مهرورزی در معیشت

آیا دیدی کسی را که تکذیب دین می کند؟! این خطاب خدا به پیامبرش است؛ آنگاه برخی از ویژگی های تکذیب کنندگان را می گو ید :

او کسی است که با بی عاطفگی و سنگدلی ، یتیم را ازخود دور می کند ؛ دل این افراد همچون سنگ میباشد که تنها به مصالح خویش می اندیشند و جایی برای فکر درباره ی دیگران باقی نمی گذارند .²

او کسی است که نه تنها خود به بینوایان خیری نمی رساند بلکه دیگران را هم تشویق به مهرورزی نمی کند .³

ونیز در حدیثی داریم که کسی که فقط به فکر پست و مقام خود باشد وبه فکر دیگران مخصوصاً محرومان نباشد ودر زندگی روزمره ی خود توجه به فریاد انسانهای نیازمند نداشته باشد ، مسلمان نیست .(کسی که صبح کند واهتمام و تلاشی برای رفع گرفتاری مسلمانی نداشته باشد ،مسلمان نیست .)⁴

مهرورزی در کسب معیشت یعنی انفاق کردن . و انفاق یعنی  از آنچه که خدا از حلال روزیت کرده ، دیگران  را هم بهره مند کنی .البته انفاق فقط در مال نیست ؛ شامل هرنوع روزی اعم از علم ، مال ، اعتبار و... نیز می شود .⁵

نکته ای که در اینجا مهم است این است که انفاقی مورد پذیرش واقع می شود که از آنچه که دوست داریم  و خالصانه برای خداباشد .اگر چنین اتفاقی بیافتد آنجا است که خداوند وعده های قشنگی  داده است .

" لَن تَنَالُوا الْبرَّ حَتَّی " تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ مَا تُنفِقُوا مِن شَیْءٍ فَإِنَّ اللَهَ بِهِ عَلِیمٌ ؛ شما به خوبی و نیكی أبداً نمی رسید مگر آنكه از آنچه  كه دوست دارید انفاق كنید. و هر چیزی را به هركیفیّتی انفاق كنید ، خداوند تحقیقاً بدان مطّلع است ".⁶ در این آیه هدف نهایی انفاق ، یعنی عدم دلبستگی به علاقه مندی ها را بیان می کند .

در آیه 261 سوره بقره می فرماید: " مَّثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَلَهُمْ فى سبِیلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَت سبْعَ سنَابِلَ فى كلِّ سنبُلَةٍ مِّائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ یُضعِف لِمَن یَشاءُ وَ اللَّهُ وَسِعٌ عَلِیمٌ؛ كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى كنند ، همانند بذرى هستند كه هفت خوشه برویاند ، كه در هر خوشه ، یكصد دانه باشد ، و خداوند آن را براى هر كس بخواهد (و شایستگى داشته باشد) ، دو یا چند برابر مى كند ، و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسیع ، و (به همه چیز) داناست . " ⁷

نخست مى فرماید : مثل كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى كنند همانند بذرى است كه هفت خوشه برویاند و در هر خوشه اى یكصد دانه باشد كه مجموعاً از یك دانه هفتصد دانه برمى خیزد . تازه پاداش آنها منحصر به این نیست ، بلكه خداوند آن را براى هر كس بخواهد (و شایستگى در آنها و انفاق آنها را از نظر نیّت و اخلاص و كیفیّت و كمیّت ببیند) دو یا چند برابر مى كند . و این همه پاداش از سوى خدا عجیب نیست ، چرا كه او (از نظر رحمت و قدرت ) وسیع و از همه چیز آگاه است .

نكته قابل توجه اینكه در این آیه كسانى كه در راه خدا انفاق مى كنند به دانه پر بركتى كه در زمین مستعدى افشانده شود تشبیه کرده است ، در حالى كه قاعدتاً باید عمل آنها تشبیه به این دانه شود ، نه خود اینها . تشبیه افراد انفاق كننده به دانه هاى پر بركت تشبیه جالب و عمیقى است ، گویا قرآن مى خواهد بگوید : عمل هر انسانى پرتوى از وجود او است ، و هر قدر عمل گسترش یابد ، وجود انسان در حقیقت توسعه یافته است ، شبیه این معنى در آیه 265 بقره نیز آمده است .

گاهی اوقات می بینیم که در راه انفاق شیطان با ترفندهایش در صدد جلوگیری از مهرورزی انسانها است ؛گاهی آنان را از فقیر شدن می ترسان، ⁸ وگاهی فریادش را بلند کرده و می گوید به تو چه مربوط که فلانی ندارد ،خدا که بخیل نیست ، اگر می خواست به او هم میداد. ⁹ اما آنانی که ایمانشان استوار و محکم است فریب شیطان را نخورده و بی منّت و بی توقّع و از سر وظیفه بخشش هایشان را ادامه می دهند و باوردارند که هرچه را انفاق کنند ، عوضش را می گیرند. ¹⁰

مهرورزی در کسب معیشت یعنی " ایثار واز خود گذشتگی " وایثار وقتی شکل می گیرد که تو از خود بگذری ، در عین محتاج بودن ، دیگری را بر خود مقدم بداری .

ایثار درکسب معیشت ، یعنی گاهی از سود خود بگذری ویا حتی تن به به زیان مادی بدهی تا ضعیف ونداری از پناه تو نفعی ببرد وبال و پری بگیرد .

در نگاه پیامبر (ص) رسیدگی به امور مردم به قدری پر اهمیّت بود که حتی اگر در حال نماز ، کسی کنارش می نشست ، حضرت به نماز خود سرعت می بخشید و پس از نماز با تبسّم از او می پرسید :آیا خواسته ای داری که کمکت کنم ؟¹¹

گاهی اوقات فراموش می کنیم که آنچه داریم ، خود به دست نیاورده ایم که منّت می گذاریم . امان از وقتی که هوش از سر آدمی برود ، آن موقع است که این آیه را فراموش می کنیم که می فر ماید : " مهرورزی های خود رابا منّت وآزار ازبین نبرید  ".ومنتظر پاداشی نباشید چرا که اگر انفاق به خاطر هوی و هوس و خود نمایی و به رخ کشیدن و منّت گذاری باشد ، دیگر هیچ ارزشی ندارد و هیچ کس خریدار آن نیست. ¹²

گاهی اوقات این منـّت گذاشتن های ما به خاطر این است که برای کسی کاری کرده ایم وتوقّّع داریم که او جبران کند ، اما چنین اتّفاقی نیافتاده است .آنجا است که شروع به آزار و اذیّت و منّت گذاشتن می کنیم ، در حالی که خدا فرموده :اجر و پاداش اعمالتان نزد من است  ؛"  أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ "

واقعاًاگر کارهایمان را خالص و خدایی کنیم دیگر هیچ توقّّعی از هیچ کس نخواهیم داشت و به یک آرامش زیبایی خواهیم رسید .

1- ماعون /1

2- ماعون /2

3- ماعون /3

4- بحارالانوار /ج 71/ص 337

5- مخزن العرفان /ج 1/ص 105

6- آل عمران /92

7- بقره /261

8- بقره /268

9- یس /47

10- سباء /39

11- وسایل الشیعه /ج 16/ص 363

12- بقره /264