تبیان، دستیار زندگی
آنچه براى خود دوست مى‏دارى براى جز خود دوست بدار. و آنچه تو را خوش نیاید براى او ناخوش بشمار. و ستم مكن چنانكه دوست ندارى بر تو ستم ‏رود، و نیكى كن چنانكه دوست مى‏دارى به تو نیكى كنند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

داستان آنان كه به دنیا فریفته گردیدند(2)

حضرت علی علیه السلام

سفارشارت حضرت علی(علیه‎السلام) به امام حسن علیه‎السلام

حضرت علی(علیه‎السلام) در ادامه چنین پسر خود را نصیحت می‎کنند:

و بدان پسركم آنچه بیشتر دوست دارم از وصیتم به كار بندى، از خدا ترسیدن است و بر آنچه بر تو واجب داشته، بسنده كردن، و رفتن به راهى كه پدرانت پیمودند و پارسایان خاندانت بر آن راه بودند، چه آنان از نگریستن در كار خویش باز نایستادند چنانكه تو مى‏نگرى، و نه از اندیشیدن چنانكه تو مى‏اندیشى، و انجام كار چنانشان كرد كه آنچه را شناختند به كار بستند، و از بند آنچه بر عهده‏شان نبود رستند، و اگر نفس تو پذیرفتن چنین نتواند، و خواهد چنانكه آنان دانستند بداند، پس بكوش تا جستجوى تو از روى دریافتن و دانستن باشد، نه به شبهه‏ها در افتادن و جدال را بالا بردن، و پیش از این كه این راه را بپویى باید از خداى خود یارى جویى. و براى توفیق خود روى بدو آرى و آنچه تو را به شبهه‏اى دچار سازد یا به گمراهى‏ات ‏در اندازد، واگذارى.

و چون یقین كردى دلت روشن شد و ترسید، و اندیشه‏ات فراهم شد و به كمال رسید، و هم تو بر یك چیز مقصور گردید، در آنچه برایت روشن ساختم بنگر [و چون نگریستى به كار ببر]. و اگر آنچه دوست دارى تو را دست نداد و آسودگى فكر و اندیشه‏ات میسر نیفتاد، بدان! راهى را كه درست نمى‏بینى مى‏سپارى، و در تاریكى گام مى‏گذارى، و آن كه در طلب دین است نه آن است و نه این است، و در چنین حال بازداشتن خویش بهترین است.

پس پسركم وصیت مرا نیك دریاب‏ [و از به كار بستن آن روى متاب‏] و بدان! آن كه مرگ را بر سر آدمى مى‏آرد، همان است كه زندگى را در دست دارد، و آن كه مى‏آفریند همان است كه مى‏میراند، و آن كه نابود مى‏سازد آن است كه باز مى‏گرداند و آن كه به بلا مى‏آزماید هم او عافیت عطا مى‏فرماید و بدان كه جهان بر پاى نمانده جز بر سنتى كه خدا كار آن را بر آن رانده یا نعمت است و یا ابتلا، و سرانجام پاداش روز جزا، یا دیگر چیزى كه خواست و بر ما ناپیداست.

اگر آنچه دوست دارى تو را دست نداد و آسودگى فكر و اندیشه‏ات میسر نیفتاد، بدان! راهى را كه درست نمى‏بینى مى‏سپارى، و در تاریكى گام مى‏گذارى، و آن كه در طلب دین است نه آن است و نه این است، و در چنین حال بازداشتن خویش بهترین است.

پس اگر دانستن چیزى از این جمله بر تو دشوار گردد، آن دشوارى را از نادانى خود به حساب آر! چه، تو نخست كه آفریده شدى نادان بودى سپس دانا گردیدى، و چه بسیار است آنچه نمى‏دانى و در حكم آن سرگردانى، و بینشت در آن راه نمى‏یابد، سپس آن را نیك مى‏بینى و مى‏دانى. پس چنگ در [رشته بندگى‏] كسى بزن كه تو را آفریده، و به اندامت كرده و روزیت بخشیده. پس تنها بنده او مى‏باش و روى به سوى او آر و تنها از او بیم دار!

و بدان! پسركم كه هیچ كس چون رسول(صلی الله علیه و آله) از خدا آگاهى نداده است، پس خرسند باش كه او را راهبرت گیرى و براى نجات، پیشوایى‏اش را بپذیرى. من در نصیحت تو كوتاهى نكردم، و تو هر چند بكوشى و درباره خود بیندیشى، به پایه اندیشه‏اى كه من در حق تو دارم نخواهى رسید!

