زنگ بیدار باش قیامت

...و اذكروا بجوعكم و عطشكم فیه جوع یوم القیامة و عطشه..

اى گروه مردم! با گرسنگى ، و تشنگى ماه ، رمضان به یاد گرسنگى و تشنگى روز قیامت باشید، و در صدد نجات خود از آن روز عظیم باشید.

راستى آیا انسان ، در قیامت گرسنه و تشنه مى شود؟ در این صورت ، آب و خوراك خود را باید از كجا و چگونه تهیه نماید؟ و به چه وسیله ، سرى به آیات و روایات احوال قیامت بزنیم ، ببینیم ، چه خبر است ؟ و آیا واقعا باید در فكر آن باشیم ، و توشه از دنیا، براى آن جا برداریم یا راه دیگرى دارد.

امیرالمؤمنین علیه السلام در خطبه اى مى فرماید:

تجهزوا رحمكم الله فقد نودى فیكم بالرحیل و اقلوا العرجة على الدنیا و انقلبوا بصالح ما بحضرتكم من الزاد فان امامكم ، عقبة كثودا، و منازل مخوفة مهولة لابد من الورود علیها و الوقوف عندها ¹

خدا شما را بیامرزد، آماده و مهیاى سفر آخرت باشید، به درستى كه بین شما صدا زدند و باید همه كوچ كنید و بروید.

در گذشته براى حركت قافله تشریفاتى بود. هر چه سفر مهم تر بود، تشریفات مهمتر برگزار مى شود، جارچى ، از چند روز قبل در كوچه و برزن مى گشت و داد مى زد: مردم ! قافله اى در فلان روز به مقصدى حركت مى كند؛ هر كس عازم سفر است ، خود را آماده كند، و در روز موعود در بیرون شهر حاضر باشد. زمان ما هم كه قطار در هر ایستگاهى توقف مى كند، در بلندگو به اطلاع همه مى رسانند كه توقف قطار در این ایستگاه به منظور اداء نماز، مثلا بیست دقیقه است كسانى كه مكه مشرف شده اید، در فرودگاه بین المللى جده (و همچنین كسانى فرودگاههاى دیگر دنیا) معمول است بلندگو به زبان هاى مختلف صدا مى زند، پرواز شماره فلان به مقصد كجا در ساعت چند خواهد بود از مسافرین محترم تقاضا مى شود به سالن شماره فلان جهت بازرسى و سوار شدن به هواپیما تشریف ببرند.

و اقلوا العرجة على الدنیا! مردم ! ابقاء در دنیا را كم بدانید و بهترین توشه را،از آن چه در اختیار دارید، و در دسترس شما است تهیه كنید؛ زیرا در برابر شما گردنه هولناكى است ، عقبة كؤ دا. مثل تابلوهاى راهنمایى در كنار گردنه ها، در جاده دیده اید؛ یك جمجمه آن چنانى و دو استخوان درشت نوشته اند؛ گردنه خطرناك .

و منازل مخوفة مهولة ؛ توقفگاه وحشتناكى در جلو داریم ، حال احتضار، شب اول قبر، عالم برزخ روز قیامت . آیا مى شود از این سفر صرف نظر كرد و نرفت و یا از راه دیگرى رفت؟ هرگز! لابد من الورود علیها و الوقوف عندها؛ ناچاریم برویم و در آن جا ساكن شویم . برو برگرد ندارد، حلواى تن تنایى است . به آیات قرآن توجه كنید، گوش كنید.

وحشت روز قیامت

یَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُم بِسُكَارَى وَلَكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِیدٌ ²

اى گروه مردم ! از پروردگارتان بترسید؛ زیرا زلزله قیامت خیلى مهم است روزى كه این زلزله را مى بیند؛ آن چنان وحشت زا است كه مادر شیرده از فرزند شیرخوارش صرف نظر و غفلت مى كند و...

عزیزان! توجه دارید كه مادر نسبت به فرزند چه علاقه اى دارد و چگونه خود را به خاطر او به آب و آتش مى زند، و هر كار سختى را تحمل مى كند؛ شبها كنار گهواره با شنیدن صداى دردى و مرضى و یا ناراحتى داشته باشد؛ حاضر است خودش آن مرض را بگیرد، و كودكش خوب شود. تر و خشك كردن و كهنه شستن و غیره و غیره بماند، كه معمولا ما مردها حاضر به انجام آن نیستیم .

