فرصتی برای باهم بودن
بررسی نقش ماه رمضان در ارتباط عاطفی اعضای خانواده
ماه رمضان كه میرسد همه چیز رنگ عوض میكند. شهر رنگ تازهای به خود میگیرد و آدمها هم جور دیگری میشوند. براحتی میتوان حضور رمضان را در كوچه و خیابان حس كرد. صبح تا ظهر، معمولی و تا حدی كشدار میگذرد. كسی به فكر صبحانه و ناهار نیست. فقط كار است و كار. ظهر كه وقت نماز میشود، انگار روز تمام شده است. حالا همه در انتظار افطار لحظه شماری میكنند.كمكم خیابانها از حالت عادی خارج میشوند. یكی دو ساعت كه از ظهر میگذرد، مسیرها به سمت منزل تغییر میكند برای صرف افطاری در كنار خانواده. هر چه به وقت افطار نزدیكتر میشویم، شتاب برای رسیدن به خانه بیشتر میشود.
صف طویل شهروندان برای سوار شدن به اتوبوس و تاكسی و مترو اگرچه در ظاهر چندان خوشایند نیست، اما پیام خوبی را با خود به همراه دارد: تلاش برای بودن در كنار خانواده و بر سر یك سفره. همان چیزی كه در روزهای عادی كمتر اتفاق میافتد.
بسیاری از ما دوست داریم فرزندانمان بتوانند راه و روش درست زندگی كردن را بیاموزند. از این كه هر كس در زندگی ساز خود را بزند، ناراحت میشویم و دوست داریم خانوادهای منسجم و هماهنگ با اهداف مشترك در زندگی داشته باشیم اما دنیای پر مشغله امروز بسیاری از فرصتها را از ما گرفته است. یك خانواده معمولی را در نظر بگیرید.
هنوز تاریك و روشن است كه پدر و فرزندان خانواده اگر اهل صبحانه باشند و به این وعده مهم غذایی اهمیت كافی بدهند، باشتاب و در حالی كه برای رفتن حاضر میشوند.
چند لقمهای خورده یا نخورده از منزل خارج میشوند: یكی در تلاش برای معاش و دیگری به دنبال كسب علم. به این مجموعه مادر را هم اضافه كنید اگر شاغل باشد. این تصویری است كه در بسیاری از خانوادههای امروزی دیده میشود. این خانواده تا شب و احیانا بر سر سفره شام فرصت دور هم بودن را نخواهند داشت.
اما این میز شام را دست كم نگیرید. درباره ارزش و اهمیت غذا خوردن اعضای خانواده در كنار یكدیگر زیاد شنیدهایم. كارشناسان، غذا خوردن اعضای خانواده را كنار هم یكی از راههای ایجاد صمیمیت و پیشگیری از بسیاری از مشكلاتی میدانند كه میتواند گریبانگیر خانواده شود.
با این حال، میز شام بویژه اگر تلویزیون هم روشن و یكی از آن سریالهای سركاری در حال پخش باشد، مكان مناسبی برای تبادل اطلاعات و توضیحات و گفتگوهای مهم نیست، اما میتوان آن را پلی دانست كه راه را برای گفتگوهای مهمتر در فرصتهای بعدی هموار میكند.
اینجا زمانی است برای برقراری ارتباطات چشمی با یكدیگر. این زمانی است كه كمی با یكدیگر شوخی كنید و بخندید و مقدمات را برای صحبتهای بعدی آماده كنید. این تبادلات پلهای برقراری ارتباط بین والدین و نوجوانان را میسازد. بدون
این مقدمات كه میز شام برای شما مهیا میكند، سایر مذاكرات مهم رخ نخواهد داد.
ارتباط مستقیمی بین گفتگوهای كوتاه زمان شام و گفتگوهای بلند و طولانی كه بعدها انجام خواهد شد، وجود دارد.
نویسنده كتاب هفت عادت خانوادههای كامروا در این زمینه معتقد است یكی از راههای ساده هماهنگ كردن خانواده، برپایی سفره یا میز غذاست كه همه دور آن جمعند. نشستن كنار یكدیگر بر سر سفره یا میز شام میتواند به یك جلسه مهم خانوادگی تبدیل شود.
در این زمان شما میتوانید با یكدیگر گپ بزنید، شوخی كنید، درباره مسائل و وقایع مهم روز تبادل نظر كنید و با گفتگو درباره مسائل مورد علاقه كودكان و نوجوانان فاصله بین نسلها را تا حد زیادی كوتاه كنید.
