تبیان، دستیار زندگی
بدترین وزیران تو، كسى است كه پیش از تو وزیر بدكاران بوده و آن كه در گناهان آنان شركت نموده. پس مبادا چنین كسان محرم تو باشند كه آنان یاوران گناهكارانند، و ستمكاران را كمك كار،
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بدترین وزیران حکومت

حضرت علی علیه السلام

عهدنامه امام علی(علیه‎السلام) به مالک اشتر(2)

بدترین وزیران تو، كسى است كه پیش از تو وزیر بدكاران بوده و آن كه در گناهان آنان شركت نموده. پس مبادا چنین كسان محرم تو باشند كه آنان یاوران گناهكارانند، و ستمكاران را كمك كار، و تو جانشینى بهتر از ایشان خواهى یافت كه در راى و گذاردن كار چون آنان بود، و گناهان و كردار بد آنان را بر عهده ندارد. آن كه ستمكارى را در ستم یار نبوده، و گناهكارى را در گناهش مددكار. بار اینان بر تو سبكتر است، و یارى ایشان بهتر، و مهربانى‏شان بیشتر و دوستى‏شان با جز تو كمتر. پس اینان را خاص خلوت خود گیر و در مجلس‎هایت بپذیر، و آن كس را بر دیگران بگزین كه سخن تلخ حق را به تو بیشتر گوید، و در آنچه كنى یا گویى‏[و خدا آن را از دوستانش ناپسند دارد] كمتر یارى‏ات كند. و به پارسایان و راستگویان بپیوند، و آنان را چنان بپرور كه تو را فراوان نستایند، و با ستودن كار بیهوده‏اى كه نكرده‏اى خاطرت را شاد ننمایند، كه ستودن فراوان خودپسندى آرد، و به سركشى وادارد.

و مبادا نكوكار و بدكردار در دیده‏ات برابر آید، كه آن رغبت نكوكار را در نیكى كم كند، و بدكردار را به بدى وادار نماید. و درباره هر یك از آنان، ‏آن را عهده‏دار باش كه او بر عهده خود گرفت، و بدان كه هیچ چیز گمان والى را به رعیت نیك نیارد، چون نیكیى كه در حق آنان كند و بارشان را سبك دارد. و ناخوش نشمردن از ایشان، آنچه را كه حقى در آن ندارد بر آنان. پس رفتار تو چنان باید، كه خوش‏گمانى رعیت برایت فراهم آید كه این، رنج دراز را از تو مى‏زداید، و به خوش‏گمانى تو آن كس سزاوارتر كه از تو بدو نیكى رسیده و بدگمانیت بدان بیشتر باید كه از تو بدى دیده.

و آیین پسندیده‏اى را بر هم مریز كه بزرگان این امت بدان رفتار نموده‏اند و مردم بدان وسیله به هم پیوسته‏اند، و رعیت با یكدیگر سازش كرده‏اند، و آیینى را منه كه چیزى از سنت‎هاى نیك گذشته را زیان رساند، تا پاداش از آن نهنده سنت باشد و گناه شكستن آن بر تو ماند .

با دانشمندان فراوان گفتگو كن و با حكیمان فراوان سخن در میان نه، در آنچه كار شهرهایت را استوار دارد و نظمى را كه مردم پیش از تو بر آن بوده‏اند برقرار .

و با دانشمندان فراوان گفتگو كن و با حكیمان فراوان سخن در میان نه، در آنچه كار شهرهایت را استوار دارد و نظمى را كه مردم پیش از تو بر آن بوده‏اند برقرار .

و بدان كه رعایت را صنف‎هاست كه كار برخى جز به برخى دیگر راست نیاید، و به برخى از برخى دیگر بى‏نیازى نشاید. از آنان سپاهیان خدایند و دبیران كه در نوشتن نامه‏هاى عمومى و یا محرمانه انجام وظیفه نمایند. و از آنها داوران كه كار به عدالت دارند و عاملانند كه كار خود به انصاف و مدارا رانند، و از آنان أهل جزیه و خراج‏اند، از ذمیان و مسلمانان. و بازرگانند و صنعتگران و طبقه فرودین از حاجتمندان و درویشان. و خدا نصیب هر دسته را معین داشته و میزان واجب آن را در كتاب خود یا سنت پیامبرش (صلی الله علیه و آله) نگاشته، كه پیمانى از جانب خداست و نگهدارى شده نزد ماست.