و بدان پسركم، اگر پروردگارت شریكى داشت پیامبران او نزد تو مى‏آمدند و نشانه‏هاى پادشاهى و قدرت او را مى‏دیدى، و از كردار و صفت‎هاى او آگاه مى‏گردیدى. لیكن او خداى یكتاست. چنانكه خود، خویش را وصف كرده است. كسى در حكمرانى وى مخالف او نیست، و ملك او جاودانه و همیشگى است. آغاز همه چیزهاست و او را آغازى نیست، و آخر است پس از همه اشیاء و او را نهایت نیست . برتر از آن است كه ربوبیت او را دلى فرا گیرد و یا در دیده‏اى جاى پذیرد، و چون این را دانستى كار چنان كن كه از چون تویى باید، كه خرد منزلت است و بی‎مقدار، و توانایى‏اش كم و ناتوانیش بسیار و طاعت خدا را خواهان و از عقوبتش ترسان، و از خشم او هراسان كه خدا تو را جز نیكوكارى نفرموده و جز از زشتكارى نهى ننموده.

پسركم! من تو را از دنیا آگاه كردم، و از دگرگون شدنش و از میان رفتن و دست به دست گردیدنش، و تو را خبر دادم از آن جهان، و آنچه در آنجا آماده است براى مردم آن، و براى تو درباره هر دو، مثل‎ها راندم تا از آنها پند پذیرى و دستور كار خویشش گیرى. داستان آنان كه دنیا را آزمودند و شناختند همچون گروهى مسافرند، كه به جایى منزل كنند، ناسازوار، از آب و آبادانى به كنار. و آهنگ جایى كنند پر نعمت و دلخواه، و گوشه‏اى پر آب و گیاه. پس رنج راه را بر خود هموار كنند، و بر جدایى از دوست و سختى سفر، و ناگوارى خوراك دل نهند. كه به خانه فراخ خود رسند، و در منزل آسایش خویش بیارمند. پس رنجى را كه در این راه بر خود هموار كردند آزار نشمارند، و هزینه‏اى را كه پذیرفتند تاوان به حساب نیارند، و هیچ چیز نزدشان خوشایندتر از آن نیست كه به خانه‏شان نزدیك كرده و به منزلشان در آورده.

پسركم آنچه بیشتر دوست دارم از وصیتم به كار بندى، از خدا ترسیدن است و بر آنچه بر تو واجب داشته، بسنده كردن، و رفتن به راهى كه پدرانت پیمودند و پارسایان خاندانت بر آن راه بودند، چه آنان از نگریستن در كار خویش باز نایستادند چنانكه تو مى‏نگرى، و نه از اندیشیدن چنانكه تو مى‏اندیشى.

و داستان آنان كه به دنیا فریفته گردیدند چون گروهى است كه در منزلى پر نعمت بودند، و از آنجا رفتند و در منزلى خشك و بى‏آب و گیاه رخت گشودند. پس چیزى نزد آنان ناخوشایندتر و سخت‏تر از جدایى منزلى نیست كه در آن به سر مى‏بردند و رسیدن به جایى كه بدان روى آوردند.

پسركم! خود را میان خویش و دیگرى میزانى به حساب آر. پس آنچه براى خود دوست مى‏دارى براى جز خود دوست بدار. و آنچه تو را خوش نیاید براى او ناخوش بشمار. و ستم مكن چنانكه دوست ندارى بر تو ستم ‏رود، و نیكى كن چنانكه دوست مى‏دارى به تو نیكى كنند. و آنچه از جز خود زشت مى‏دارى براى خود زشت بدان، و از مردم براى خود آن را بپسند كه از خود مى‏پسندى در حق آنان، و مگوى ‏[به دیگران‏] آنچه خوش ندارى شنیدن آن، و مگو آنچه را ندانى، هر چند اندك بود آنچه مى‏دانى، و مگو آنچه را دوست ندارى به تو گویند.

و بدان كه خودپسندى‏ [آدمى‏] را از راه راست بگرداند، و خردها را زیان رساند. پس سخت بكوش و گنجور دیگرى مشو، و چون راه خویش یافتى چندانكه توانى پروردگارت را فروتن باش ‏[و به راه اطاعت او رو].