با همه این اوصاف ، روز قیامت ، او را فراموش مى كند، بچه بى بچه ، عزیز بى عزیز، روز وا نفسا است مگر مى شود كسى به فكر دیگرى باشد!

(و تضع كل ذات حمل حملها) هر زن باردار و حامله از وحشت و هیجان جنین خود را سقط مى كند (و ترى الناس سكارى) مردم را در آن روز مست مى بینى ؛ گویى عقل ندارند؛ دیوانه وار و سراسیمه ، به هر سو مى روند ولى در واقع مست نیستند، لیكن عذاب خدا شدید است كه این چنین ، مردم سر از پا نمى شناسند...

اینك به آیات سوره عبس ،توجه كنید:

فَإِذَا جَاءتِ الصَّاخَّةُ  یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ  وَأُمِّهِ وَأَبِیهِ  وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ  لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ  وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُّسْفِرَةٌ  ضَاحِكَةٌ مُّسْتَبْشِرَةٌ  وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ عَلَیْهَا غَبَرَةٌ  تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ  أُوْلَئِكَ هُمُ الْكَفَرَةُ الْفَجَرَةُ  ³

هنگامى كه فریادى بر آید و گوش ها را كر كند. روزى كه انسان از برادر و مادر و پدر و همسر، و اولاد خودش گریزان است .، آرى روز وانفسا است ؛ هر كس فقط به فكر گرفتارى خود است . بعضى صورتها در آن روز، بشاش و خندان است و بعضى صورتها، هم غبار آلود و گرفته تیره و رنگ پریده ، آنها همان كافر بد كردارند.

سالهایى كه دهه آخر ماه رمضان ، براى عمل اعتكاف از نجف اشرف به مسجد كوفه مى رفتیم ، در آن جا پیرمردى ، بود جهروى الصوت كه اواخر شب وسط مسجد در مقام رسول اكرم صلى الله علیه و آله مى نشست چون مى دانید كه در مسجد كوفه چند جا مقام انبیاء و ائمه علیهم السلام است و وسط مسجد مقام رسول الله صلى الله علیه و آله است كه شب معراج در بین راه مسجدالحرام و مسجد الاقصى ، با جبرئیل آنجا فرود آمده و نماز خوانده است . آرى این پیرمرد، با آواز بلند، این آیات و آیات دیگر قیامت را و عذاب را قرائت مى كرد به نظر هم نابینا بود، و از حفظ مى خواند فضاى معنوى و روحانى مسجد كوفه ، و آخر شب دست به دست هم میداد آن چنان تاثیرى بر سامع و شنونده مى كرد كه موهاى بدن بلند مى شد و صحنه هاى قیامت در نظر مجسم مى گشت ، یك دو روایت هم نقل مى كنم :

در روایتى از تفسیر على بن ابراهیم چنین آمده است :

وَامْتَازُوا الْیَوْمَ أَیُّهَا الْمُجْرِمُونَ ⁴، قال اذا جمع الله الخلق یوم القیمة بقوا قیاما على اقدامهم حتى یلجمهم العرق فینادوا یا رب حاسبنا، و لوالى النار قال فیبعث الله ریاحا فیضرب بینهم و ینادى مناد و امتازوا الیوم ایها المجرمون ، فیمیز بینهم فصار المجرمون ، فى النار و من كان فى قلبه ایمان صار الى الجنة ⁵

در تفسیر این آیه شریفه كه فرمود: جدا شوید اى گروه بدكاران! حضرت فرمود هنگامى كه خدا متعال تمام مخلوقات را در روز قیامت جمع میكند آمده است كه مردم آن قدر منتظر خواهند ماند (وَإِنَّ یَوْمًا عِندَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ )⁶ تا از گرما و ناراحتى ، غرق در عرق خود مى شوند. (یلجمهم ، یعنى عرق آنها، مثل لجام افسار تا دهان ها مى رسد) فریاد مى زنند: اى پروردگار! حساب مرا برس ، حتى اگر به آتش ‍ برویم ،، تا از این مهلكه و ناراحتى نجات پیدا كنیم ، هرجا برویم ، شاید از این بهتر باشد، در این هنگام، خداوند بادهایى مى فرستد كه به آنها، برخورد مى كند و منادى صدا مى زند: اى گروه بدكاران ! جدا شوید. پس ‍ بدكاران ، و مجرمین، جدا شده و به طرف آتش ، مى روند و هر كس ایمان در دل داشته باشد، به طرف بهشت خواهد رفت خدایا به حق محمد و آل محمد ما را با ایمان محشور بفرما.