پس سپاهیان ‏[به فرمان خدا] رعیت را دژهاى استوارند، و والیان را زینت و وقار. دین به آنان ارجمندست، و راه‏ها بى‏گزند، و كار رعیت جز به سپاهیان قرار نگیرد، و كار سپاهیان جز با خراجى كه خدا براى آنان معین فرموده درستى نپذیرد تا بدان در جهاد با دشمن خود نیرومند شوند و كار خود را بدان سامان دهند. و آنان را از خراج آن اندازه باید كه نیازمندیشان را كفایت نماید. و این دو دسته ‏[رعیت و سپاهیان‏] بر پاى نماند جز با سومین‏ دسته از مردمان كه قاضیانند و عاملان و نویسندگان دیوان، كه كار عقدها را استوار مى‏كنند و آنچه سود مسلمانان است فراهم مى‏آورند، و در كارهاى خصوصى و عمومى مورد اعتمادند.

و كار این جمله استوار نشود جز با بازرگانان و صنعتگران كه فراهم مى‏شوند و با سودى كه به دست مى‏آرند، بازارها را بر پا مى‏دارند. و كار مردم را كفایت مى‏كنند، در آنچه دیگران مانند آن نتوانند. سپس طبقه فرو دینند از نیازمندان و درویشان كه سزاوار است بخشیدن به آنان، و یارى كردن ایشان.

و براى هر یك از آنان نزد خدا [از غنیمت‏] گشایشى است، و هر یك را بر والى حقى، چندانكه كارشان را سامان دهد. و والى چنانكه باید از عهده آنچه خدا بر او واجب كرده بر نیاید، جز با كوشش و از خدا یارى جستن و خود را براى اجراى حق آماده نمودن، و شكیبایى در انجام كار، بر او آسان باشد یا دشوار.

مبادا بزرگى كسى موجب شود كه رنج اندك او را بزرگ شمارى و فرودى رتبه مردى سبب شود، كوشش سترگ وى را خوار به حساب آرى.

پس از سپاهیان خود كسى را بگمار كه خیرخواهى وى را براى خدا و رسول او و امام خود بیشتر دانى و دامن او را پاك‏تر و بردباریش برتر، كه دیر به خشم آید و زود به پذیرفتن پوزش گراید، و بر ناتوانان رحمت آرد، و با قوى‏دستان برآید، و آن كس كه درشتى او را برنیانگیزاند، و ناتوانى وى را بر جاى ننشاند، و از آنان كه گوهرى نیك دارند و از خاندانى پارسایند، و از سابقتى نیكو برخوردار.

پس دلیران و رزم‏آوران و بخشندگان و جوانمردان، كه اینان بزرگوارى را در خود فراهم كرده‏اند و نیكویی‎ها را گرد آورده. پس در كارهاى آنان چنان بیندیش كه پدر و مادر درباره فرزند خویش، و مبادا آنچه آنان را بدان نیرومند مى‏كنى در دیده‏ات بزرگ نماید، و نیكویى‏ات درباره ایشان ‏[هر چند اندك باشد] خرد نیاید، كه آن نیكى آنان را به خیرخواهى تو خواند و گمانشان را درباره‏ات نیكو گرداند، و رسیدگى به كارهاى خرد آنان را به اعتماد وارسى كارهاى بزرگ وامگذار، كه اندك لطف تو را جایى است و از آن سود برگیرند، و بسیار آن را جایى كه از آن بى‏نیاز نبوند .

و باید گزیده‏ترین سران سپاه نزد تو آن بود كه با سپاهیان یار باشد و آنان ‏را كمك‏كار، و از آنچه دارد بر آنان ببخشاید چندانكه خود و كسانشان را كه به جاى نهاده‏اند شاید، تا عزم همگى‏شان در جهاد با دشمن فراهم آید. چه مهربانى تو به آنان دلهاشان را بر تو مهربان نماید. و آنچه بیشتر دیده والیان بدان روشن است، برقرارى عدالت در شهرها و میان رعیت دوستى پدید شدن است، و دوستى آنان آشكارا نگردد جز آنگاه كه دل ایشان بى‏گزند شود، و خیرخواهى‏شان راست نیاید جز آنگاه كه بر والى مهربان باشند و دوام حكومت آنان را سنگین نشمارند، و گفتگو از دیر ماندن آنان را بر سر كار، واگذارند.

پس امیدشان را برآر، و ستودنشان را به نیكى پیوسته‏ دار، و رنج كسانى را كه كوششى كرده‏اند بر زبان آر، كه فراوان كار نیكوى آنان را یاد كردن، دلیر را برانگیزاند، و ترسان بد دل را به كوشش مایل گرداند، ان شاء الله. نیز مقدار رنج هر یك را در نظر دار و رنج یكى را به حساب دیگرى مگذار، و در پاداش او به اندازه رنجى كه دیده و زحمتى كه كشیده تقصیر میار، و مبادا بزرگى كسى موجب شود كه رنج اندك او را بزرگ شمارى و فرودى رتبه مردى سبب شود، كوشش سترگ وى را خوار به حساب آرى.

برگرفته از کتاب على از زبان على، دكتر سید جعفر شهیدى .

گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی .

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.