تبیان، دستیار زندگی
از پدرى كه: در آستانه فناست و چیرگى زمان را پذیراست، زندگى را پشت سر نهاده، به گردش روزگار گردن داده، نكوهنده این جهان است. و آرمنده سراى مردگان، و فردا كوچنده از آن.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

وصیت پدری که در آستانه فناست(1)

حضرت علی علیه السلام

سفارش حضرت به امام حسن علیه السلام

سفارش حضرت علی(علیه‎السلام) به امام حسن(علیه‎السلام) كه آن را هنگام بازگشت از صفین، در مقابل حاضرین نوشته است.

از پدرى كه: در آستانه فناست و چیرگى زمان را پذیراست، زندگى را پشت سر نهاده، به گردش روزگار گردن داده، نكوهنده این جهان است. و آرمنده سراى مردگان، و فردا كوچنده از آن.

به فرزندى كه: آرزومند چیزى است كه به دست نیاید، رونده راهى است كه به جهان نیستى درآید . فرزندى كه بیماریها را نشانه است و در گرو گذشت زمانه. تیر مصیبت‎ها بدو پران است، و خود دنیا را بنده گوش به فرمان. سوداگر فریب است و فنا را وامدار، و بندى مردن و هم سوگند اندوه‎هاى‏ [جان‏آزار] و غم‎ها را همنشین است و آسیب‎ها را نشان، و به خاك افكنده شهوت‎هاست و جانشین مردگان.

اما بعد، آنچه آشكار از پشت كردن دنیا بر خود دیدم، و از سركشى روزگار و روى آوردن آخرت بر خویش سنجیدم، مرا از یاد جز خویش باز مى‏دارد، و به نگریستنم بدانچه پشت سر دارم نمى‏گذارد جز كه من، هر چند مردمان را غمخوارم بیشتر غم خود دارم.

این غمخوارى راى مرا بازگردانید، و از پیروى خواهش نفسم بپیچانید. و حقیقت كار را برایم آشكار نمود، و مرا به كارى راست واداشت كه بازیچه‏اى در آن نبود، و با حقیقت ‏[روبرو ساخت‏] كه دروغى آن را نیالود. و تو را دیدم كه پاره‏اى از منى، بلكه دانستم كه مرا همه جان و تنى. چنانكه اگر آسیبى به تو رسد به من رسیده، و اگر مرگ به سر وقتت آید، رشته زندگى مرا بریده. پس كار تو را چون كار خود شمردم، و این اندرزها را به تو راندم تا تو را پشتیبانى بود. خواه من زنده مانم و تو را در كنار، یا مرده و جایگزین دار القرار.

تو را سفارش مى‏كنم به ترس از خدا، و پیوسته در فرمان او بودن، و دلت را به یاد او آبادان نمودن، و به ریسمان اطاعتش چنگ در زدن، و كدام رشته استوارتر از طاعت خدا میان خود و او دارى، اگر بگیریش و بدان دست در آرى؟

تو را سفارش مى‏كنم به ترس از خدا، و پیوسته در فرمان او بودن، و دلت را به یاد او آبادان نمودن، و به ریسمان اطاعتش چنگ در زدن، و كدام رشته استوارتر از طاعت خدا میان خود و او دارى، اگر بگیریش و بدان دست در آرى؟

دلت را به اندرز زنده‏دار و به پارسایى بمیران، و به یقین نیروبخش و به حكمت روشن گردان، و با یاد مرگش خوار ساز، و به اقرار به نیست شدنش وادار ساز. و به سختی‎هاى دنیایش بینا گردان و از صولت روزگار و دگرگونى آشكار لیل و نهارش بترسان، و خبرهاى گذشتگان را بدو عرضه‏ دار، و آنچه را به آنان كه پیش از تو بودند رسید به یادش آر، و در خانه‏ها و بازمانده‏هاى آنان بگرد و بنگر كه چه كردند، و از كجا به كجا شدند و كجا بار گشودند و در كجا فرود آمدند. آنان را خواهى دید كه از كنار دوستان رخت بستند و در خانه‏هاى غربت نشستند، و چندان دور نخواهد نمود كه تو یكى از آنان خواهى بود.

پس در نیكو ساختن اقامتگاه خویش بكوش، و آخرت را به دنیا مفروش. در آنچه نمى‏دانى سخن را واگذار و آنچه را بر عهده ندارى بر زبان میار. و راهى را كه در آن از گمراهى، ترسى مسپار، كه هنگام سرگردانى ‏گمراهى، باز ایستادن بهتر است تا در كارهاى بیمناك افتادن.