چنانچه شام در محیطی شاد صرف شود میتواند نقش حیاتی برای هر خانواده داشته باشد. یك شام خوب بچهها و همسر را بر سر سفرهای فرا میخواند كه نشاندهنده نظم و هماهنگی اعضای خانواده است.
نتایج چندین بررسی حاكی از آن است كه وقتی پدر و مادر بنا به عادت در وعدههای منظم با نوجوانانشان غذا میخورند، احتمال این كه فرزندانشان در سنین بالاتر به سیگار یا مواد مخدر گرایش پیدا كنند بسیار كمتر است.
مارلا ایزن برگ، پژوهشگر اصلی بخش سلامت و طب نوجوانان در دانشگاه مینسوتا در آمریكا معتقد است: 60 درصد از خانوادههایی كه با هم غذا میخورند تقریبا به لحاظ تاثیر این كار روی دانشآموزان نوجوان، همان بازدهی را داشتند كه انتظار آن میرفت.
مطالعات دیگری نشان داد درصد مصرف مواد مخدر سبك و كشیدن سیگار و حتی دزدیهای خرد میان دانشآموزان كه با خانواده و دور هم شام یا عصرانه و دیگر وعدههای غذایی را صرف میكنند، به میزان قابل توجهی پایینتر است چون با وجود برنامههای خانوادگی، احتمال فعالیتهای پس از مدرسه و داشتن زمان آزاد بیشتر در خارج از منزل، كاهش مییابد.
با این حال بررسیها نشان میدهند فقط نیمیاز نوجوانان شامشان را به طور منظم با والدینشان میخورند. از نتایج دیگر بررسیها این كه نوجوانانی كه با خانواده شام نمیخورند 4 برابر بیشتر از دیگران در معرض مشكلات عاطفی و روانی قرار میگیرند، بنابراین به گمان كارشناسان خانواده، رازی در میز شام نهفته است.
فضای شاد همراه با صحبت درباره مسایل روز میتواند كلاسی باشد كه از هر جمله آن میتوان درسی آموخت. با خواندن دعا و شكر برای نعمتهای خدادادی میتوانیم روح تازهای در فضای خانه بدمیم. وقتی كه با هم جمع هستیم میتوانیم ایدهها و شنیدههای روزمان را در اختیار یكدیگر بگذاریم و از این طریق، مهارتهای ذهنی اعضای خانواده را تقویت كنیم.
سفره یا میز شام بهترین فرصت است. غذای خوب، همراهی خوب و بحث خوب سنت پسندیده شام خانوادگی را شكست ناپذیر خواهد كرد.
با تدارك غذاهای اصیل ایرانی كه پیش از این مختص شام بود، میتوانیم علاوه بر غذای جسم، خوراكی ویژه برای روح و روان تكتك اعضای خانواده فراهم آوریم و این روش صرفا یكی از 7 عادت خانوادههای كامرواست.
غذا خوردن دور هم میچسبد
اگر باز هم انگیزه لازم برای غذا خوردن با خانواده را پیدا نكردهاید بد نیست بدانید بر اساس مقالهای كه در سایت تبیان آمده است غذاخوردن كنار افراد خانواده، مفهومی فراتر از رفع گرسنگی دارد. اگر فكر میكنید فرزند نوجوانتان ترجیح میدهد تنها غذا بخورد، اشتباه میكنید.بررسی و مطالعهای كه سال 2006 انجام شد، نشان داد والدین و فرزندان هر دو از غذاخوردن در جمع خانواده لذت میبرند و احساس خوبی در این باره دارند. غذاخوردن با افراد خانواده، موجب میشود كمتر بیرون از خانه غذا بخورید. غذاهای آماده و فستفود كه اغلب چرب، شور و حاوی مواد افزودنیاند را كمتر مصرف كنید.
نتایج مطالعهای كه در سال 2004 انجام شد، نشان داد بین الگوی غذاخوردن و اختلالات غذا خوردن در دختران و پسران رابطه معنیداری وجود دارد. پرخوری، رفتارهای بدغذایی، وزن نامناسب و رژیمهای مكرر و ناموفق، همه از عوارض اختلالات خوردن است. با رعایت نكات زیر میتوان نوجوانان را از این آسیبها و عوارض دور نگه داشت.
بكوشید بیشتر وعدههای غذایی را كنار افراد خانواده میل كنید؛ در صورتی كه این امكان وجود ندارد، سعی كنید حداقل یك بار در طول روز و بیشتر روزهای هفته دور هم غذا بخورید.
