دنیا ، مزرعه آخرت

« دنیا » چند تا اطلاق دارد ؛ دنیا به معنای زمین ، آسمان ، دریا ، صحرا ، فضا ، آب ، درخت ، دام ؛ اینها نعمت ها و آیات الهی اند ؛ نقصی در آنها نیست . قرآن كریم اینها را مذمت نكرده ! اینها آیات الهی اند ؛ هر جا خدای سبحان از خلقت زمین و آسمان و آب و دریا و حیوان و گیاه نام می برد ، با عظمت نام می برد .

دنیای به معنای زیاده خواهی و خود بینی ، مورد مذمت و نكوهش

دنیا همین اعتبارات من و ماست كه می بینید این احزاب به جان هم می افتند ؛ كه من باید این میز را بگیرم ، من باید آن مقام را بگیرم، من باید این رأی را بیاورم ، من باید آن س مت را داشته باشم ؛ این دنیاست كه این لهو و لعب است ، و عاقبت هم این مردار می ماند . این لهو است و لعب است و تكاثر است و تفاخر است و امثال ذلك ؛ كه من باید داشته باشم ، تو نباید داشته باشی ؛ این باید داشته باشد ، تو نباید داشته باشی !!

اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ (1) (چنین دنیائی) می شود لهو و لعب .

امّا آن دنیا ؛ یعنی زمین ، آسمان ، دریا و این حیات ؛ متجر اولیاست (2). این آیت الهی است ، این مخلوق خداست ، این نعمت خداست ؛ زمین كه جای بدی نیست ، آب كه چیز بدی نیست ، درخت كه چیز بدی نیست ! انسان در اینجا زندگی می كند ، متجر اولیاست.

در آن بیان نورانی حضرت امیر (علیه السلام) فرمود: این حیات دنیا را كه شما مذمت می كنید ، چه چیز آن بد است ؟! كجا دروغ گفته ؟ كجا خلاف گفته ؟ اگر می بینید لوازم آسایش را به شما نشان داد ، آن بیمارستان و قبرستان را هم به شما نشان داد . كار خلاف نكرد ، هرگز دروغ هم نگفت ؛ همه چیز را علنی به شما نشان داد . اگر سلامت را نشان داد ، مرض بیمارستان را هم نشان داد ؛ اگر حیات را نشان داد ، مرگ مرده های قبرستان راهم به شما نشان داد . او كه خلافی نكرد ! شما فریب خوردید ؛ ما غرّتكم ، بلكه غررتم بها (3) !! او شما را مغرور نكرده .

نتیجه فریب دنیای مذموم و انحراف از عقلانیّت

عاقل ها می گویند : ما یك وظیفه ای داریم ، باید در این انتخابات شركت كنیم ، باید در این مجلس شركت كنیم . شد ، شد ؛ نشد ، نشد! ما بیش از این وظیفه نداریم . این می شود ؛

لِكَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ (4)، می شود آخرت . امّا اگر نه ؛ ما نشدیم، لا و لابد تلاش و كوشش می كنیم زحمات دیگران را نادیده بگیریم ، این دیگر می شود « دنیای مذموم » !

بنابراین دنیائی كه به معنای طبیعت آیت الهی است ، خوب است. حوادث روزگار هم اگر ما درست عمل كردیم ، می شود متجر اولیاء و مزرعه آخرت ؛ اگر نه كه می شود لهو و لعب و امثال ذلك . یك عدّه از همین زندگی، مزرعه آخرت درست كرده اند ؛ یك عدّه از همین زندگی، لهو و لعب درست كرده اند !

معنای تشبیه دنیا به مزرعه آخرت

اینكه گفتند : دنیا مزرعه آخرت است ، (مزرعه) یعنی چه ؟! یك كشاورز با مزرعه اش چه كار می كند ؟ بعد از اینكه آبیاری كرد ، اینها سبز شد، ساقه در آورد و آن گندم هایش یا برنج هایش بسته شد ؛ بعد از یك مدّتی وقتی كه رسید،درو می كند ، اینها را می برد انبار ؛ بعد می آورد ، خرمن كوبی می كند ؛ برای آنكه آن مغز را از آن كاه جدا كند . آن مغزها را می برد ، عرضه می كند ، مواد غذائی قرار می دهد؛ آن كاه ها را هم می سوزاند . یك چنین كاری هم مشابهش در قیامت است .