به كار نیك امر كن و خود را در شمار نیكوكاران در آر. و به دست و زبان، كار ناپسند را زشت شمار. و از آن كه كار ناپسند كند با كوشش، خود را دور بدار. در راه خدا بكوش، چنانكه شاید، و از سرزنش ملامتگرانت بیمى نباید. براى حق به هر دشوارى، هر جا بود در شو. و در پى آموختن دین رو. خود را به شكیبایى عادت ده در آنچه ناخوشایند است، كه شكیبایى ورزیدن عادتى پسندیده و ارجمند است. در همه كارها نفس خود را به پناه پروردگارت در آر، كه به پناهگاهیش در آورده‏اى استوار، و نگاهبانى پایدار و آنچه از پروردگارت خواهى تنها از او خواه، كه به دست اوست بخشیدن و محروم نمودن، و فراوان طلب خیر كن و نیك در كارها ببین و آن را كه بهتر است بگزین و وصیت مرا دریاب و روى از آن متاب، كه بهترین گفته سخنى است كه سود دهد و بدان كه سودى نیست در دانشى كه فایدتى نبخشد، و نه در فرا گرفتن علمى كه دانستن آن سزاوار نبود.

خبرهاى گذشتگان را بدو عرضه‏ دار، و آنچه را به آنان كه پیش از تو بودند رسید به یادش آر، و در خانه‏ها و بازمانده‏هاى آنان بگرد و بنگر كه چه كردند، و از كجا به كجا شدند و كجا بار گشودند و در كجا فرود آمدند. آنان را خواهى دید كه از كنار دوستان رخت بستند و در خانه‏هاى غربت نشستند، و چندان دور نخواهد نمود كه تو یكى از آنان خواهى بود.

پسركم! چون دیدم سالیانى را پشت سر نهاده‏ام و به سستى در افتاده، بدین وصیت براى تو پیشدستى كردم، و خصلت‎هایى را در آن برشمردم، از آن پیش كه مرگ بشتابد و مرا دریابد. و آنچه در اندیشه دارم به تو ناگفته ماند، یا اندیشه‏ام نیز، همچون تنم نقصانى به هم رساند، یا پیش از [نصیحت‏] من پاره‏اى خواهش‎هاى نفسانى بر تو غالب گردد، یا فریبندگی‎هاى دنیا تو را بفریبد.

پس همچون شترى باشى گریزان و سرسخت و نا به فرمان و دل جوان، همچون زمین ناكشته است، هر چه در آن افكنند بپذیرد، پس به ادب آموختنت پرداختم، پیش از آن كه دلت سخت شود و خردت هوایى دیگر گیرد، تا با رأى قاطع روى به كار آرى، و از آنچه خداوندان تجربت در پى آن بودند و آزمودند بهره‏ بردارى، و رنج طلب از تو برداشته شود و نیازت به آزمودن نیفتد. پس به تو آن رسد كه ما [به تجربت‏] بدان رسیدیم، و براى تو روشن شود آنچه گاهى تاریكش مى‏دیدیم.

پسركم! هر چند من به اندازه همه آنان كه پیش از من بوده‏اند نزیسته‏ام، اما در كارهاشان نگریسته‏ام و در سرگذشت‎هاشان اندیشیده، و در آنچه از آنان مانده، رفته و دیده‏ام تا چون یكى از ایشان گردیده‏ام، بلكه با آگاهى كه از كارهاشان به دست آورده‏ام گویى چنان است كه با نخستین تا پسینشان به سر برده‏ام. پس از آنچه دیدم، روشن را از تار و سودمند را از زیانبار باز شناختم و براى تو از هر چیز زبده آن را جدا ساختم و نیكویى آن را برایت جستجو كردم، و آن را كه شناخته نبود از دسترس تو به دور انداختم، و چون به كار تو چونان پدرى مهربان عنایت داشتم و بر ادب آموختنت همت گماشتم، چنان دیدم كه این عنایت در عُنفوان جوانیت به كار رود و در بهار زندگانى، كه نیتى پاك دارى و نهادى بى ‏آك، و اینكه نخست تو را كتاب خدا بیاموزم، و تأویل آن را به تو تعلیم دهم، و شریعت اسلام و احكام آن را از حلال و حرام بر تو آشكار سازم و به دیگر چیز نپردازم. سپس از آن ترسیدم كه مبادا رأى و هوایى كه مردم را دچار اختلاف گردانید تا كار بر آنان مشتبه گردید، بتازد و بر تو نیز كار را مشتبه سازد.

پس هر چند آگاه ساختنت را از آن، خوش نداشتم استوار داشتنش را پسندیده‏تر داشتم تا آن كه تو را به حال خود واگذارم، و به دست چیزى كه هلاكت در آن است بسپارم، و امید بستم كه خدا توفیق رستگاریت عطا فرماید، و راه راست را به تو بنماید. پس این وصیت را در عهده‏ات می‎گذارم ‏[و تو را به خدا مى‏سپارم‏].

برگرفته از کتاب على از زبان على، دكتر سید جعفر شهیدى.

گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی .

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.