و بدان كه پیشاپیش تو راهى است دراز، و رنجى جانگداز، و تو بى‏نیاز نیستى در این تكاپو از جستجو كردن به طرزى نیكو. توشه خود را به اندازه گیر چنانكه تو را رساند، و پشتت سبك ماند، و بیش از آنچه توان دارى بر پشت خود منه كه سنگینى آن بر تو گران آید. و اگر مستمندى یافتى كه توشه‏ات را تا به قیامت برد، و فردا كه بدان نیازمندى تو را به كمال پس دهد، او را غنیمت شمار و بار خود را بر پشت او گذار. و توشه او را سنگین كن چنانكه توانى. چه بود كه او را بجویى و نشانى از وى ندانى، و غنیمت دان آن را كه در حال بى‏نیازیت از تو وام خواهد تا در روز تنگدستیت بپردازد، و بدان كه پیشاپیش تو گردنه‏اى دشوار است، سبكبار در بر شدن بدان آسوده‏تر از سنگین‏بار است، و كُند رونده در پیمودن آن زشت ‏حال‎تر از شتابنده، و فرود آمدن تو در آن مسیر بر بهشت یا دوزخ بود ناگزیر.

داستان آنان كه به دنیا فریفته گردیدند چون گروهى است كه در منزلى پر نعمت بودند، و از آنجا رفتند و در منزلى خشك و بى‏آب و گیاه رخت گشودند. پس چیزى نزد آنان ناخوشایندتر و سخت‏تر از جدایى منزلى نیست كه در آن به سر مى‏بردند و رسیدن به جایى كه بدان روى آوردند.

پس، پیش از فرود آمدنت براى خویش پیشروى روانه ساز و پیش از رسیدنت خانه را بپرداز، كه پس از مرگ جاى عذر خواستن نیست، و نه راه به دنیا بازگشتن.

و بدان! كسى كه گنجینه‏هاى آسمان و زمین در دست اوست تو را در دعا رخصت داده و پذیرفتن دعایت را بر عهده نهاده، و تو را فرموده از او خواهى تا به تو دهد، و از او طلبى تا تو را بیامرزد. و میان تو و خود كسى را نگمارده تا تو را از وى بازدارد، و از كسى ناگزیرت نكرده كه نزد او برایت میانجى آرد، و اگر گناه كردى از توبه‏ات منع ننموده و در كیفرت شتاب ‏نفرموده، و چون ‏[بدو] باز گردى سرزنشت نكند، و آنجا كه رسوا شدنت سزاست پرده‏ات را ندرد، و در پذیرفتن توبه بر تو سخت نگرفته و حساب گناهت را نكشیده، و از بخشایش نومیدت نگردانیده. بلكه بازگشتت را از گناه نیك شمرده و هر گناهت را یكى گرفته و هر كار نیكویت را ده به حساب آورده، و در بازگشت را برایت باز گذارده و چون بخوانیش آوایت را شنود، و چون راز خود را با او در میان نهى آن را داند. پس حاجت خود بدو نمایى و آنچه در دل دارى پیش او بگشایى، و از اندوه خویش بدو شكایت كنى و خواهى تا غم تو را گشاید و در كارها یاریت نماید، و از گنجینه‏هاى رحمت او، آن را خواهى كه بخشیدنش از جز او نیاید از افزون كردن مدت زندگانى و تندرستی‎ها و در روزی‎ها فراوانى.

پس كلید گنج‎هاى خود را در دو دستت نهاده كه به تو رخصت سؤال از خود را داده تا هر گاه خواستى درهاى نعمت او را با دعا بگشایى، و باریدن باران رحمتش را طلب نمایى. پس دیر پذیرفتن او تو را نومید نكند كه بخشش بسته به مقدار نیت بود، و بسا كه در پذیرفتن دعایت درنگ افتد، و این براى آن است كه پاداش خواهنده بزرگتر شود و جزاى آرزومند كاملتر. و بود كه چیزى را خواسته‏اى و تو را نداده‏اند، و بهتر از آن در این جهان یا آن جهانت داده‏اند، یا بهتر بوده كه از تو بازداشته‏اند.

برگرفته از کتاب على از زبان على، دكتر سید جعفر شهیدى

گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی .

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.