تفسیر موضوعی قرآن کریم 13

گفتگوی خداوند با امام صادق علیه السلام

قسمت اول: برترین نعمت خداوند

قسمت دوم: قرآن؛ نمایشگاه خداوند متعال

قسمت سوم: خدا در جای جای قرآن

قسمت چهارم: قرآن دور؛ قرآن نزدیک

قسمت پنجم: بهره‌مندی از مراتب قرآن کریم

قسمت ششم: قرآن با پیامبر یا پیامبر با قرآن

قسمت هفتم: قرآن مثل باران است

قسمت هشتم: پیامبر قرآن را عربی نخوانده است

قسمت نهم: خدا حرف نمی زند

قسمت دهم: بزرگترین کلمه خدا را می شناسید؟

قسمت یازدهم: مسلمانان جواب خدا را بدهند

قسمت دوازدهم: هر کسی که به دنیا می‌آید خدا قرآن را بر او نازل می‌کند

آنچه گذشت :

در شماره پیشین آمد که : قرآن كریم، تنها بر رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم نازل نشده بلكه بر امّت ایشان نیز نازل می گردید. تعبیر خدای سبحان در بخشی از آیات كریمه این است كه ما قرآن را هم به سوی تو نازل كردیم و هم به سوی امّت تو. "وَأَنزَلْنَا إِلَیْكَ الذِّكْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ "¹، ما این كتاب و ذكر را به سوی تو نازل كردیم تا مبیّن و مفسّر آن چیزی باشی كه به سوی مردم نازل شده است

شیخ بهایی در تفسیر سوره‌ی‌ مباركه‌ی‌ "فاتحة الكتاب" پس از آنكه روایت "لقد تجلّی الله لخلْقه فى كلامه ولكنّهم لا یبصرون"¹ را از امام صادق علیه السلام نقل می كند، روایت دیگری شاهد بر همین مطلب آورده كه قرآن كریم، تجلّی همواره خدای سبحان است و تكلّم مستمر اوست كه بر زبان مبارك رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و معصومین سلام الله علیهم اجمعین جاری می‌گردد.

در ذیل كریمه "مالك یوم الدین"² آورده است كه امام ششم سلام الله علیه این آیه را آنقدر تكرار فرمودند كه مدهوش شدند و آن حضرت پس از این حالت فرمودند: "أُكرّرها حتّی كأنى سمعت من قائله"³ آنقدر این آیه را تكرار نمودم كه گویا از متكلّمش شنیدم.

این نكته از برخی امامان دیگر نیز نقل شده و نشانگر آن است كه گوینده این آیات كریمه قرآن، همواره خدای سبحان است. چون اگر كسی از افق طبیعی به فراطبیعی هجرت كند، آن مرحله از كلام الهی را كه منزّه از زمان و مبرّای از زمین است كاملاً مشاهده خواهد كرد. و سرّ تعبیر به "كأنّ" ناظر به مقام احسان است و بهره سالكان متوسّط؛ امّا اوحدّی از آنان، كه اهل بیت طهارت علیهم السلام مصداق كامل آنند، از مقام "كأن" به مقام "إنّ" نایل آمدند، و تعبیرهای آن ذوات معصوم علیهم السلام در این باره گاهی به صورت "كأنّ" است و گاهی به صورت مافوق آن، نظیر آنچه ذعْلب از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نقل نموده است: "أفأعْبدُ ما لا أری...".⁴

1- بحار الانوار، ج 89، ص107

2-  سوره‌ی‌ فاتحه، آیه‌ی‌ 4.

3-  مفتاح الفلاح، ص 449.

4-  نهج البلاغه، خطبه‌ی‌ 179.