طب الرضا(علیه السلام)
از نخستین کسانی که در پزشکی کتاب نوشته،امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) است. امام وقتی به سوی طوس می آمد، در نیشابور در مجلس مأمون با جماعتی از فلاسفه و پزشکان چون یوحنا بن ماسویه و جبرئیل بن یخشوع و ابن بهله هندی و دیگر کسان گردآمدند و سخن از طب به میان آمد. وقتی مأمون در این باره از امام پرسش کرد، حضرت فرمود: (برای من به مرور زمان تجربیاتی حاصل گشته که آن را برای امیر می نویسم).
حضرت، کتابی را درباره امور پزشکی نوشت و برای او فرستاد و مأمون دستور داد تا آن را با طلا بنویسند، از این روی، به رساله ذهبیه موسوم گردید(۱).
علمای شیعه، افزون بر طب الصادق و طب الرضا، از آثار زکریای رازی و حکمای دیگر نیز استفاده می کردند. هدایه المتعلمین فی الطب، نوشته ربیع بن احمد الأخوینی النجاری (م:۳۱۳ه.ق.)، آثار ابوریحان بیرونی (م:۴۴۰ه.ق.) بویژه الصیدنه، آثار ابن سینا، بویژه قانون، شرح نفیسی، شرح اسباب و قانونچه محمد بن عمر چغمینی (م:۷۴۵) به مدت بیش از ۸ قرن، از متون درسی حوزه های علمیه بوده است و پیشتر در حوزه های علمیه غیر از فقه و اصول، تمامی علوم از ریاضیات و طب و شیمی نیز تدریس می شده است.
افزون بر دانش هایی که نام بردیم، در حوزه های علمیه ، علوم غیر رسمی مانند علم رمل، اعداد حروف، کیمیا و معمّا نیز قرنها در نهان، یا آشکار تدریس می شدند و ما در این جا در مقام بحث از این دانشها و متون و منابع آنها نیستیم که به دقت و فرصت بیشتری نیاز دارد.
________________________________________
۱. الرساله الذهبیه، معروف بطب الامام الرضا(ع»، تحقیق محمد مهدی طه نجف.