به موضوع غذاخوردن دور یك میز اهمیت دهید. اگر لازم بود برای جمعشدن همه افراد منتظر بمانید و در شرایط و مواقع بحرانی با هم بودن را به غذاخوردن در ساعت و زمان مشخص ترجیح دهید.
محیط مناسب و فضای شاد و مثبتی برای جمعشدن افراد خانواده دور یك میز فراهم كنید. برای بچهها بشقاب و لیوان و ظروفی با طرح و رنگ مورد علاقهشان بخرید.
مطالعه دیگری كه سال 2003 انجام شده است هم نشان داد، نوجوانانی كه با والدینشان شام میخورند، بیشتر سبزی و میوه مصرف میكنند و رفتارهای غذایی سالمتری دارند.
این نشان میدهد بچهها از رفتارهای غذایی والدینشان الگوبرداری میكنند و مشاهده رفتارهای سالم غذایی مانند مصرف میوه و سبزی از سوی والدین بیشتر از اینكه بهطور مستقیم به آنها بگویید سبزی و میوه بخورند در آنها تاثیر میگذارد.
احساس لذت و رضایت، شادابی و نشاط، تغذیه سالم و وزن متناسب، یاد گرفتن آداب غذا خوردن، گفتگو درباره اتفاقات و اطلاع از برنامههای روزانه تكتك افراد خانواده همه از فواید غذاخوردن افراد خانواده دور یك میز است.
فضای مثبت، در كنار هم بودن
فواید اینكه همه افراد خانواده دور یك میز یا دور یك سفره جمع شوند و با هم غذا بخورند، حتی از تغذیه سالم هم فراتراست. این كار كیفیت بودن افراد خانواده در كنار هم را بیشتر و به تحكیم و تقویت روابط خانوادگی كمك میكند.
بعضی والدین بیشتر از اینكه به نحوه و چگونگی غذاخوردن فرزندانشان توجه كنند، به ارزش و مقدار غذا توجه میكنند؛ غافل از اینكه بچهها به احساس و فضای مثبت غذاخوردن با خانواده نیاز دارند و سبك و نحوه غذاخوردن به اندازه ارزش غذایی آنچه میخوریم، اهمیت دارد.
احساس لذت و رضایت، شادابی و نشاط، تغذیه سالم و وزن متناسب، یاد گرفتن آداب غذا خوردن، گفتگو درباره اتفاقات و اطلاع از برنامههای روزانه تكتك افراد خانواده همه از فواید غذاخوردن افراد خانواده دور یك میز است.
غذاخوردن افراد خانواده در كنار هم برای همه افراد خانواده لذتبخش و مفید است، اما این لحظات در ذهن بچهها خیلی زیبا و بهیادماندنیتر است.
روانشناسان كودك توصیه میكنند كودك را از 2سالگی كنار سفره بنشانید، حتی اگر كودك نمیتواند زمان طولانی بنشیند، او را برای 5 دقیقه هم كه شده، كنار سفره بنشانید تا آداب غذاخوردن در كنار سفره را یاد بگیرد.
فرصت طلایی رمضان
اگر تاكنون به روستاها یا شهرهای كوچك سفر كرده باشید حتما متوجه شدهاید كه در آنجا شهر و روستا خیلی زود تعطیل میشود و مردم در ساعات اولیه شب راهی منازل خود میشوند بنابراین فرصت بیشتری را كنار یكدیگر میگذرانند. این كه در شهرهای بزرگ نیز چنین اتفاقی رخ دهد یك رویای دستنیافتنی است، اما برای ما شهرنشینان ماه رمضان یك فرصت طلایی است.شاید در هیچ زمان دیگری مانند وقت افطار اعضای خانواده برای رسیدن به خانه و نشستن دور یك میز یا سفره تلاش نمیكنند. ترافیك سنگین شبانگاهی و شتاب شهروندان در ساعات نزدیك به اذان مغرب گواه این مدعاست.
سفره افطار و سحرهای ماه رمضان یكی از فرصتهای طلایی است كه برای خانوادههای پرمشغله امروزی كه گاه حتی وعده غذایی شبانه را نیز نمیتوانند كنار هم بگذرانند، تنها یك ماه در سال ایجاد میشود.
چه خوب بود اگر سریالهای تلویزیونی در ماه رمضان با فاصلهای حداقل 30دقیقهای پس از اذان پخش میشد، چون خانوادهها میتوانستند از این فرصت به دست آمده استفاده بهتر و مفیدتری داشته باشند.
نوشتهی: سعیده کافی
تنظیم برای تبیان: حسین عسگری