الآن اینكه می بینید انسانها زندگی می كنند ، اینها ساقه های سبزند . كُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ (5) كه فرا رسید ، اینها را درو می كنند. بعد می برند در قبرستانها ، انبار می كنند . بعد یوم القیامه كه رسید ، اینها را از انبار در می آورند تا در خرمن كوبی بكوبند ؛

وَامْتَازُوا الْیَوْمَ أَیُّهَا الْمُجْرِمُونَ (6). بعد آن مغزها را می برند بهشت ، آن كاه ها را می برند جهنّم . این می شود « الدّنیا مزرعه الآخره »(7).

اینطور نیست كه این قبرستان جای بدی باشد ؛ اینجا الآن انبار است . مگردر قبرستان ، بد و خوب از هم جدایند ؟! در انبار كه مغز و كاه از هم جدا نیستند ! آن در خرمن كوبی معلوم می شود . آنجا كه و امتازوا الیوم أیّها المجر مون شد ، آنجا مشخص می شود كه صف مجرمان از صف متّقیان جدا می شود . یك عدّه را فَرِیقٌ فِی الْجَنَّةِ، نعمت می دهند ؛ یك عدّه وَفَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ (8) می سوزانند .

وجود « حیات طیّب » در روح قانع

حیات طیّب هست . مثلاً قناعتی كه در بیانات نورانی حضرت امیر آمده است (9)؛ در همین دنیاست ، نه آخرت ؛ یا آنكه قرطبی از وجود مبارك امام صادق (علیه السلام) نقل كرد كه معرفت و التزام به احكام الهی ، در دنیاست ؛ امّا دنیا حیات طیّب نیست ! ما یك روحی داریم كه قانع است و اهل معرفت ؛ این می شود حیات طیّب . یك بدنی داریم كه این بدن لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی كَبَدٍ (10). این البلاء للولاء هست ، همه مۆمنین در زحمتند . این بدن كه مترف و مرفّه و مسرف نیست !

الآن ما اینجا كه داریم در این مسجد أعظم حرف می زنیم ، این حرف زدن ها در این مسجد هست ، امّا این معارف در مسجد نیست ! گوینده و شنونده در مسجدند ، اما مطلب كه در مسجد نیست ! این مطالب علمی كه جا ندارد . قناعت اینطور است ، معرفت اینطور است؛ این دو تا روایتی كه از وجود مبارك امام اوّل و ششم (سلام الله علیهما) نقل شده است ، بیان مصداق است . اینها كه دنیا نیست ؛ اینها نه جزء زمین است ، نه جزء آسمان است ، نه در زمین است ، نه در آسمان ، اینها در دلهای مۆمنین است ؛ این می شود «حیات طیّب » .

حیات طیّب در دنیا نیست . اگر خود انسان است كه لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی كَبَدٍ ، و اگر خود دنیاست كه أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ  دنیا از آن جهت كه دنیاست و لهو و لعب است نمی تواند طیّب باشد.

فرازی از بیانات آیت الله جوادی آملی (دامت بركاته) در جلسه درس تفسیر سوره مباركه نحل در جمع طلاب و فضلای حوزه علمیه قم ـ بهار 1386

پی نوشت ها :

(1) حدید / 20

(2) برداشت از : نهج البلاغه / كلمات قصار / 131

(3) برداشت از : نهج البلاغه / خطبه 173 ـ هو ان الدّنیا

(4) حدید / 23

(5) آل عمران / 185

(6) یس / 59

(7) عوالی اللآلی / 1 / 267

(8)شوری/ 7

(9) ر.ك:نهج البلاغه / كلمات قصار / 229

(10) بلد / 4

گروه دین و اندیشه تبیان_رضاسلطانی