشین حضرت على بود كه آنان را متفرق مى كرد. اما آنان باز در نقطه اى گرد مى آمدند و حمله خود را از سر مى گرفتند در این حملات ، آن چهار قهرمان و ده نفر دیگر كه اسامى آنان را تاریخ مشخص نكرده است كشته شدند. جبرئیل این فداكارى حضرت على (علیه السلام) را به پیامبر(صلی الله علیه و آله) تبریك گفت و پیامبر فرمود: <على از من و من از او هستم >.
4- در صحنه جنگ هاى گذشته پرچمدار از موقعیت بسیار بزرگى برخوردار بوده و پیوسته پرچم به دست افراد دلیر و توانا واگذار مى شده است . پایدارى پرچمدار موجب دلگرمى جنگجویان دیگر بود و براى جلوگیرى از ضربه روحى به سربازان چند نفر به عنوان پرچمدار تعیین مى شد تا اگر یكى كشته شود دیگرى پرچم را به دست بگیرد.
قریش از شجاعت و دلاورى مسلمانان در نبرد بدر آگاه بود. از این رو، تعداد زیادى از دلاوران خود را به عنوان حامل پرچم معین كرده بود. نخستین كسى كه مسئولیت پرچمدارى قریش را به عهده داشت طلحة بن طلیحه بود. وى نخستین كسى بود كه با ضربات حضرت على (علیه السلام) از پاى درآمد پس از قتل او پرچم قریش را افراد زیر به نوبت به دست گرفتند و همگى با ضربات حضرت على (علیه السلام) از پاى درآمدند: سعید بن طلحه ، عثمان بن طلحه ، شافع بن طلحه ،حارث بن ابى طلحه ، عزیز بن عثمان ، عبدالله بن جمیله ، ارطاة بن شراحبیل ، صوأب .
با كشته شدن این افراد، سپاه قریش پا به فرار گذارد و از این راه نخستین پیروزى مسلمانان با فداكارى حضرت على (علیه السلام) به دست آمد.(4)
مرحوم مفید در ارشاد از امام صادق (علیه السلام) نقل مى كند كه پرچمداران قریش نه نفر بودند و همگى ، یكى پس از دیگرى ، به دست حضرت على (علیه السلام) از پاى درآمدند.
ابن هشام در سیره خود علاوه بر این افراد از افراد دیگرى نام مى برد كه در حمله نخست با ضربات على (علیه السلام) از پاى درآمدند.(5)
پی نوشت ها:
1 . كامل ، ج 2 ص 107
2 . شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 14 ص 215
3 . خصال ، شیخ صدوق ، ج 2 ص 15
4 . تفسیر قمى ، ص 103 ارشاد مفید، ص 155; بحار ج 20 ص 15
5 . سیره ابن هشام ، ج 1 ص 8481
بخش سیره و عترت تبیان
منبع:فروغ ولایت؛استاد آیةالله شیخ جعفر سبحانى