روایت دیگر در باب این كه بعضى از كارها و خصال نیك موجب خلاصى از سختى هاى قیامت است ، از امالى صدوق ، روایت مفصلى در این زمینه نقل شده كه خیلى جالب است .

امام علی (ع) : مردم ! ابقاء در دنیا را كم بدانید و بهترین توشه را،از آن چه در اختیار دارید، و در دست رس شما است تهیه كنید؛ زیرا در برابر شما گردنه هولناكى است

عبدالرحمن بن سمرة مى گوید:

كنا عند رسول الله صلى الله علیه و آله فقال انى رایت البارحة عجائب فقلنا، یا رسول الله و ما رایت حدثنا به فداك انفسنا و اهلونا، و اولادنا، فقال رایت رجلا من امتى قد اتاه ملك الموت ، لیبقض روحه فجاؤ ه بره بوالدیه فمنعه منه الى ان قال و رایت رجلا من امتى یهلث عطشا كلما ورد حوضا منع منه فجاه صیام شهر رمضان فسقاه ، و ارواه ... ⁷

عبدالرحمن بن سمره مى گوید: روزى خدمت رسول اكرم صلى الله علیه و آله بودیم ، ایشان ، فرمود: من دیشب امور عجیبى مشاهده كردم عرض كردیم : براى ما نقل كنید چه دیدید، جان ما و اولاد ما و بستگان ما فداى شما باد. فرمود: مردى از امتم را دیدم كه عزرائیل براى قبض روح او آمده بود، ولى خوبى هایى كه به پدر و مادرش كرده بود، جلو آمد و مانع شد (همان گونه كه مى دانید صله رحم عمر را طولانى مى كند، و مرگ را به تاخیر مى اندازد) تا این كه فرمود: مردى را دیدم از امتم كه از شدت تشنگى ، زبانش بیرون آمده بود، به هر جا كه مى رفت ، ظرف آبى به او نمى دادند، تا سیراب گردد در این هنگام ، روزه هایى كه در ماه رمضان ، گرفته بود، جلو آمدند، و او را سیراب ساختند.

نكته : توجه داشته باشید این روایت از جمله روایاتى است كه ظهور در تجسم ، اعمال دارد؛ به این صورت كه تمام اعمال ، در روز قیامت شكل مى گیرد، اگر خوب باشد، به داد انسان مى رسد و اگر بد باشد گریبان گیر او مى شود. از جمله آیاتى كه ظهور واضح در تجسم اعمال دارد آیه یَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُّحْضَرًا وَ مَا عَمِلَتْ مِن سُوَءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَ بَیْنَهُ أَمَدًا بَعِیدًا ⁸ روزى كه هر نفسى ، آن چه را كه از اعمال خوب انجام داده ، حاضر خواهد دید و همچنین است آن چه عمل بد انجام داده باشد. و او در برابر اعمال بدش آن چنانش ناراحت مى شود كه آرزو مى كند اى كاش ! بین من و آن عمل ، مسافت زیادى ، بود و كسى متوجه نمى شد، كه این عمل مربوط به من است ، یا آن كه اذیت و آزارش به من نمى رسید.

تنظیم: گروه دین و اندیشه تبیان

منبع: اوصاف روزه داران، بیان و قلم : سید محمد على جزایرى (آل غفور)

---

1- شرح نهج البلاغه، عبده ، ج 1، ص 418

2- سوره حج ، آیه 2

3- سوره عبس ، آیات 42-33

4- سوره یس ، آیه 59

5- بحارالانوار، ج 7، ص 103

6- سوره حج ، آیه 47

7 بحارالانوار، ج 7، ص 290

8- سوره آل عمران ، آیه 28